آخرین فرصت برای پوشاک ایرانی
صنعت نساجی ایران اگرچه سال‌هاست به بیماری لاعلاج عقب ماندگی از توسعه دچار شده، اما آنطور که کارشناسان می‌گویند اگر امروز فرصت حضور فعال در صنعت طراحی مد و پوشاک را از دست بدهد، باید برای همیشه با این صنعت خداحافظی کند.
قدمتی حدودا ۴هزار ساله در تولید سنتی و ۹۲ ساله در تولید صنعتی؛ این خلاصه تاریخ نساجی در ایران است. صنعتی که بیش از دو دهه است به حال نزار افتاده و هرنسخه‌ای برایش می‌پیچند، حال این بیمار کهنسال را خوب نمی‌کند.
برخی‌ها می‌گویند، عطای این صنعت را به لقایش ببخشیم و خیال خودمان را با واردات راحت کنیم، چون تولید ایرانی قادر به رقابت با تولیدات خارجی نیست. با این حال طرفداران پروپاقرص این صنعت که هر از گاهی هم فریاد اعتراضی سرمی‌دهند که به داد «بیمار کهنسال» برسید، کم نیستند.
میان این دو گروه که کارزارشان عمدتا به جنگ زرگری تولیدکننده و دولت برمی‌گردد، کارشناسان هم دقیقا در دو سرهمین دو طیف قرار دارند. آنها هم به سان داوران مسابقه‌ای که ست به ست ادامه می‌یابد، تیم خود را تشویق می‌کنند.
نتیجه این می‌شود که صنعت نساجی کشور همسایه یعنی ترکیه راه درست را پیدا می‌کند و آنچنان تولید می‌کند که نه تنها بازارهای صادراتی ایران بلکه بازار داخلی ایران هم مملو از پوشاک و محصولات نساجی ترکیه می‌شود. اتفاقی که در یک دهه گذشته، به صورت خزنده آغاز شد و حالا کمتر فروشگاه پوشاکی در سراسر ایران می‌توان یافت که ردی از پوشاک و منسوجات ترکیه در آن نباشد.
یک حساب سرانگشتی از میزان واردات و صادرات محصولات نساجی در شش ماه نخست امسال نشان می‌دهد که واردات با رشد ۳۶ درصدی نسبت به سال قبل همچنان سهم بزرگ‌تری را در مبادلات تجاری صنعت نساجی به نسبت صادرات به خود اختصاص می‌دهد. همین آمار درک این واقعیت تلخ را بیشتر می‌کند که بازار نساجی و پوشاک ایران بازاری خارجی است تا داخلی.
ترکیه چگونه جلو افتاد؟
صنعت نساجی ایران و همتای ترک آن تا همین چند دهه پیش وضعیتی تقریبا مشابه یکدیگر داشتند. حتی در دوره‌هایی صنعت نساجی ایران بسیار جلوتر از رقیب خود در کشور همسایه بود. با این حال وضعیت اقتصادی ایران و ترکیه طی ۳۰ سال اخیر و سیر تحول صنعت نساجی و پوشاک این دو کشور طی این مدت، سبب شد تا ترکیه از ایران در این صنعت جلو بیفتد.
آنطور که کارشناسان می‌گویند، یکی از عوامل تأثیرگذار در توسعه صنعت نساجی و پوشاک ترکیه توجه ویژه دولت به این صنعت و افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش بوده است.
واقعیت این است که فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ترکیه به علت روند گسترده خصوصی‌سازی، بسیار مورد توجه سرمایه گذاران قرار گرفته و در این زمینه مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی را نیز افزایش داده است. هرچند دولت ترکیه هم با تسهیل فضای رقابتی، هم از تولیدکنندگان خرد و هم از صاحبان سرمایه خرد حمایت کرده که یکی از دلایل توسعه این صنعت در این کشور به شمار می‌رود.
هرچند در این کشور می‌توان صاحبان سرمایه‌های کلان را یافت، ولی این به معنای عدم فعالیت سرمایه‌گذاران خرد نیست و این سرمایه‌گذاران نیز با همه توان خود با هولدینگ‌ها و شرکت‌های بزرگ رقابت می‌کنند.
حجم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی صورت گرفته در ترکیه بسیار بیش از ایران است و این مسئله گواهی بر توانمندی ترکیه در جذب سرمایه خارجی است.
حالا این شرایط را با وضعیتی که صنایع ایران با آن موجه هستند، مقایسه کنید. در ایران با وجود اینکه صنعت نساجی از نظر اشتغالزایی پس از صنعت نفت قرار دارد ولی همچنان با مشکلاتی نظیر بهره بانکی، قاچاق کالا، قدیمی بودن ماشین‌آلات و تکنولوژی،ضعف برندسازی و کمبود نقدینگی مواجه هستند.
ایده‌هایی که بها داده نمی‌شود
اگرچه چندماه پیش دولت با اعلام تجمیع ۳۰۰ واحد پوشاک در شهرکی تحت عنوان شهرک پوشاک به دنبال حمایت از این صنعت است، اما بنا به گفته کارشناسان آنچه صنعت نساجی و پوشاک کشور را با عقب ماندگی مواجه کرده، دور ماندن از فناوری‌های جدید،طراحی و برندسازی است.
البته هنوز هم هستند کارشناسانی که بعد از سه دهه آزمون و خطا به دولت توصیه می‌کنند که جلوی واردات را بگیرد و با قاچاق مبارزه کند، اما بررسی تجربه‌های جهانی از جمله تجربه ترکیه نشان می‌دهد که آنچه صنعت نساجی این کشور را در منطقه اول کرد و راه به بازارهای جهانی بازکردن، حمایت از صنعت طراحی مد، پوشاک و پارچه بود.
هرچند مصرف محصولات نساجی و پوشاک رابطه مستقیمی با درآمد سرانه مردم یک کشور و قدرت خرید آنها دارد، اما بررسی‌ها از بازار داخلی نشان می‌دهد تنوع و ارزانی پوشاک خارجی اعم از وارداتی و قاچاق نسبت تولیدات مشابه داخلی عامل گرایش مصرف کننده‌ها به خرید این کالاهاست.
در واقع صنعت طراحی مد و لباس، صنعتی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته در حالی که امروزه بسیاری از برندهای مطرح دنیا، تولید را به کشورهای دیگر سپرده و به برندسازی و طراحی روی آورده‌اند.
