رکود تا حباب قیمت در بازار جهانی پنبه
قاسم حیدری- معاونت فنی ریسندگی چیت‌سازکرج
سود یک واحد تولیدی تفاضل قیمت خرید مواد اولیه و هزینه‌های تولید از قیمت فروش محصول است. مسلما هرچه قیمت خرید مواد اولیه کمتر و قیمت فروش محصول بیشتر باشد سود بیشتری عاید تولیدکننده می‌شود.
قیمت مواد اولیه و محصول تحت تاثیر نوسانات بازار تغییر پیدا می‌کند و زمان تصمیم‌گیری جهت خرید مواد اولیه و زمان فروش محصول نه‌‌تنها میزان سوددهی تولیدکننده را در پی دارد،بلکه با توجه به نوسانات شدید قیمت‌‌ها، حیات تولیدکننده را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
البته مهیا بودن شرایط ثابت و پایدار جهت تولید بدون دغدغه تولیدکننده وظیفه دولتمردان است که در بعضی کشورها به نحو مطلوبی تامین می‌شود اما در کشور ما به علت ناکارآمدی‌ها، متاسفانه شاهد تاثیر منفی سیاست‌های دولت در ثبات بازار بوده‌ایم.
دلیل اصلی اینکه بعضا سودآوری یک دلال بیشتر از تولیدکننده می‌شود، علاوه بر نوسانات شدید بازار، تمرکز کامل دلال بر بازار و تسلط کامل او بر رصد مداوم و دقیق بازار است.
تولیدکننده تحت فشار خرید و فروش است و سرمایه در گردش او سریعا باید به چرخه تولید بازگردد تا تولید مداوم داشته باشد و جوابگوی مشتری‌هایش باشد. این در حالی است که دلال در انتخاب زمان خرید و فروش کالا مختار است.
در حوزه ریسندگی در کشور، به نظر میرسد ریسندگان تمرکزی بر بازرگانی خود ندارند و همین امر باعث شده بازار بیشتر توسط دلالان اداره شود. البته باید به این موضوع اشاره کرد که تولیدکنندگان و ریسندگان با مسائل متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند.
از جمله مسائل داخلی می‌توان به قوانین بی‌ثبات در حوزه گمرکی و تغییرات در حجم و تعرفه واردات سالانه پنبه و واردات بی‌رویه نخ و همچنین دگرگونی‌های شدید درحوزه سیاستگذاری‌های بخش کشاورزی و کشت پنبه، عدم به‌روز‌رسانی تکنولوژیکی خطوط تولید نخ و ماشین‌آلات ریسندگی و مشقت و گرانی تامین قطعات اشاره کرد.
مشکلات در عرصه بین‌المللی کشور نیز اعمال تحریم‌های مالی و بانکی است. در سال‌های اخیر مسائل جدیدی در سطح بین‌المللی نیز به این موضوع اضافه شده است که تمامی تولیدکنندگان و ریسندگان کشورهای مختلف تحت تاثیر آن قرار گرفته‌اند.
مسائلی مانند کاهش تولید پنبه در مزارع، کاهش فروش پنبه خام و نوسانات شدید قیمت پنبه و رکود مقطعی اقتصادی در سطح بین‌المللی که نیاز به مطالعات بیشتر شرایط بازار مواد اولیه و محصول را از همیشه حائز اهمیت بیشتری کرده است. تحت این شرایط ریسندگانی هستند که با کسب دانش و تبحر در مسائل پیرامونی، با سوددهی قابل توجهی به تولید می‌پردازند.
در این مقاله سعی شده است عوامل موثر بر نوسانات قیمت پنبه در سال‌های اخیر مورد بررسی قرار گیرد.
رکود در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ مصادف با همه‌گیری ویروس کرونا: حجم زیاد پنبه فروخته نشده و کاهش تقاضا و تاثیر مخرب قرنطینه باعث رکود همه‌گیر جهانی و ثبات قیمتی پنبه شد.
افزایش قیمت از نخستین ماه فصل زراعی ۲۰۲۳-۲۰۲۲: با رفع محدودیت‌های کرونا، تقاضای پنبه و قیمت پنبه شروع به رشد کرد. با توجه به ذخایر زیاد پنبه‌ها در آمریکا و چین، افزایش تقاضا در ابتدا ازطریق پنبه‌های فراوان انبارها تامین شد و کاهش تولید پنبه ملموس نبود.اما پس از اتمام این ذخایر، فشار تقاضا افزایش یافت.
عوامل ایجاد حباب قیمت جهانی: به علت پیش‌بینی تولید کم پنبه در سطح جهان و ضرورت تداوم تولید برای حجم بالایی از ریسندگان که نیاز به پنبه داشتند، افزایش قیمت کالاهای بازارهای موازی مثل غلات، تمرکز بر تولید غلات در بعضی از کشورها به علت جنگ اوکراین و افزایش قیمت غلات.
عوامل ترکیدن حباب قیمت جهانی: چشم‌انداز تیره اقتصاد کلان در سایر بازارهای کالا، کاهش تقاضای خرید نخ، خرید کم پنبه برای دوره‌های کوتاه توسط ریسندگان، خروج دلالان از بازار پنبه به علت ترس از رکود اقتصادی.
خرید کارخانه‌های ریسندگی ضعیف باقی ماند زیرا فروش به حالت قبل ادامه داشت ولی خرید نخ محدود شده بود زیرا تولیدکنندگان پایین‌دستی (بافندگان) چشم‌انداز نامطمئن تقاضای مصرف‌کننده برای منسوجات را پیش بینی کرده‌اند. منسوجات به عنوان یک کالای اختیاری است که در مواجهه با افزایش تورم، تقاضای کمتر ارزیابی می‌شود. کاهش تقاضای پنبه به علت جایگزینی در کارخانه‌های ریسندگی از الیاف پلی استر و نایلون سبب کاهش قیمت‌‌ها شد.
حال به نظر میرسد رصد مداوم بازار تامین مواد اولیه و بازار فروش برای یک تولیدکننده در شرایطی که نوسانات بازار زیاد باشد به‌مراتب از اهمیت بیشتری نسبت به مسائل تکنیکی تولید برخوردار است و سود و زیان‌ده شدن تولید بیشتر تحت تاثیر قیمت خرید مواد اولیه و قیمت فروش محصول قرار می‌گیرد.
البته بازار ایران با وجود اینکه به‌شدت تحت تاثیر بازارهای بین‌المللی قرار می‌گیرد، چون بازار آزاد بین‌المللی نیست به ندرت و در بعضی از برهه‌های زمانی همسو با بازارهای بین‌المللی نوسان پیدا نمی‌کند. این عدم همسویی مقطعی بازار داخلی با بازار بین‌المللی در بعضی از کشورها نیز به‌ندرت ظهور پیدا می‌کند.
با وجود فقدان شفافیت لازم و در دسترس بودن آمار صحیح از عرضه و تقاضای پنبه در داخل ایران، تحلیل بازار داخلی به‌مراتب آسان‌تر از تحلیل‌های بین‌المللی به‌نظر میرسد. بررسی بیشتر نوسانات قیمت مواد اولیه و قیمت محصول لازمه سوددهی و حیات یک مجموعه تولیدی است. افزایش هرچه بیشتر این‌گونه تحلیل‌ها کمک شایانی به درک صحیح بازار و سوددهی واحدهای تولیدی می‌کند.
