فروش فرش اردبیل به نام استان‌های دیگر
مدتی است رکود حاکم بر بازار اردبیل بر روی محصول ثروتمند فرش نیز سایه انداخته است. اگر تا همین دیروز اردبیل به پاس قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم یکی از کانون‌های دادوستد دنیا محسوب می‌شد، امروز از آن گذشته درخشان چیزی باقی نمانده و محصولات تولیدی حتی به خریدار بومی نیز به فروش نمی‌رسد.
زمانی فرش اردبیل زینت‌بخش منازل کشورهای اروپایی و منطقه قفقاز بود و به نام تولیدکننده فرش اردبیل قسم یاد می‌کردند، اما امروز فرش اردبیل به حدی دچار رکود شده است که نه تنها بازار خارجی بلکه بازار داخلی خود را نیز از دست داده و بافندگان به جای سود آفرینی این حرفه از زیان‌های کمرشکن می‌گویند.
طی سال‌های اخیر مشکلات فرش اردبیل شدت گرفته است و با وجود اینکه ادارات بسیاری به نام فرش اردبیل مسئولیت به خود گرفته‌اند، عملاً برای ساماندهی بازار اقدام مشخصی صورت نگرفته و در این میان خرده‌کاران بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند.
سفارش تابلو فرش‌های تبریز به بافندگان اردبیلی
در وضعیتی که فرش به لحاظ تعداد شاغلین جزو صنایع‌دستی پرجمعیت استان محسوب می‌شود، اغلب فرش‌های بافته شده در کارگاه‌ها نه تنها در اردبیل باقی نمی‌ماند، بلکه توسط تجار تهران و تبریز و قم خریداری می‌شود.
به گفته پناهی مدیر کارگاه فرش‌بافی در اردبیل تجار اردبیلی توان مالی کافی برای خرید فرش را ندارند و حتی اگر توان داشته باشند از تولیدکننده داخلی حمایت نمی‌کنند.
وی تصریح کرد: در مقابل از تهران و تبریز مرتباً به بافندگان سفارش می‌دهند و می‌توان به جرئت گفت اغلب تابلو فرش‌های تبریز توسط بافندگان اردبیلی تولید شده است.
پناهی این روند را به زیان فرش اردبیل می‌داند و معتقد است نه تنها در بازار فرش اردبیل شناخته نمی‌شود بلکه زحمت ما به نام استان‌های دیگر تمام می‌شود.
عامل توسعه خوشه صنعتی فرش استان اردبیل نیز یکی از معضلات امروز فرش اردبیل را خرید فرش توسط استان‌های دیگر عنوان کرد.
اسحاق رسولی، یکی از موانع سرشناسی فرش اردبیل در بازارهای داخلی و خارجی را فروش فرش به نام استان‌های دیگر دانست و تأکید کرد: نیمی از تولیدات استان توسط استان‌های قم، زنجان، آذربایجان شرقی و تهران خریداری می‌شود.
وی با ذکر مثالی تصریح کرد: در خود قم بافنده زیادی برای فرش نداریم و با این وجود این همه مسافت طی می‌شود و از بافندگان ما استفاده می‌کنند.
رسولی معتقد است هر چند خود این موضوع به تولید کمک می‌کند اما باید روالی ایجاد کرد که فرش اردبیل به نام خود استان به فروش برسد.
بدنامی فرش به دلیل افت کیفیت
در فروش فرش اردبیل به نام استان‌های دیگر تنها عامل، ناتوانی تاجر داخلی نیست. بلکه به گفته یکی از فرش‌بافان اردبیلی اعتماد بازار به فرش اردبیل از بین رفته است.
نادری در این خصوص تصریح کرد: وقتی با تجار مختلف صحبت می‌کنیم مشاهده می‌شود که فرش اردبیل را طالب نیستند و دلیلی که مطرح می‌کنند کیفیت پایین فرش اردبیل است.
مدیر کارگاه فرش‌بافی نیز تأکید کرد که در واقع این بی‌اعتمادی به دلیل افت کیفیت فرش اردبیل طی سال‌های گذشته و بی‌توجهی به مصالح و نیاز مشتری به وجود آمده است.
پناهی افزود: ما نمونه‌های فرش با کیفیت مطلوب را به تجار تهرانی نشان دادیم و باور نمی‌کردند که اینها تولیدات اردبیل است.
وی معتقد است برای نجات بازار فرش اردبیل باید از بافندگان حمایت شود تا تولیدات خود را کیفی‌تر سازند و به نیاز بازار توجه کنند.
