خام‌فروشی؛ حتی در هنر- صنعت چرم
تاریخ همواره نشان‌دهنده این امر بوده که چرم در ایران از جایگاه خاصی چه در زره و ابزار جنگی و چه زندگی روزمره مردم داشته و نقش پررنگی را ایفا کرده است.
در دوران معاصر نیز هنر – صنعت چرم در دوره قاجار در انواع و مقدار زیاد در شهرهای ایران مورد توجه بوده است. همدان در این دوره مرکز مهم تولید نوعی چرم معروف به «چرم همدانی» بود که از پوست گوسفند تهیه می‌شد و در این دوره ازجمله کارهایی که امیرکبیر در سال ۱۲۶۷ به نمایشگاه لندن فرستاد، پوست بود. نخستین کارخانه چرم‌سازی ایران در سال ۱۳۰۸ در شهر تبریز بنا شد و پس از آن در همدان، تهران، اصفهان و برخی شهرهای دیگر نیز کارخانه‌هایی تاسیس شد به طوری که در سال ۱۳۳۷ تعداد ۲۲ کارخانه در ایران مشغول به کار بودند. از سال ۱۳۶۲ در اطراف شهرهایی که از قدیم در تولید چرم فعال بودند مانند تهران، تبریز و مشهد، شهرک‌های صنعتی تولید این کالا راه‌اندازی شد که نام چرم شهر را بر این شهرک‌ها نهادند که وجود این شهرهای صنعتی به افزایش تولید چرم و کیفیت آن کمک شایانی کرده است به‌طوری که امروزه فقط در شهر تبریز سالانه ۲¡۵۰۰¡۰۰۰ جلدچرم تولید می‌شود. امروزه هنر چرم ایران در ۲ بخش صنایع بزرگ و صنایع‌دستی انجام می‌شود. صمت در گفت‌وگو با علی حسن‌زاده‌دلیر، رییس انجمن صنایع چرم ایران سعی دارد بخشی از مسائل حوزه صنایع اصلی چرم را بازگو کند.
پیشرفت در عین به‌روز نبودن
علی حسن‌زاده‌دلیر ارزیابی خود را از وضعیت امروز صنعت چرم کشور بیان کرد: صنعت چرم ایران در ۲ سال اخیر از نظر کمی و کیفی پیشرفت قابل توجهی داشته است، اما یک اشکال کلی به صنعت چرم ایران از نظر به‌روز بودن و تجهیزات و دستگاه‌ها وارد است؛ به دلیل اینکه سرمایه‌گذاری در این بخش از هزینه بالایی برخوردار است و از طرفی هم کمک شایانی از سوی دولت‌ها در این زمینه نمی‌شود، در بیشتر اوقات مشکل دستگاه‌ها و فناوری در این صنعت وجود دارد، اما با همین بضاعت کم میزان تولیدات نسبت به یک دهه اخیر بیشتر شده و تلاش می‌شود کیفیت محصولات هم بیش از آنچه انتظار می‌رود، باشد.
همکاری کمرنگ طراحان داخلی با صنعت چرم
حسن‌زاده دلیر درباره استفاده از هنر طراحی در صنعت چرم ایران گفت: در زمینه طراحی و هنری هم با توجه به اینکه امروزه دسترسی به آخرین مدل‌های طراحی از طریق اینترنت امکانپذیر است، در صنعت چرم ایران همواره تلاش شده اگر از جهت فناوری هنوز به روز نشده‌ایم و در سطح اروپا قرار نگرفته‌ایم، در زمینه طراحی‌های نوآورانه کیف، کفش و سایر محصولات چرمی به سطح خوبی دسترسی پیدا کنیم و با مدهای رایج و منطبق با فرهنگ کشور همگام باشیم تا در رقابت با نشان(برند)های معتبر کشورهای دیگر، حرف‌هایی برای گفتن داشته باشیم. اما درباره همکاری با طراحان داخلی باید بگویم که هنوز در این زمینه فعالیت خاصی انجام نشده است. بیشتر طراحان این حوزه در زمینه طراحی پارچه فعالیت می‌کنند. اما طبق آنچه من اطلاع دارم به‌تازگی تلاش‌هایی در این زمینه انجام‌شده اما به اندازه‌ای نیست که بتوان آن را اعلام کرد. البته این نکته هم قابل بیان است که طراحان هم می‌توانند با ارائه طرح‌های جدید و نوآورانه که منطبق با فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی کشور باشد، به‌ویژه در زمینه پوشاک چرمی و همچنین کیف و کفش اقداماتی را برای پیشرفت هدف طراحی داخلی محصولات چرمی داشته باشند.
واردات فناوری و مواد شیمیایی
رییس انجمن صنایع چرم ایران مرتبه صنایع چرم ایران را در مقایسه با سایر نشان(برند)های تجاری مطرح دنیا این‌گونه توصیف کرد: نشان(برند)های بزرگ چرم ایران با رقیبان خارجی به دلیل اینکه از نظر کیفی در ۲ عامل اساسی تولید چرم، وابسته به خارج و واردات هستیم، همواره با مشکلات زیادی مواجه بوده‌ایم. نخست بحث ماشین‌آلات و تجهیزات است و در درجه دوم مواد شیمیایی مورد نیاز تولید چرم که در هیچکدام از این زمینه‌ها داخل کشور پاسخگوی نیاز صنعت چرم نیست؛ که امیدوارم در سال‌های آینده با برنامه‌ریزی صحیح به‌ویژه با بهره‌مندی از شرایط پساتحریم شاهد تغییرات در این زمینه باشیم.
