فرش نهاوند ستاره درخشان ایران در کشورهای دیگر/ خستگی انگشتهای چیره دست فرش بافان نهاوند

 شهرستان نهاوند نگین انگشتری غرب کشور با تاریخ و تمدنی کهن که هویت بخش قسمت بزرگی از تاریخ ایران زمین است در عرصه تمدن، فرهنگ و آثار باستانی و منابع طبیعی بویژه در صنایع دستی حرف ها و ناگفته های زیادی دارد که تا کنون کمتر به آن توجه شده است.

   
    به گزارش خبرنگار مهر، در میان هنرهای متفاوت صنایع دستی که در حال حاضر در نهاوند رایج است هنر فرش بافی نهاوند با برندهای معروف و تاریخی احساس و ذهن آدمی را به عمق هنر و زیبای نهفته در فرش می برد گویی طبیعت، عرفان در دل خفته فرش با انسان حرف می زند و دل و عقل و هوش آدمی را با خود به خلوت درون می برد.
   
    فرش نهاوند دارای برندهای جهانی مانند عشوند، گل حیدر یا سالاری، لچک سفید است که باف انواع فرش‌های سنتی نهاوند با طرح‌ها و رنگهای بدیع و زیبا نمایشگر اوج تسلط طراحان و بافندگان بر فن بافت فرش است. چنین است تلفیق رنگهای سنتی و رنگهای متنوع دیگر که به طور هنرمندانه صورت می‌گیرد، هر چند که ارزش رنگرزی گیاهی قابل مقایسه با رنگرزی شیمیایی نیست.
   
    شهرستان نهاوند در زمینه تولید فرش دستباف دارای پتانسیل و ظرفیت بیشماری است و فرش دستباف نهاوند دارای آوازه کشوری و جهانی است که بیشتر بافت های فرش دستباف در شهرستان نهاوند به صورت دو زرع و یک زرع و نیم تولید می شود و ۹۹ درصد تولیدات فرش دستباف نهاوند از طریق اتحادیه مرکزی فرش تهران به کشورهای آمریکا، کانادا، آلمان و کشورهای عربی صادر می شود.
   
    فرماندار نهاوند در مورد صنعت و هنر فرش دست باف نهاوند می گوید: شش هزار و ۴۲۵ نفر در شهرستان نهاوند در حوزه قالیبافی فعالیت دارند که از این تعداد سه هزارو ۸۰۰ نفر تحت پوشش بیمه قرار گرفته اند.
   
    مجتبی مولوی گفت: شهرستان نهاوند دارای پنج کارگاه فعال قالیبافی است که ۲۰ الی ۲۰۰ نفر تحت پوشش و نظارت کارگاه های قالیبافی به صورت غیر متمرکز در این کارگاه ها فعالیت می کنند.
   
   
    مولوی با بیان اینکه توسعه کارگاه های فرش بافی امروزه نقش محوری و بارزی در سیاست های اقتصادی و صنعتی بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ایفا می کند، ابراز داشت: به همین منظور و در راستای سیاست های سازمان صنایع کوچک و مشاغل خانگی پس از شناسایی ظرفیت تولید فرش شهرستان جلسه کمیته فرش استان در نهاوند برگزار شد.
   
    وی افزود: علاوه بر تشکیل این جلسه برای بررسی نقاط ضعف و قوت صنعت فرش در نهاوند یکسری برنامه های عملیاتی استراتژی توسعه بازار، تامین مواد اولیه، تولید با کیفیت و استاندارد و استراتژی عمومی برای توسعه حوزه فرش دستباف و صنعتی در شهرستان نهاوند منظور شده است.
   
    قالی های دست باف نهاوند در تجملات زندگی درباری گذشته سهم بسزا داشت و به همین ملاحظه در چشم فرستادگان و جهانگردان خارجی از جاذبه فراوان برخورداربوده و هست تا جایی که رئیس اداره صنعت و معدن و تجارت نهاوند گفت: فرش تولید این شهرستان به علت دارا بودن کیفیت مناسب و طرح ها و نقشه های زیبا، مشتریان بسیاری در کشورهای خارجی دارد و ۹۹ درصد این تولیدات به خارج از کشور صادر می شود.
   
    مجتبی رضایی ادامه داد: فرشهای تولیدی نهاوند از طریق اتحادیه مرکزی فرش تهران و همچنین اتحادیه فرش استان همدان خریداری و از طریق آنان به کشورهای حوزه خلیج فارس،کانادا و آمریکا صادر می شود.
   
