حال و روز صنایع دستی رو به راه نیست/صنعتی هزار نقش در پستوی موزه

حال و روز صنایع دستی خراسان رضوی رو به راه نیست و حاصل دسترنج سفالگران، زخمه های دردآور قلم زنان و نوای محزون چکش مسگران نگاه گذرای تماشاگران است.

به گزارش خبرنگار مهر، حال و روز صنایع دستی خراسان رضوی رو به راه نیست و حاصل دسترنج سفالگران، زخمه های دردآور قلم زنان و نوای محزون چکش مسگران طی سال های اخیر تنها جذب تماشاگرانی است که پشت ویترین نظاره گرند و با نگاهی گذرا بهای هنرمندان پنجه طلایی و چیره دست را همچون متولیان فرهنگی با بی مهری می پردازند و بعد به راه خود ادامه می دهند.

صنایع دستی خطه آفتاب از قالی بافی و ابریشم کشی تا سفالگری و فیروزه تراشی با پنجه های طلایی و هنرمندانه اهالی این سرزمین خلق می شود و بسیاری از کارشناسان معتقدند که فعالیت در این صنعت هم ارزآوری دارد و هم عاری از آلودگی صنایع پرخطر است.

اما این همه در حالی است که هنرمندان صنایع دستی به فراموش سپرده شده اند و این موضوع موجب ورود بی‌رویه صنایع‌دستی از کشور‌های چین، پاکستان و ترکیه به این استان پهناور شده است.

صنایع دستی مردمان خطه خراسان به پستوی موزه تاریخ رانده شده

امروز فراموشی رشته های بومی و محلی صنایع دستی در خراسان رضوی که روزگارانی مهد صنایع دستی بود، خاطر هنرمندان و زحمت کشان این صنایع را رنجه کرده است.

هنرهای اصیل و بومی که روزگاری نقش هر دیواری بود و چشم ها را متحیر می کرد امروز سنت گرایی قلمداد می شود و تولیدات وارداتی و بی هویت خارجی با ترفند نیاز روز، پیشینه مان را از ما گرفته و صنعت آبا و اجدادی مردمان خطه خراسان را از صحنه رقابت به پستوی موزه تاریخ رانده است.

فراموشی و گذاشتن پسوند سنت گرایی بر روی صنایع اصیل دستی در حالی است که صنعت دست تنها صنعتی است که می توان در دل کارگاه های کوچک یا بزرگ و از درون خانه های محقر تا کارخانه های عظیم آثاری بزرگ و ارزشمند را خلق و به بازارهای جهانی صادر کرد اما با این همه توجه ای ویژه چه از سوی متولیان فرهنگی و چه از سوی مردم در این زمینه صورت نمی گیرد.

کم لطفی به هنرمندان صنایع دستی

فریبرز طالقانی که ۴۵ سال سن دارد و قلمزنی بر روی سنگ را از اجداد پدری اش به ارث برده، می گوید: به هنرمندان صنایع دستی در خطه خراسان کم لطفی می شود و بسیاری از هنرمندان دیگر نیز علیرغم استعدادهای فراوان از سوی متولیان فرهنگی مورد حمایت جدی قرار نمی گیرند و بازار از واردات اجناس بی کیفیت خارجی پر شده است.

این هنرمند با همان نگاه ساده و صمیمی آثارش را نشان می دهد و می افزاید: اگر هدف متولیان فرهنگی شناساندن صنایع دستی به بازارهای جهانی است باید فکری برای بیمه و حمایت از این هنرمندان کرد و اگر هدف دولت استفاده از این صنعت در حوزه اقتصاد و اشتغال زایی است، باید برای رشد و گسترش این صنایع که ارزش افزوده بالایی دارد و ارز آور است اقدام کرد.

یک سفالگر نیز معتقد است، با نگاهی گذرا به بازار صنایع دستی و سنتی خراسان رضوی می‌توان به نادیده گرفتن‌ صنایع دستی بومی و محلی چه از سوی مردم و چه از سوی متولیان فرهنگی پی برد.

عرضه صنایع غیربومی در دل آشفته بازار

صادق پرویزی ادامه می دهد: امروز این استان علیرغم داشتن صنایعی نظیر فیروزه تراشی، تابلوها و تندیسهایی سرشار از منبت، تذهیب و خوشنویسی شاهد فروش صنایع‌دستی غیربومی در بازارها است و کسی نیست بگوید در دل این آشفته بازار چرا صنعت غیربومی عرضه می شود.

