از پنبه ازبکستان چه می­‌دانید؟

تاریخچه پنبه ازبک

ازبکستان کشوری در بخش آسیای مرکزی و در شمال ترکمنستان است. این کشور از نظر موقعیت جغرافیایی، برای کشت پنبه مناسب است. تاریخچه شروع کشت پنبه در این منطقه، به حدود ۲۰۰۰ سال پیش باز می­‌گردد که توسط چینی­ها صورت گرفته است. پنبه، دست کم از زمان امپراتوری روسیه به شکل یک محصول و به صورت گسترده در ازبکستان تولید می­‌شده است. با این وجود، تبدیل شدن پنبه به مهمترین محصول کشاورزی ازبکستان و تولید آن در سطح جهانی، مربوط به دوره اتحاد جماهیر شوروی می­باشد. این رشد تولید، بر دو پایه صورت گرفت: ۱- گسترش سطح زیر کشت و ۲- طرح­ ریزی­ های اتحادیه جماهیر شوروی بدین صورت بود که در قبال دریافت آب، غذا و انرژی، ازبکستان گسترش محصولات کشاورزی را بر کشت پنبه متمرکز کند.

بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی و استقلال ازبکستان، دولت طرح پیشین را که مبنی بر کشت پنبه به عنوان اصلی‌­ترین محصول کشاورزی بود، حفظ کرد و از طرفی به کشاورزان اختیارات بیشتری برای مدیریت آب و زمین داد.

سال­ ها پس از استقلال ازبکستان، این کشور به یکی از کشورهای پیشرو در بازار جهانی تولید پنبه تبدیل شد، به گونه‌­ای که در سال ۲۰۱۰-۲۰۱۱ حدود ۱۱.۳ درصد از درآمدهای صادراتی آن از پنبه به دست آمد. همچنین در آن سال هفتمین تولیدکننده پنبه بعد از چین، هند، آمریکا، پاکستان، برزیل و استرالیا شد؛ و در رتبه پنجم صادرکنندگان پنبه جهان قرار گرفت (سالیانه حدود ۹۰۰ هزار تن تولید پنبه که حدود ۷۵ % از آن صادر می­‌شود).

مزارع کشت پنبه در ازبکستان، بیشتر در منطقه بخارا، در امتداد مرز با ترکمنستان و همچنین پایتخت یعنی تاشکند قرار دارند که آبیاری این مزارع از طریق دریاچه آیدارکول، آمودریا و سیردریا صورت می­‌پذیرد.

• الیاف ویسکوز ریون ،پنبه و ابریشم ؛ بررسی خواص فیزیکی و شیمیایی

ویژگی‌­های پنبه ازبک

از بین کشورهایی که ازبکستان پنبه خود را به آنها صادر می­کند، بنگلادش و چین اصلی­ترین واردکنندگان پنبه ازبک هستند که حدود ۷۰ درصد صادرات پنبه ازبکستان را شامل می­شود.

در کشور ازبکستان بیش از ۱۱۰ نوع پنبه مختلف کشت می­شود که بر اساس تحقیقات علمی، ۳۰ گونه آن ثبت ملی شده است. پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی، به دلیل کمبود سرمایه­گذاری در زمینه ماشین­آلات کشاورزی، حدود ۹۰ درصد پنبه این کشور به صورت دستی چیده می­شود.

لازم به ذکر است که در چیدن پنبه به صورت مکانیزه، با وجود بالا بودن سرعت برداشت، غوزه­های باز و غوزه­های بسته­ی پنبه با هم جمع ­آوری می­ شوند که این عمل، موجب افزایش ناخالصی و کاهش کیفیت بسته­ های پنبه (عدل) می­ شود. همان طور که ذکر شد، چیدن پنبه در ازبکستان مکانیزه نبوده و بیشتر به صورت دستی صورت می­ گیرد. در چیدن پنبه با دست، غوزه ­های رسیده و بازشده­ی پنبه چیده می­ شوند. از این رو، پنبه جمع ­آوری شده میزان کمی ناخالصی داشته و بالاترین کیفیت را خواهد داشت، چون الیاف پنبه به بیشترین درصد رسیدگی می­ رسند در نتیجه طول الیاف بلندتر شده (متوسط ۱.۰۳ اینچ تا ۱.۵۶ اینچ) و به تبع آن استحکام بالاتر می‌­رود (۲۳.۵ -۲۸.۴ گرم بر تکس). از این رو پنبه چیده شده با این مشخصات برای تولید رنج وسیعی از منسوجات از جمله پارچه­های حلقوی، جین و حوله و … قابل استفاده است.

۹۸ درصد پنبه ازبکستان توسط سازمان ملی سنجش ازبک (Uzbek national testing organization, SIFAT)  مورد آزمایش قرار می­گیرد (درجه ­بندی پنبه، میکرونر، طول و استحکام الیاف).

حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد پنبه­ی صادراتی ازبکستان (بدون انجام عملیات شارد و شانه) دارای درجه کیفیتی متوسط رو به بالا است. الیاف پنبه ازبک به داشتن رنگ سفید طبیعی (رقم یک) شناخته می ­شوند (رقم یک کیفی: strict and goodmidding). درجه ­بندی پنبه براساس رنگ و میزان ناخالصی موجود در آن صورت می­‌گیرد که نوع oliy و yahshi باکیفیت­ ترین آن­ هاست (درجه ۱ و ۲ می­‌باشند). کد پنبه اصلی صادراتی این کشور، معمولا عدد ۵۲۰۱ است.