    رضایی در مورد سابقه و تاریخ فرش بافی در نهاوند گفت: فرش پا زیریک که در دوره های قدیم و صدر اسلام که نقش و طرح آن الهام گرفته از طبیعت است که نشان می دهد فرش بافی نهاوند با تاریخ و تمدن و فرهنگ این شهر گره خورده است و شهرت قالیهای دست باف نهاوند به گونه ای است که حتی برخی از تولیدات به نام اندازه آنها و به عبارت های فارسی: ذرع و نیم، یا ذرع و چارک و غیره شناخته می شوند.
   
    اما در شهرستان نهاوند گلیم بافی هم طرفداران و حکایت های خاص خود را دارد آنجا که عده ای اوج عشق و هنر و استعداد خود را در بافت یک گلیم به کار می گیرند نقوش گلیم به دلیل تکنیک خاص بافت، بیشتر به صورت اشکال هندسی است، با وجود این محدودیت، آن چنان تنوع و قدرت هنری وسیعی دارد که حتی در کتب هنری بین المللی دیده شده که دست باف روستایی ایرانی (کسی که تحصیلی در زمینه فرم و رنگ ندارد) در مقایسه با کار هنری یک هنرمند (کسی که تحصیل و تجربه در زمینه هنر دارد) دارای ارزش هنری بیشتری است.
   
   
    بدین ترتیب تاریخ پیدایش هنر گلیم بافی و قالی بافی در ایران حدوداً بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد تعیین شد. از آنجایی که گلیم زودتر از قالی بافته شده تاریخ گلیم بافی به ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد عنوان شده است.
   
    کاظم خویشوند رئیس اتحادیه تعاونی تولید کنندگان فرش دستباف نهاوند است که سال تأسیس این تعاونی را سال ۱۳۷۴ ذکر می کند و اضافه می کند در حال حاضر نزدیک به شش هزار نفر عضو این تعاونی هستند که ۹۲ درصد آنها زن هستند.
   
    خوبشوند وظیفه این تعاونی را تهیه و توزیع مواد اولیه تولید فرش در بین کارگاه های قالی بافی و پیگیری طرح های توسعه و گسترش قالی بافی و اخذ وام و تسهیلات ذکر می کند و به خبرنگار مهر می گوید در شهرستان نهاوند سالانه شش هزار متر مربع فرش تولید می شود که مستقیم از طرف اتحادیه تهران به خارج از کشور صادر می شوند.
   
    وی ادامه داد: بن مایه فرش های دستباف نهاوند استوار بر سنت های کهن است و در تار و پود آن ها آرمان هایی عجین گشته که از دیرباز در زبان و ادبیات و والاترین میراث های معنوی این نژاد حرمت داشته و پاسداری شده است.
   
    آنچه در مورد فرش نهاوند و تاریخ و زیبایی و شهرت آن شنیدیم باعث شد تا با دوربین همراه شویم و ضمن صحبت با اهالی و دوستداران فرش باف زیبایی های نهفته در این هنر را به تصویر بکشیم به یکی از کارگاه های تولید فرش بافی نهاوند وارد می شویم . زیر زمین یک منزل مسکونی و مکانی در مساحتی حدود شش متر مربع که کاملا سرمای زمستان را حس می کنیم ناخوداگاه و بدون درنگ از مربی و بافنده این کارگاه میپرسم زیبایی و هنر نهفته در دستانت را دیدم اما در حیرت این مکان مانده ام با این جای کوچک و محقر و سرد قطعا سلامتی شما فدای هنر خواهد شد.
   

    مژگان محبی به خبرنگار مهر گفت: از سال ۸۰ با دار قالی آشنا شدم و از سال ۸۵ شروع به فعالیت حرفه ای کردم اما استعداد و زحمت و تلاش ما در میان کوچه پس کوچه های بی نام نهاوند و کارگاه های کوچک و بدون امکانات این چنین گم شده است و انگار هر چه فریاد می کشیم مسئولین فرصتی برای شنیدن ندارند چه برسد به پیگیری.
   
    محبی می گوید: چهار سال است به دنبال وام و تسهیلات مشاغل خانگی برای گسترش کارگاه و تجهیز آن هستم اما همه زحمات و پیگیری من همانند آب در هاوان کوبیدن است پنج سال است وام و تسهیلات ما قطع شده و کسی هم جوابگو نیست.
   
    وی در حالیکه دار قالی و فرش در حال بافت خود را نشان می دهد به مهر گفت: هر تار و پودی که گره می خورد یک دنیا عشق و علاقه پشت آن است فرش با انسان حرف میزند.
   
    مژگان محبی بیشتر در تولید فرش معروف و تاریخی عشوند یا همان گلدانی و سالاری فعالیت دارد و می گوید سالانه ۲۰ تخته در اندازه های یک و نیم متری تولید می کند.
   
    محبی اضافه می کند: فرش دستباف نهاوند در حال حاضر از یک پود به دو پود تبدیل و قیمت آن دو برابر شده است.
   