در حوزه تربیت نسل‌های بعدی ضعیف عمل کرده‌ایم
حسن‌زاده دلیر افزود: نکته‌ای که از اهمیت زیرساختی برخوردار است، زمینه آموزش و تربیت نسل‌های جدید در صنعت چرم است، که به جرات می‌توانم بگویم هیچ کاری در این زمینه انجام‌نشده است. سال‌ها از صنایع چرمی ایران چه در زمینه صنایع بزرگ چه صنایع‌دستی و… می‌گذرد و باید بررسی کرد که تا چه اندازه جوانان متخصص این حوزه صنعت چه در بخش طراحی و همچنین مباحث کاربردی صنایع سنگین تربیت شده است؟ ما ضعف‌های اساسی در تربیت نسل‌های جدید این حوزه داریم.
درواقع اینجا جای طرح سوال از مسئولان مراکز فنی و حرفه‌ای است که چرا در طول سالیان اخیر هیچ کاری در زمینه آموزشی صنعت چرم که از نظر اقتصادی و تجاری قابلیت‌های فراوانی هم دارد، رخ نداده است؟ چرا مرکزی در زمینه آموزش صنعت چرم دایر نشده است؟
صادرات، فقط سالامبور!
حسن‌زاده‌دلیر درباره معضلات امروز صنعت چرم کشور به خبرنگار صمت گفت: به‌دلیل ضعف شدید تکنیکی که صنعت چرم ایران امروزه از آن رنج میبرد و مشکلات اساسی دیگری که در حوزه تامین اعتبار و نقدینگی وجود دارد و همچنین گران‌بودن تجهیزات خارجی باید عرض کنم که پس از تامین نیاز داخلی کیف و کفش و پوشاک چرمی به‌طور تقریبی در زمینه صادرات کار خاصی انجام نمی‌شود و کشوری مثل ایران که دارای صنعت چرم است و صاحب چند نشان(برند) بزرگ و به ثبت رسیده است امروز تبدیل شده به صادرکننده مواد اولیه و سالامبور که جای تاسف زیادی دارد؛ این در صورتی است که همین مواد اولیه در کشورهای دیگر تبدیل به محصولاتی نظیر کیف و کفش می‌شود و به نام کالای وارداتی با چندبرابر قیمت به کشور بازمی‌گردد. اگر به جای این صادرات در زمینه گسترش کارخانجات و تولید، سرمایه‌گذاری شود، بازخوردهای بی‌نظیری در زمینه‌های تجارت چرم و همچنین اشتغالزایی خواهیم داشت.
آماری که باید شنید
وی در انتهای صحبت‌هایش با ارائه آماری از صادرات پوست تصریح کرد: اگر یک بررسی اجمالی در کشورهای صاحب این صنعت مثل ترکیه، هندوستان و سایر کشورهای اروپایی داشته باشیم، ملاحظه خواهیم کرد که به هیچ عنوان حاضر نمی‌شوند که چرم را به شکل سالامبور بفروشند. در حقیقت محال است بتوانید آنها را راضی به فروش سالامبور کنید. در مقابل، آنها حتی واردکننده چرم هم هستند به همین شکل است که امروز این کشورها به مشتریان درجه یک مواد اولیه چرم برای ما تبدیل شده‌اند چون می‌خواهند صنعت چرمشان را گسترش دهند.
سالانه حدود ۱۸میلیون راس گوسفند در کشور ذبح می‌شود که پوست نزدیک به ۱۵ تا ۲۰درصد آن به‌دلیل خرابی از دور خارج و مرجوع می‌شود و ۱۵میلیون جلد پوست باقی مانده به شکل کامل صادر می‌شود. با درنظر گرفتن قیمت حداکثر ۴تا۵ دلار برای هر جلد در بازار امروز به رقمی نزدیک ۷۰میلیون دلار دسترسی پیدا می‌کنیم، در صورتی که اگر تبدیل به چرم شود، از ۱۵میلیون جلد پوست، هر جلد حدود ۸ فوت چرم حاصل می‌شود یعنی رقمی نزدیک به ۱۵۰هزار فوت.
هر فوت چرم در بازار امروز نزدیک ۲ دلار به فروش می‌رسد که می‌شود حدود ۳۰۰هزار دلار، از این میزان چرم حداقل می‌توان ۴میلیون لباس چرمی به دست آورد که با در نظر گرفتن رقم متوسط ۲۰۰ دلار برای هر لباس چرمی به عددی بالای ۸۰۰میلیون تا یک میلیارد دلار می‌رسیم.
اگر این اتفاق رخ دهد، این قابلیت وجود دارد که ۷۰میلیون دلار را به یک‌میلیارد دلار تبدیل کنیم و در کنارش به اهدافی مثل اشتغالزایی و… هم دست پیدا کنیم.