طرح فرش‌های اردبیل زیر گرد فراموشی
کارشناسان می‌گویند یکی از معضلات فرش اردبیل نبود برندی به نام فرش اردبیل است. در واقع هیچ برند مشخصی که بیان کند طرح و نقشه و مصالح خاصی فرش اردبیل است، وجود ندارد.
عامل توسعه خوشه صنعتی فرش استان یکی از دلایل شکل‌گیری این خوشه را احیای نام فرش اردبیل می‌داند و معتقد است در واقع هیچ طرح فرش مشخصی به نام این استان نداریم و همه طرح‌ها اقتباسی است.
اما سابقه تولید فرش در اردبیل چنین نیست و به تعبیر بافنده فرش طرح‌هایی مانند قیچی، کله قوچ، ماهی اردبیل و سوماخ در گذشته بافته می‌شد که امروز بافته نمی‌شود.
پناهی افزود: این طرح‌ها به ندرت در مغازه‌ها دیده می‌شود و البته حتی اگر امروز بافته شود مشتری خاص از آن استقبال می‌کند و در واقع مناسب برای صادرات است.
این اظهارات در حالی است که خوشه صنعتی فرش استان نیز احیای طرح قفقازی را مدنظر دارد و عامل توسعه خوشه یکی از راهکارهای خروج از بن‌بست بازار را احیای نام و طرح فرش اردبیل عنوان کرده است.
موانع صادرات بر جای خود باقی است
کارشناسان معتقدند فرش اردبیل در نیروی کار و مصالح امتیازاتی دارد و اگر بتوان کمی به سلیقه تولید سروسامان داد، می‌توان در بازارهای داخلی و خارجی برای فرش این استان جا باز کرد.
اما بازار راکد فرش نه تنها گریبان گیر فرش اردبیل بلکه تمام استان‌ها است. تا جایی که تجار تهرانی نیز از فرش‌های در انبار مانده خود ابراز گله‌مندی می‌کنند.
دلیل اصلی این مشکل موانع صادرات و تحریم‌ها عنوان می‌شود. به گفته بافنده فرش در واقع حتی اگر به طریقی بتوان فرش را از اردبیل خارج کرد برای نقل‌وانتقال پول آن به مشکل برمی‌خوریم.
پناهی افزود: تحریم‌های بانکی مانع از نقل‌وانتقال پول نقد شده است و زیان این موضوع بیش از هم متوجه بافندگان می‌شود.
وی تأکید کرد: برخی بافندگان تنها درآمدی که دارند از محل فرش است و شما حساب کنید اگر فرش به فروش نرسد معیشت بافنده چگونه تأمین خواهد شد؟
مشکلات بازار فروش فرش در وضعیتی است که دستگاه‌های اجرایی مختلف با عطای تسهیلات در قالب مشاغل خانگی به ایجاد کارگاه‌های فرش‌بافی تأکید دارند.
اما اغلب این کارگاه‌ها بعد از اینکه چند بافنده را دور هم جمع کرده و در مقابل دوربین‌های عکاسی و فیلم‌برداری تحسین بر انگیخت به در بسته فروش خورده است.
مدیر کارگاه فرش‌بافی معتقد است اگر روندی که خوشه صنعتی فرش استان اتخاذ کرده صحیح طی شود واقعاً فرش اردبیل دچار تحول خواهد شد.
پناهی متذکر شد: نباید کوتاهی‌ها موجب شود فرش اردبیل به نام استان‌های دیگر به فروش برسد و لازم است ارزش صنعت دست بافنده به نام خود وی در بازارهای جهانی معرفی شود.
وی تأکید کرد: در مقایسه مهارت تولیدکنندگان اردبیلی و سایر استان‌ها نیز باید به توان بافنده اردبیلی ایمان داشت؛ هم اینک فرش‌هایی در اردبیل بافته می‌شود که تجار غیربومی را متحیر می‌سازد.
فرش اردبیل مظلوم واقع شده است و آسیب امروز آن هم از سوی بافنده و هم از سوی دستگاه‌های متولی مانع سود آفرینی اقتصادی شده است.
در وضعیتی که صحبت از گشایش‌ها و توسعه روابط خارجی است، این بر عهده مدیران متولی است که مبلغ مناسبی برای فرش اردبیل بوده و در حاشیه جلسات خود با نمایندگان کشورهای دیگر به نفس‌گیری مجدد فرش اردبیل کمک کنند.
