حال و هوای بازار فرش ماشینی بررسی می شود / در انتظار مشتری

 در انتظار مشتری

قاسم امیری – گروه تجارت: بعد از ظهر یک روز از روزهای اسفند… هیاهوی ساکت مشتریان در کوچه پس کوچه‌های بازار… بازار تماشا گرم است و دکان خرید و فروش؛ بی‌مشتری. انگار که بیشتر کاسب‌های بازار؛ دست به‌دست هم داده‌اند تا فقط، چراغ مغازه و فروشگاه‌شان، روشن بماند.

آن هم در هنگامه‌ای که وقت؛ وقت فروختن و کاسبی کردن است. بازار فرش ماشینی نیز؛ از آن دست بازارهایی است که به طور طبیعی؛ در این فصل و ماه از سال؛ باید از رونق چشمگیری برخوردار باشد. با اینکه مردم ما در هر شرایطی؛ حتی در شرایط بد مالی و اقتصادی؛ بازار را تنها نگذاشته و نمی‌گذارند؛ اما جای هیچ انکاری باقی نمانده است که در اسفند ۱۳۹۴؛ بیشتر صنوف بازار، در انتظار مشتری به سر می‌برند. در این نوشته؛ حال و هوای بازار فرش ماشینی؛ و چگونگی برون‌رفت آن از رکود را برای‌تان گزارش می‌کنیم. اگر فرصت دارید؛ همراه ما باشید.

نگاهی به تاریخچه فرش در ایران

با نگاهی به تاریخچه فرش می‌بینیم که این هنر دستی در ایران از سابقه‌ای طولانی برخوردار است. آثاری که در رابطه با فرش در تاریخ وجود دارد؛ گواه این موضوع است. مانند فرش پازیریک که توسط رودنکو، پروفسور روسی کشف شد و با توجه به نقش و نگارهای ستون‌های تخت جمشید در آن؛ تایید شد که به وسیله مردم ایران بافته شده است. در زمان صفویان؛ هنر فرش‌بافی در بین مردم به اوج خود رسید و در حد زیادی شکوفا شد و تا امروزه که تعداد زیادی کارگاه فرش ماشینی و فرش دستباف در استان‌های مختلف کشور ایجاد شده، ادامه دارد.

انتظار بیهوده و غیرکارشناسی

… هنوز گره کور ابروهایش را باز نکرده و حتی نام خود را نیز به ما نگفته است. با این حال دست رد به سینه مصاحبه با خبرنگار صمت نمی‌زند و درد دل خود را اینگونه آغاز می‌کند: شما خبرنگاران خبر ندارید که چرا مردم در این شب عیدی؛ دست و دل‌شان به خرید نمی‌رود؟ من به عنوان کاسب بازار به شما می‌گویم که دلیل خرید نکردن مردم؛ فقط بی‌پولی نیست. مردم ما، همان مردم سال گذشته هستند. با همان میزان حقوق و دستمزد و عیدی. میزان تورم هم که آنقدر نبوده است.

سال گذشته بازار همین فرش ماشینی؛ پر بود از مشتری. ولی امسال با اینکه بیشتر همکاران ما جشنواره فروش قسطی هم به راه انداخته‌اند و حتی نسبت به فروش مدت‌دار و بدون چک و ضامن اقدام کرده‌اند! اما باز هم بیشتر مردم و مشتریان بازار؛ وقت خود را فقط صرف تماشا می‌کنند و ترجیح می‌دهند که دست نگه دارند.

 این فروشنده که تا این لحظه نیز نام خود را به ما نگفته است؛ در پاسخ به این پرسش صمت که چرا با وجود قیمت مناسب فرش ماشینی و شرایط فروش قسطی مدت‌دار و بدون چک و ضامن؛ باز هم باید شاهد کسادی، در بازار این کالا باشیم؛ می‌گوید: من نمی‌دانم شما برای کجا مصاحبه می‌کنید اما باید بدانید که هنوز تکلیف اقتصادی مردم روشن نیست. مشتری چندین و چندساله فروشگاه خود ما که از شرایط مالی خوبی نیز برخوردار است و خریدن انواع فرش ماشینی برایش مانند خریدن نقل و نبات آسان و بدون مشکل و دردسر مالی و اقتصادی است؛ چند روز پیش به من زنگ زد و پرسید که قیمت فرش ماشینی پایین نیامده است؟! این پرسش یعنی اینکه سکان‌داران بازار؛ هم بازار و هم مشتریان بازار را گیج کرده‌اند و در سر آنها این خیال را انداخته‌اند که تا زمانی که نتایج و اثرات پسابرجامی رخ نشان ندهد؛ هر خریدی، به منزله به باد دادن پول است و حکم یک کار اشتباه را دارد. وی ادامه می‌دهد: درحال‌حاضر بیشتر مشتریانی که قصد خرید فرش ماشینی دارند نیز؛ برخلاف نیازی که به این خرید دارند؛ اما تا روزهای پایانی سال دست نگه می‌دارند. عصبانیت من؛ به خاطر این است که هیچ کارشناسی در رسانه ملی؛ با دادن اطلاعات درست و منطبق با واقعیات بازار؛ ذهن مردم را از این انتظار بیهوده و غیرکارشناسی؛ و گیجی مفرطی که دامنگیر مشتریان شده است، رها نمی‌کند.

