گفتگو با حمید زارعی (بخش اول): طراحان با “ستان” به جنگ کپی کاران میروند

طراحان با “ستان” به جنگ کپی کاران میروند

گفتگو با آقای حمید زارعی – طراحی فرش زارعی – بخش اول

سئوال ۱ : وضعیت طراحی فرش در ایران را چگونه می بینید؟
بهتر است این سوال را در دو بخش جداگانه بررسی کنیم تا بتوانیم جواب بهتری برای آن بیان کنیم :

بخش ۱ : طراحی تخصصی
خوشبختانه هنرمندان جوان بسیاری درعرصه طراحی فرش ایرانی پدید آمده اند. اما به نظر بنده کافی نیست و در واقع تعداد هنرمندانی که حرفه ای و تخصصی کار میکنند اندک است. هر هنری الفبای اولیه خود را دارد و اصولا پس از فراگیری آن باید به نوآوری و ایجاد سبک شخصی دست زد. طراحی فرش، چه ماشینی  و چه دستبافت هم از این قاعده مستثنی نیست و اگر غیر از این باشد مانند بسیاری از طرحها  و نقشه های بی هویتی که  شاهد آن هستیم  خصوصا در فرش ماشینی، اصالت از دست رفته و از یک سری گل و برگ که فقط شبیه سازی شده فرش را تا حدودی به بیننده القا می کنند باقی می ماند که اثری نازل و غیر حرفه ایست. گاها اشخاصی که اطلاعات ناچیزی از طراحی داشته شروع به طراحی میکنند و از  گل و برگ و عناصر طراحی در فرش استفاده ناشیانه کرده و به اسم طراح، نقشه خود را وارد بازار کار میکند. نتیجه این نوع سبک کار، دقیقا رویدادی هست که شاهد آن هستیم. طرح های شبیه به هم حتی در جزئیات ( به دلیل کپی از کارهای قبلی و استفاده از آرشیو گل مشابه) و نداشتن اصالت و نوآوری حرفه ای که درخور فرش ایرانی ست و بردن بازار به سمت کپی کاری و ایجاد مدل های شبیه به هم و بی هویت. راه حل های زیادی برای این معضل پیشنهاد می شود. مانند ایجاد آکادمی های تخصصی و آموزش صحیح طراحی  توسط اساتید مجرب ( فارغ التحصیلان رشته  های طراحی فرش تا حدودی کمک شایانی به این هنر اصیل  نمودند البته با کسب تجربه  در بازار کار و  تلاش شخصی؛ اما کافی نیست و در  جهت حرفه ای شدن باید تلاش بیشتر کنند و تجربه ی زیادتری کسب نمایند). تلاش طراحان در جهت نوآوری و ایده پردازی های خلاقانه و ریشه دار، ایجاد برند توسط هر طراح و داشتن سبک شخصی، ایجاد جلسات  طراحی تخصصی بین طراحان و به اشتراک گذاری ایده ها و نظرها و پیشنهادهای سازنده طراحان با یکدیگر، راهکارهای سازنده ای هستند که باید مورد عنایت همه طراحان فرش قرار گیرند.

بخش ۲:  صرفه اقتصادی برای طراحان فرش ماشینی
اقتصاد نقش بسزایی در رشد و بالندگی هر کشور، جامعه و فرد دارد. اما اقتصاد سالم و بادوام.
طراحان بسیاری از وضع اقتصادیشان راضی نیستند و بسیاری از مشکلات خود را حاکی از بدحسابی ها از سوی شرکت ها و عدم تعهد شرکت ها به قرارداد شفاهی و کتبی بین  طراح و تولید کننده و مواردی از این قبیل می دانند. البته قطعا مواردی که که طراح به تعهد خود عمل نکرده نیز وجود دارد اما مسئله مهم تر این است که طراحان فرش نباید دغدغه ای به جز ایده پردازی و  ارائه ی طرح های  خلاقانه و نو و حرفه ای داشته باشد. به دلیل اینکه هنر در کمال آرامش شکوفا میشود، به عبارتی اگر مسائل مالی و نگرانی بابت دریافت هزینه  نقشه ها ذهن طراح را درگیر نماید به طبع از نوآوری های خلاقانه هم خبری نخواهد بود و یا حداقل افرادیکه حساستر و ضعیف تر هستند از این هنر دلسرد خواهند شد.