وی با بیان اینکه اکنون در بازارهای این استان صنایع‌دستی کم‌ارزش چینی، پاکستانی و ترکیه ای با قیمت پایین عرضه می شود،ادامه می دهد: متاسفانه امروز به دلیل وجود کالاهایی به ظاهر لوکس و خارجی، هنر دست جایگاهی ندارد و به هنر و هنرمند هم توجه نمی شود.

وی تاکید می کند: علت این که در بازار صنایع دستی رشته های خارجی رواج پیدا کرده است به خاطر این است که ما به صنایع دستی خود اهمیت نمی دهیم و تبلیغات محدود است.

وی تصریح می کند: کاش با حمایت های متولیان فرهنگی و دست اندرکاران این حوزه می شد به گذشته و به روزهای اوج هنرهای سنتی و بومی استان بازگشت و تولیدات وارداتی و بی هویت خارجی را از میدان به در کرد، تولیداتی که به ترفند نیاز روز، پیشینه مان را از ما گرفته است و هنر آبا و اجدادی مان را از صحنه رقابت به پستوی موزه ها رانده اند.

یکی دیگر از هنرمندان صنایع دستی که در زمینه قالی بافی فعالیت کرده، اظهار می کند: بیشتر هنرمندان این صنعت بیمه نیستند و حتی امکانات در اختیارشان قرار ندارد تا کالای مورد نظر آن هنر را به قیمت مناسب و ارزان بخرند.

علی دادیار می گوید: علاوه بر بیمه، تامین انرژی کارگاه های هنرمندان صنایع دستی نیز با مشکل مواجه است زیرا هزینه های انرژی هنرمندان صنایع دستی بالا بوده و هنرمندان از پس مخارج آن به سختی بر می آیند.

ساخته هزار نقش هنرمندان صنایع دستی مورد توجه گردشگران قرار ندارد

وی با اشاره به اینکه نقش صنایع دستی در شناساندن فرهنگ و هنر و مزیت های اقتصادی به دلیل عدم فرهنگسازی همچنان مغفول مانده، عنوان می کند: ساخته های هزار نقش و هزار رنگ هنرمندان صنایع دستی به دلیل عدم فرهنگسازی مورد توجه مردم و گردشگران داخلی و خارجی قرار ندارد و بسیاری از مسافران و زائران این استان با نگاهی گذرا تنها قیمتی می‌گیرند و بعد از کنار آثار هنری به راحتی عبور می کنند.

وی ادامه می دهد: امروز حال و هوای صنایع‌دستی این استان رو به راه نیست و از آن سو مردم نیز به دلیل نداشتن آشنایی کافی رغبتی به خرید این صنایع ندارند.

دادیار می افزاید: هم اکنون متولیان فرهنگی نیز برای صنایع دستی و هنرمندان توانمند این خطه دلسوزی نمی کنند چرا که در حال حاضر با تسخیر بازار توسط اجناس بی‌کیفیت خارجی و بی‌توجهی دولت می توان به این مهم پی برد.

برپایه این گزارش صنایع دستی فارغ ازهر دیدگاه هنری و فرهنگی دارای جایگاهی والا و ارزشمند در حوزه اقتصاد است و می توان از ظرفیت بی بدیل این صنعت در زمینه اشتغال‌زایی و رفاه اجتماعی و اقتصادی اقشار مختلف جامعه بهره برد.

یکی کارشناس اقتصادی در این زمینه به خبرنگار مهر می گوید: توجه به صنایع دستی در راستای خارج شدن از وابستگی به نفت و رونق اقتصاد نقش موثری دارد.

توحید غفوری هنرمندان صنایع دستی را از تولیدکنندگان اصیل و سنتی دانسته و عنوان می کند: صادرات این صنایع یکی از مباحث مهم در این حوزه است زیرا این صنایع موجب ایجاد بسترهای لازم برای افزایش مشارکت آحاد جامعه و شکل‌گیری تعاونی‌ها برای افزایش فعالیت‌ اقتصادی می‌شود.

صنایع دستی رونق اقتصادی و صادرات گسترده را در پی دارد

وی یادآور می شود: به منظور افزایش توانمندی و آموزش آحاد جامعه برای فعالیت و ایجاد اشتغال در رشته‌های مختلف صنایع دستی باید اقداماتی از سوی متولیان فرهنگی صورت پذیرد، در این صنعت بسیاری از افراد می توانند با آموزش های لازم در زمینه رونق اقتصادی و حتی صادرات گسترده به کشورهای همسایه نقش داشته باشند.

وی با بیان اینکه صنایع دستی می تواند به توسعه اقتصادی، ایجاد اشتغال، و بهره‌وری بالا‌ کمک فراوانی کند می گوید: با توجه به مزیت های صنایع دستی در اقتصاد همواره بر تقویت، توسعه و گسترش این صنایع در برنامه توسعه اقتصادی کشور توسط صاحب نظران اصرار و توصیه می شود.