• پارچه پنبه ای محافظ در برابر پرتو فرابنفش 

مشکلات پیش­رو پنبه ازبک

موضوع کار اجباری در ازبکستان، تنها بخشی از فرآیند برداشت پنبه و نقش آن در اقتصاد این کشور است. برداشت پنبه در این کشور به عنوان یک وظیفه ملی در نظر گرفته می­شود و اغلب خانواده­های ازبک، در آلبوم خانوادگی خود عکس­هایی از والدین و اجداد شان در مزارع پنبه دارند. در زمان برداشت محصول، مقامات محلی کارگران بخش عمومی و دانشجویان را برای چیدن پنبه جمع می­کنند؛ آن­ها بزرگسالان و حتی کودکان را مجبور می­کنند تا بدون دریافت دستمزد در مزارع کار کنند.

مشکل حضور کودکان کار در مزارع پنبه موجب شد تا از سال ۲۰۱۱، حدود ۶۰ برند جهانی در زمینه پوشاک در راستای مبارزه با کودکان کار تعهدنامه­ای را امضا کرده و پنبه ازبک را تحریم کنند.

با توجه به پیشینه تاریخی کار در مزارع و رعایت نشدن حقوق کارگران، دولت ازبکستان برای مدرن سازی صنعت پنبه خود اخیرا اقداماتی انجام داده که یکی از مهمترین تلاش­ها برای اصلاح شیوه کار بوده و پیشرفت ­هایی حاصل شده است، اما صنعت پنبه ازبکستان هنوز نتوانسته سرمایه­ گذاری خارجی در مقیاس بزرگ را به سمت خود جذب کند که تا حد زیادی به دلیل تحریم­های بین‌­المللی است که بر روی پنبه ازبک گذاشته شده است. اگر سرمایه‌گذار‌‌ی‌­ها صورت نگیرد، خصوصی‌سازی صنعت پنبه به خطر می‌­افتد و اصلاحات گسترده ­تر کشور آسیب می­بیند.

از آنجایی که بازدهی بسیاری از مزارع پنبه پایین­تر از میانگین کشوری بوده است، دولت ازبکستان برنامه ­ریزی کرده تا سطح زیر کشت پنبه را به میزان ۱۸۵،۰۰۰ هکتار کاهش دهد، مانند مناطق شور و کوهستانی که کشت سایر محصولات در این مکان‌­ها ممکن است آسان‌­تر از پنبه باشد. با کاهش مناطق زیر کشت پنبه، می‌توان آن زمین­ها را به سایر محصولات کشاورزی مانند سبزیجات، باغات میوه، تاکستان و غیره اختصاص داد که نسبت به پنبه بازدهی بیشتری دارند. همچنین محصولات جدیدتری با سودآوری بیشتر به کشاورزانی که در نواحی کوچکتر هستند، معرفی شده است از جمله سویا، زعفران، فلفل قرمز، سیب ­زمینی، غلات و غیره.

آشنایی با قوی ترین الیاف مصنوعی دنیا

برنامه­‌های آینده کشت پنبه در ازبکستان

دولت ازبکستان در نظر دارد برای دستیابی به یک زنجیره­‌ی تامین قوی و سازمان یافته­ برای صنعت نساجی و زنجیره ارزش با سرمایه­ گذاری بالای خارجی، اقداماتی انجام دهد از جمله ورود فناوری‌­های جدید مانند استفاده از آبیاری قطره­ای، ماشین­‌های برداشت محصول و ماشین‌های پنبه پاک­‌کنی مدرن. این کشور برنامه‌­ای دارد تا در سال‌های آتی، مناطق زیر کشت پنبه با آبیاری قطره­ای را تا ۲۵ هزار هکتار گسترش دهد. آبیاری قطره­ای موجب صرفه ­جویی در مصرف آب و جلوگیری از شور شدن خاک می­‌شود، چیدن غوزه­های پنبه با روش­های مکانیزه باعث کاهش هزینه برداشت شده و دستگاه­های پنبه پاک­کنی جدید سرعت پاک کردن را بالا می ­برد و هزینه­ های این کار را کم می­‌کند.

برداشت پنبه به شیوه ­های نوین از طریق واردات و تولیدات داخلی بهبود پیدا می­‌کند. با این وجود ازبکستان برنامه گسترده تحقیقاتی و پرورش بذر پنبه دارد و بیشتر بر روی بهبود کیفیت بذر پنبه، تولید نخ و پارچه با کیفیت تمرکز کرده است.

• کاربرد الیاف مصنوعی پلی استر چیست ؟

نویسنده: ندا نعیمی-تحریریه کهن

منابع:

1. “Cotton Fact Sheet,Uzbekistan” (PDF). ICAC.
2. “Uzbek Cotton “;www. sultontex.uz.
3. “The Boycott on Uzbek Cotton Needs to End”;foreignpolicy.com
4. “Uzbekistan Cotton Report November 2011”; usda.gov
5. “From the Field:Travels of Uzbek Cotton Through the Value Chai”(PDF).
6. Zanca, Russell G. ; “Life in a Muslim Uzbek Village: Cotton Farming After Communism CSCA”. Cengage Learning. p. xii, xxi, 66. ISBN 978-0-495-09281-0. Retrieved 13 May 2013.
7. “Future of Uzbek Cotton”;www.fibre2fashion.com.