    از خانم محبی خداحافظی می کنیم و به کارگاه مریم پشت کوهی می رویم که ۲۰ سال است در کار تولید فرش دستباف فعالیت دارد و از سال ۱۳۸۲ کارگاه تولید و آموزش فرش بافی تأسیس کرده است. او از دوره های آموزشی ۴۵ روزه سخن می گوید که در هر دوره ۱۵ نفر شرکت می کنند.
   
    پشت کوهی فعالیت خود را در بافت تابلو فرش تبریزی و عشوندی عنوان می کند و علت اینکه تابلو فرش را بیشتر انجام می دهد توضیح می دهد که زحمت و وقت کمتری دارد و سود بیشتری دارد.
   
    وی از چله کشی، ساده بافی، زنجیر بافی، شیرازه بافی و .. بعنوان مراحل بافت فرش نام می برد و از مرحله پود نازک بعنوان مشکل ترین مرحله بافت فرش نام می برد.
   
    مریم پشت کوهی به خبرنگار مهر از باب گلایه و شکایت می گوید: در نهاوند به صنایع دستی مخصوصا فرش بافی توجهی نمی شود کمبود اعتبار و تسهیلات ما را به شدت آزار می دهد و این همه وعده و وعید مسئولان در مورد حمایت از صنایع دستی و مشاغل خانگی شعاری بیش نیست. چند سال است از ارائه تسهیلات و پرداخت وام به ما خبری نیست و در چندین مورد هم اگر کسی موفق می شود هفت خوان رستم را طی کند و به بانک برسد بانک چنان بلایی به سرش می آورد که از گرفتن وام و تسهیلات ابراز ندامت کند و با عذر خواهی قید وام گرفتن را بزند.
   
    به سومین کارگاه فرش بافی نهاوند می رویم، طرف صحبت ما مربی و سرپرست کارگاه خانم کبری تاجیک است که به انتخاب و علاقه خود به فرش بافی افتخار می کند و می گوید با اینکه به قلاب بافی و خیاطی علاقه داشتم اما وقتی با دنیا و خلوت فرش آشنا شدم در آن ذوب شدم.
   
    تاجیک بیشتر کار و سبک فرش تبریزی را می پسند و علت آن را الگو و طرح استاندارد، ریزبافت و وجود نقشه های کامپیوتری ذکر می کند و اضافه می کند از بافت نقشه های محلی بعلت سنگین بودن آن دوری می کند اما به بافت گبه علاقه دارد.
   
   
   
    وی گبه را فرشی درشت بافت معرفی می کند که دارای پرزهای بلند است و برگرفته از سبک قشقای شیراز است و از بافت فرش عشوند نهاوند بسیار لذت می برد وی بافت گلیم را راحت تر از فرش می داند و عنوان می کند در گلیم بافی دیگر نیازی به گره زدن نیست.
   
    کبری تاجیک با بیان اینکه شهرستان نهاوند با ۱۶۱ روستای دارای سکنه قطب تولید قالی و فرش دستباف روستایی در استان بود، افزود: متاسفانه چند سالی است به علت رکود بازار و گسترش کارخانجات فرش ماشینی این صنعت سنتی و قدیمی در نهاوند کم کم به فراموشی سپرده می شود.
   
    با این شرایط و در حالی که مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی مشکلات صنعت فرش دستباف را در قالب سه محور تامین مواد اولیه، تولید فرش و توزیع و بازاریابی و فروش، مورد بررسی و تحلیل قرار داده است که برای برون رفت از این مشکلات ، تدوین استراتژی میان مدت و بلندمدت توسط وزارتخانه های جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت لازم و ضروری به نظر می رسد.
   
    مسئولین باید توجه داشته باشند که فرش دستباف یکی از مهمترین محصولات صادراتی نهاوند از سالیان دور به عنوان نماد معرفی کشور و یکی از شاخص های شناخت فرهنگ مردم و تمدن استان همدان به شمار می رود.
   
    توسعه و رونق این صنعت، آثار مثبتی بر اقتصاد استان و شهرستان نهاوند خواهد داشت. ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ، ایجاد ارزش افزوده و درآمد ارزی و افزایش صادرات و همچنین رونق و توسعه زندگی روستایی از مزیت های این صنعت است.
   
    بررسی وضعیت تولید و صادرات فرش دستباف نهاوند نشان می دهد در صورتی که از این صنعت حمایت های لازم و مناسب به عمل نیاید، در آینده نزدیک با وجود شهرهای رقیب تولیدکننده این محصول ، شاهد افول این صنعت در شهرستان نهاوند و از دست دادن بازارهای خارجی خواهیم بود.