وی عنوان می کند: این صنایع به دلیل سرمایه‌اندک برای ایجاد، راه‌اندازی و بهره‌برداری، ظرفیت بالایی در مقوله درآمدزایی دارد.

نداشتن شناخت کافی از بازارهای داخلی و جهانی

وی یادآور می شود: بازار صنایع دستی دارای سود سرشاری است اما محدودیت ها و تنگناهایی در این حوزه مشاهد می شود که نداشتن شناخت کافی از بازارهای داخلی و جهانی، توجه نکردن به سطح کیفی تولید وعدم تبلیغات و بازاریابی داخلی و خارجی از جمله این مشکلات است.

وی با اشاره به راهکارهای توسعه و توجه به صنایع‌دستی عنوان می کند: بازاریابی در داخل و خارج کشور با شیوه‌های نوین تبلیغاتی، استفاده از فناوری روز در تولیدات صنایع‌دستی با حفظ اصالت‌های هنر ملی، حمایت و تشویق بخش خصوصی به‌منظور سرمایه‌گذاری در این بخش به ویژه برای ایجاد بازارچه‌ صنایع‌دستی، سیاست گذاری در راستای فروش و صادرات کالا‌ها از راهکارهای توسعه صنایع دستی استان و تقویت اقتصاد محسوب می شود.

رئیس هیئت مدیره اتحادیه بازرگانی تعاونی‌های صنایع دستی خراسان رضوی نیز از فعالیت شش هزار و ۸۰۰ استاد کار صنایع دستی در این استان خبر می دهد و می افزاید: خراسان رضوی دارای ظرفیت های فراوانی در امر صنایع دستی است و همواره تشنگی و عطش فعالیت در این زمینه وجود دارد اما هیچ گونه تسهیلات و سرمایه گذاری در این راستا صورت نمی گیرد.

هنرمندان صنایع دستی سرمایه کافی برای رقابت با اجناس خارجی ندارند

عبدالوهاب اصغرزاده با اشاره به اشتغالزایی در صنایعی دستی، تصریح می کند: زمینه اشتغال زایی در رشته های مختلف صنایع دستی وجود دارد بنابراین باید با برنامه ریزی، آموزش کافی و ارائه تسهیلات به جوانان آنها را به این بخش جذب کرد.

وی عنوان می کند: این صنعت به دلیل ارزانی مواد اولیه، دسترسی آسان، بالا بودن ارزش افزوده و ارزبری کم می تواند در ایجاد اشتغال و حل مشکل بیکاری کمک کند.

وی با تاکید بر اینکه می توان به وسیله این صنعت فرهنگ و تاریخ کشور را به جهانیان معرفی کرد، ادامه می دهد: امروز به دلیل عدم تحول در صنایع داخلی، عرضه صنایع دستی خارجی و حمایت نکردن دولت، صنایع‌دستی خارجی در سطح بازار گسترش یافته است.

وی با بیان اینکه مهمترین دغدغه در این صنعت فروش محصولات در داخل و خارج از کشور است، می گوید: برگزاری نمایشگاه و تبلیغ و معرفی گسترده به مردم در جذب مشتری و شناسایی صنایع استان به جهانیان بسیار موثر است اما مشکل این است که هنرمندان صنایع دستی سرمایه کافی برای رقابت با اجناس خارجی ندارند.

ورود صنایع دستی خارجی با قیمتی بسیار ارزان در بازار

وی تصریح می کند: هنرمندان به دلیل نداشتن سرمایه کافی توانایی تولید انبوه را نداشته و از سویی به دلیل عدم حمایت کافی شاهد ورود صنایع دستی خارجی با قیمتی بسیار ارزان در بازار هستند.

امروز تعریف صنایع دستی از دیدگاه بسیاری از افراد کالایی لوکس برای گذاشتن پشت ویترین و خاک خوردن است، اما دریغ و صد دریغ که هنرمندان و صنعتگران این حوالی از این تعریف ناجوانمردانه گله مندند و معتقدند هر کدام از این صنایع گرانسنگ در رشته های گوناگون حال و روز خوشی ندارد و در آشفته بازار بی رونقی شاهد گذر قدم ها و نگاه های سرسری تماشاگرانی است که بدون هیچ اعتنایی دوباره به راه خود ادامه می‌دهند.

سال ها است که کسی قدر و قیمت صنایع دستی را درک نمی کند و اکنون صنایع غیربومی و خارجی جایگزین دسترنج هنرمندان استان شده و آنان چشم انتظارند تا فریادرسی به ارزش واقعی هنر دست پی ببرد.

گزارش: مرضیه صاحبی