سئوال ۲: به نظر شما معضل کپی شدن طرح های فرش در کشور چگونه حل می شود؟
متاسفانه قانون کپی رایت در کشور ما آنطور که باید در همه بخش های صنعتی و تجاری و فرهنگی و هنری رعایت نمی شود و مهمترین دلایل آن نهادینه نبودن فرهنگ کپی رایت و آگاهی نداشتن افراد از عواقب کپی و عدم رسیدگی و مجازات سریع و دقیق این قانون است. خوشبختانه در زمینه ثبت و ساماندهی وضعیت نقشه فرش ماشینی اقدامات سازنده ای انجام شده است. از جمه “تشکیل کانون طراحان اورجینال کار فرش ایران” که شروع این اقدام توسط آقای سید محمد سبطینی و حمایت های بی دریغ پدر ایشان که از اساتید ارزنده طراحی فرش ایران می باشند، بوده است. استاد کریم پور از اساتید بنام فرش کاشان و کشور می باشند که از حمایت های ایشان نیز بهره گرفتیم. طی جلسات زیادی که بین طراحان اورجینال کار کشور برگزار شد ثبت سامانه تشخیص اصالت طرح (ستان) توسط مرکز تحقیقات فرش ماشینی و با رای اکثریت طراحان به تصویب رسید. این اقدام عملی مهم در به حداقل رساندن و سپس ریشه کن کردن کپی کاری نقشه فرش، نقش بسزایی دارد. البته باید از فرهنگ سازی و بیان هر چه دقیقتر این مسئله (کپی نقشه) به دوستان تولیدکننده و طراح غافل نبود چراکه ممکن است خیلی از دوستان به روند قبلی خود ادامه دهند و باید توجه داشت که کپی نقشه در دراز مدت هنر طراحی و تولید فرش را دچار فرسایش خواهد کرد و در نهایت سود دهی به دلیل تنوع پایین طرح ها و نقشه های مشابه، پایین خواهد آمد. در این بازار سنگین که خیلی از تولیدکنندگان به فکر صادرات هستند این معضل بیشتر خودنمایی خواهد کرد. از طرفی نارضایتی صاحب اثر در نقشه های کپی سود حاصله از آن فرش را دچار اشکال خواهد کرد و برای ما که ادعای مسلمان بودنمان گوش فلک را کر کرده این مسئله جای تامل فراوان دارد.

سئوال ۳: آیا با ثبت اثر این مشکل حل شده است؟ و امکان پیگیری و شکایت وجود دارد؟
بله ثبت اثر و پیگیری آن تا حدود زیادی به طراح و تولیدکننده کمک نموده تا کمتر شاهد کپی نقشه باشند و در مواقع لزوم اقدام عملی و پیگیری انجام شود. اما مشکلات زیادی در زمینه ثبت کشوری وجود دارد از جمله ثبت غیرتخصصی نقشه فرش و زمان زیادی که برای ثبت یک نقشه سپری می شود و مردود شدن طرح ها بدون دلیل حرفه ای و بدنبال آن پیگیری های زمان بر و طاقت فرسا که ثبت نقشه را برای همه طراحان و تولیدکنندگان دشوار ساخته است. همانطور که در پاسخ سئوالی قبلی عرض کردم طراحان اورجینال کار فرش ماشینی کشور طی جلسات مکرر و طولانی  با کمک مرکز تحقیقات فرش ماشینی دانشگاه آزاد کاشان (مجری طرح) سایت ستان ( سامانه تشخیص اصالت نقشه) به عنوان مرکز ثبت حرفه ای نقشه فرش ماشینی در ایران معرفی نمودند که خوشبختانه تحت حمایت های مادی و معنوی دوستان طراح و تولیدکننده قرار گرفت. در این سایت تمامی نقشه ها بصورت حرفه ای بررسی خواهد شد و توسط هفت داور بصورت تخصصی داوری شده و با صرف زمان کمتر از ۳ الی ۴ روز نتیجه اعلام خواهد شد. جناب آقای سید محمد سبطینی  متنی را درباره  اهداف این سامانه منتشر کردند که عینا نقل میگردد:

بسته ای حمایتی و فرهنگی ، هنری ، تجاری ، جهت کلیه طراحان و تولید کنندگان عزیز .
هدف از ایجاد سامانه به طور کلی عبارتست از:
۱-  ارتباط صحیح و به روز تولید کنندگان و طراحان صاحب اثر بدون هر گونه حاشیه و یا موارد شبهه دار در مورد طرح ( ایجاد ارتباط سریع به شخص اصلی و واقعی هنر طراحی شده )
۲- بازدید از کل اثرات طراحی شده هنرمندان در یکجا و به صورت سریع و حتی مقایسه آنها با یکدیگر و تشخیص و انتخاب  درست طرح و تولید بهترینها
۳- اطمینان از اینکه طرح های بارگذاری شده بر روی این سامانه دارای اصالت بوده و از کانالهای مختلف داوری عبور و دارای شناسنامه اورجینال و کارت هولوگرام از سوی مرکز تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان بوده و خدای ناکرده در صورت موارد اختلاف و … مسند و مرجعی برای داوری و پیگیری برای طراح و تولیدکننده وجود دارد.
با ورود تکنولوژی جدید و به روز در صنعت نساجی و به خصوص در بخش تولید فرش ماشینی، هر دو طرف طراح و تولیدکننده می بایست به جنبه های مختلف این هنر و این صنعت توجه نموده و همگام و همراه یکدیگر و هر یک آینده شغلی خود را در گرو دیگری ببیند. لذا این سامانه به عنوان یک مرجع بزرگ و به روز خواهد توانست سود مادی و معنوی هر دو طرف را به یک شکل مد نظر قرار داده تا هر کدام به پشتوانه دیگری به فعالیت پرداخته و باری را از دوش یکدیگر بردارند.
طراحان به حمایت تولیدکنندگان بسیار نیازمندند و شکی نیست که تولیدکنندگان هم به یاری و مدد طراحان دلگرم خواهند بود.
لذا از همه شما بزرگواران درخواست داریم به دور از حاشیه و به دور از بحث های پراکنده و دلسرد کننده حمایت خود را از این سامانه اعلام دارید. مرکز تحقیقات فرش ماشینی دانشگاه آزاد اسلامی کاشان و نمایندگان طراحان به شما اطمینان میدهند که هیچ چیز به جز فرهنگ سازی اصولی و فنی و حرفه ای در پس این سامانه وجود نداشته و نخواهد داشت و اصولا زمانی که این فرهنگ در سرچشمه و مرکز اصلی تغذیه تولید فرش ماشینی (یعنی طرح خوب) جا افتاده و ساماندهی گردد، هنر طراحی و صنعت نساجی دو یار همراه و همگام خواهند توانست هر مانعی را به شیوه ای اصولی و حرفه ای بردارند و جامعه ای عاری از هر گونه تنش را برای یکدیگر به ارمغان آورند.
از همه شما عزیزان طراح و تولید کننده ای که قصد دارید این نهال را آبیاری و در سایه برکات آن بهرمند گردید خواهشمند است اعلام موافقت خود را اعلام دارید.

نمایندگان فعلی طراحان :
استاد سید علی سبطینی / استاد امیر کریم پور  / استاد حسین گندمی  / سرکار خانوم الیاسی  / جناب آقای حمید زارعی  / جناب آقای محمد اردهالی / سید محمد سبطینی

◄ بخش دوم این مصاحبه را می توانید از اینجا مطالعه فرمائید.