احیای صنعت زیلوبافی در استان یزد
زیلو از زیراندازها و بافته های سنتی ایرانی است که در مناطق گرم ایران به ویژه اردکان و میبد بافته می شود.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد می گوید: زیلو از قدیمی ترین صنایع دستی استان است، به طوری که قدمت آن به پیش از اسلام برمی گردد و عقیده براین است که زیلو از ابداعات این خطه بوده و گسترش بافت آن به دست استادکاران اردکانی و میبدی صورت گرفته است.
شرافت می افزاید: زیلو بافی یکی از هنرهای با ارزش است که نشان از دقت نظر و نگاه ظریف و زیبا پسند ایرانیان دارد و با وجود ظاهر ساده این فرش نخی، فرهنگی غنی در پس هر تار و پود آن نهفته است.
وی با اشاره به اینکه هنر زیلوبافی در اردکان و میبد رو به احیاست، ادامه می دهد: تا چند سال قبل صدها خانوار از بافتن این هنر- صنعت امرار معاش می کردند اما در سالهای اخیر تقریباً کنار گذاشته شده بود که از سال ۸۸ باتلاش میراث فرهنگی احیا شد.
تجهیز کارگاه ها، آموزش، پرداخت تسهیلات به زیلوبافان و در اختیار گذاشتن رایگان دار زیلوبافی به بافندگان از جمله اقدامات میراث فرهنگی برای احیای این صنعت تاریخی است.
زیلو سال ۹۰ در فهرست میراث کشور ثبت شد.
مدیر یک کارگاه زیلو در اردکان می گوید: زیلو با ظاهری ساده، خنک و با دوام است که می تواند طراوت شن های کویر را در شب های تابستان به تن آدمیان گرما زده بنشاند و خستگی روز را از تن آنها بیرون کند.
کمالی می افزاید: مواد اولیه زیلو نخ پنبه ای است که امتیاز خنک بودن در تابستان، گرم بودن در زمستان و دوام بالارا داراست.
وی با اشاره به اینکه در قدیم رنگ های به کار رفته در زیلو همانند مواد اولیه آن از طبیعت تهیه می شد، می گوید: ماده اولیه ساخت این رنگها، گیاه روناس برای ایجاد رنگ های طیف قرمز، نیل برای رنگ های طیف آبی و پوست گردو برای رنگ های طیف قهوه ای است.
کمالی علت اصلی استفاده کردن از رنگهای گیاهی در زیلو را ثابت ماندن رنگ زیلو به هنگام شست وشو و مقاومت در برابر نور خورشید ذکر و اضافه می کند: با اینکه زیلوهای قدیمی در شرایط خوبی نگهداری نشده اند، پس از گذشت چند قرن رنگ آنها همچنان حفظ شده است.
این بافنده زیلو می گوید: زیلوها از نظر کاربرد و رنگ به سه دسته تقسیم می شوند، زیلوهایی که با رنگ آبی و سفید بافته می شود و مختص مساجد و اماکن متبرکه است، زیلوهای جوهری که با رنگ آبی و گلی بافته می شود و برای مصارف خانگی به کار می رود و نسبتاً ارزان قیمت است و زیلوهای نفتال که با رنگ سبز و گلی بافته می شود و مرغوب ترین نوع زیلوست.
شاکر یکی دیگر از زیلو بافان هم با اشاره به استقبال جوانان از این صنعت می گوید: این رشته از صنعت به علت ویژگی خاص کاربری، وابستگی نداشتن به فناوری خارج، اشتغال زایی و رابطه با صنعت جهانگردی از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
وی ادامه می دهد: نخستین هدف ما طراحی کاربری جدید برای زیلو متناسب با نیاز روز بود که خوشبختانه موفق شدیم برای تزئین صندلی ماشین، تابلو زیلو، سجاده و زیلوی کناره تولید کنیم.
زیلو با توجه به تغییرنگرش مردم و تغییر کاربری، علاقه مندان زیادی به خود جلب کرده است. و به عنوان فرش سلامت شناخته شده است زیرا به علت کاربرد پنبه به عنوان ماده اولیه بدون پرز در بافت، سلامتی بافنده و مصرف کننده به مخاطره نخواهد افتاد.
وی با اشاره به اینکه سادگی و بی پیرایگی زیلو، آن را برای مفروش شدن مساجد مناسب کرده است، می گوید: بسیاری از نقوش زیلو نیز متاثر از نقش های آجرکاری و کاشی کاری های مساجد بوده است و رنگ آبی و سفید زیلوهای مسجدی تطبیقی کامل با رنگ کاشی های فیروزه ای و رنگ آجر کاری ها و گچ بری ها داشته است.
قدیمی ترین زیلو مربوط به ۸۵۰ سال پیش است که در موزه میبد نگهداری می شود، نفیس ترین زیلوی میبد نیز متعلق به قرن ۱۲ هجری قمری است که بر روی آن ۲۴ سجاده طراحی شده و در حاشیه آن نام واقف و تاریخ هزار و ۱۱۸ هجری قمری نقش بسته است.