 تحلیل بازار فرش ماشینی

این فروشنده که حالا دیگر کمی آرام شده و خودش را فریدونی معرفی می‌کند؛ پیش‌بینی خود را از وضعیت پیش روی بازار فرش ماشینی در روزهای پایانی سال؛ اینگونه مطرح می‌کند: من شرایط بازار را در روزهای پایانی سال؛ مثبت ارزیابی می‌کنم. به دلیل اینکه مردم به هر حال شاهد و ناظر شرایط بازار هستند و می‌بینند که تغییری در قیمت کالاها و به ویژه فرش ماشینی که صنف خودمان است نمی‌افتد. وی ادامه می‌دهد: دلیلی هم ندارد که کاهش قیمت‌ها در این زمان روی دهد. مگر نه اینکه تولید فرش ماشینی؛ همان فرآیند قبلی را طی می‌کند و تغییری نیز در فرآیند تهیه مواد اولیه مانند نخ و پشم و کرک و رنگ و… روی نداده است؟ حتی در زمینه توزیع نیز با تغییری روبه‌رو نیستیم و همان هزینه‌های قبل از برجام؛ به بازار فرش ماشینی حاکم است. حمل‌ونقل و انتقال تولیدات فرش ماشینی از استان‌ها و شهرهای تولیدکننده مانند فارس و کاشان و یزد، به تهران؛ حتی گران‌تر هم شده است. از جریمه راهنمایی و رانندگی گرفته! تا دستمزد کارگر و قیمت سوخت. مهم‌تر از همه؛ نوسانات غیرقابل پیش‌بینی قیمت ارز است که به‌طور عجیبی روی شاکله کلی بازار و بازار فرش ماشینی تاثیرگذار بوده و اکنون نیز شاهد تاثیر این پدیده روی جریان معاملات در بازار هستیم.

به این بخش از گفت‌وگوی‌مان با فریدونی که رسیدیم او را راضی کردیم که عکسی نیز با او بیندازیم. رضا گنجعلیخانی؛ از کارکشته‌های بازار فرش ماشینی است. با او نیز در فروشگاه فریدونی؛ درباره حال و هوای اقتصادی این کالا به گفت‌وگو نشستیم. صحبت‌های او؛ قابل تامل است.

 بلاتکلیفی اقتصادی

درحال‌حاضر بسیاری از دوستان و همکاران تولیدکننده ما در استان‌های خراسان و یزد و اصفهان؛ به دلیل نوسانات بازار، تولید کارخانه خود را نصف کرده‌اند و فقط در یک نوبت کار می‌کنند. اگر وضعیت بازار همین‌طور ادامه پیدا کند مجبور خواهند شد همان یک نوبت را هم تعطیل کنند!

تا چند سال پیش چرخ کارخانه‌های فرش ماشینی خوب می‌چرخید. آنقدر خوب که خیلی‌ها دست از کشاورزی کشیده و برای کار؛ جذب این کارخانه‌ها شده بودند. ولی در شرایط فعلی اقتصاد کشور، رکود بی‌سابقه‌ای روی بازار فرش ماشینی سایه انداخته است. حتی بسیاری از سرمایه‌گذاران در حوزه تولید فرش ماشینی؛ به دلیل افت بی‌سابقه بازار؛ سرمایه خود را از این صنعت پس گرفته و برای رسیدن به بازده و سود مطمئن‌تر؛ در بانک‌ها سپرده‌گذاری کرده‌اند. این فروشنده ادامه می‌دهد: این رفتار یعنی اینکه صنعت و کارخانه‌های فرش ماشینی؛ دچار افول در تولید و عرضه شده‌اند و جاذبه‌ای برای جذب سرمایه‌گذاران ندارند. متاسفانه باید اعتراف کنیم که بازار فرش ماشینی ایران؛ به سمت نخ‌نما شدن حرکت می‌کند. برای اینکه گردش مالی در این بازار؛ به شدت پایین آمده است.

چه شد که اینگونه شد؟

گنجعلیخانی درباره روند بی‌نقش و نگار شدن بازار فرش ماشینی؛ به این موارد اشاره کرد: گرانی قیمت مواد اولیه، بالا رفتن دستمزد کارگر و کارشناس، مستهلک شدن دستگاه‌ها و نبود لوازم یدکی این دستگاه‌های میلیاردی به دلیل تحریم‌ها، و البته سردرگمی مشتریان بازار به دلیل توافق هسته‌ای و انتظار برای تغییر در روند اقتصادی. همه اینها دست به‌دست هم داده‌اند تا جریان رکود؛ سایه خود را بر سر بازار فرش ماشینی بیندازد. اما اهالی این بازار؛ از تولیدکننده تا فروشنده؛ امیدوار هستند که با روشن شدن شرایط بازار و اقتصاد در پسابرجام و احساس تاثیرهای مثبت توافق هسته‌ای؛ سکان بازار؛ به‌دست ناخدایان با تدبیر و امید؛ به سمت ساحل گسترش و رونق؛ حرکت کند. ما نیز بر این امید هستیم.