قیمت بنزین با چه دلاری محاسبه می شود؟

ابهام در قانون هدفمندسازی و دو نرخی شدن قیمت ارز چالش جدیدی را پیش روی دولت و مجلس قرار داده است.
در زمانی که مجلس در حال بررسی قانون هدفمندسازی یارانه ها بود، ارز در کشور تک نرخی بود و کسی هم تصور نمی کرد دوباره شاهد چند نرخی شدن نرخ ارز در کشور باشیم، ولی به فاصله تنها یک سال از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه ها بنا به هر دلیل (از مشکلات ناشی از تحریم گرفته تا مدیریت ضعیف نظام پولی و بازار ارز توسط بانک مرکزی که تلاش به اثبات با تکذیب هیچ کدام را نداریم) در بازار ارز شاهد فضای دو نرخی و به عقیده برخی از کارشناسان اقتصادی چند نرخی هستیم.

این چند نرخی شدن ارز به غیر از تمام مشکلات معمولی که در پی داشته است، قانون هدفمندسازی یارانه ها را دچار ابهام کرده، در قانون هدفمندسازی یارانه ها مبنای تعیین قیمت حاملهای سوخت قیمت فوب خلیج فارس اعلام شده ، قیمتی که به دلار اعلام می شود ولی در مورد نحوه تبدیل این قیمت به پول ملی کشورمان یعنی ریال هیچ روشی پیش بینی نشده است، البته با توجه به تک نرخی بودن ارز در زمان بررسی قانون به نظر هم نمی رسید که نیازی به تعریف یک فرمول جهت تبدیل دلار به ریال در این قانون می بود.
اما امروز شاهد فضایی هستیم که در آن قیمت دلار در بازار آزاد حدود ۱۹۰۰ تومان رسیده و این در حالی است که قیمت رسمی برای دلار ۱۲۲۶ تومان تعیین شده ، نگاهی به نوسان قیمت رسمی و آزاد دلار در طول ماههای سال ۹۰ نشانه می دهد که طی یک سال گذشته شکاف بین قیمت رسمی و آزاد ۸ برابر شده، یعنی از یک تفاوت ۷۹ تومانی در فروردین ماه سال ۹۰ به ۶۷۴ تومان در اسفند همان سال رسیده است.

طی این روند به طور قطع قیمت بنزین نیز بر مبنای قیمت جهانی بعد از تبدیل دلار به ریال افزایش پیدا کرده است، این قیمت بر مبنای فوب خلیج فارس در فرورین ماه سال ۹۰ برای بنزین سوپر معادل ۸۷۵ تومان و برای بنزین معمولی معادل ۸۱۴ تومان بوده است، در حالی که در اسفند ماه این قیمت ها بر اساس دلار آزاد به ترتیب ۱۵۹۶ و ۱۴۵۱ تومان بوده است، یعنی در اسفند در مقایسه با فروردین قیمت هر لیتر بنزین سوپر معادل ۸۲ درصد و هر لیتر بنزین معمولی معادل ۷۵ درصد رشد داشته است این وضعیت اگر بر مبنای قیمت دلار رسمی صودر بگیرد در همین دوره هر لیتر بنزین سوپر با ۲۷ درصد رشد از ۸۱۳ تومان به ۱۰۳۰ تومان وهر لیتر بنزین معمولی با ۲۴ درصد رشد از ۷۵۶ تومان به ۹۳۶ تومان افزایش پیدا کرده است.

روند تغییر قیمت بنزین بر اساس قیمت فوب خلیج فارس طی سال ۱۳۹۰
دوره زمانی     قیمت هر تن( دلار)     قیمت هر لیتر(سنت)     متوسط قیمت دلار درایران     معادل تومانی قیمت بنزین
براساس دلار آزاد     براساس دلار رسمی
بنزین سوپر     بنزین معمولی     بنزین سوپر     بنزین معمولی     آزاد     رسمی     بنزین سوپر     بنزین معمولی     بنزین سوپر     بنزین معمولی
فروردین     ۱۰۵۴     ۹۸۰     ۷۸     ۷۳     ۱۱۲۲     ۱۰۴۳     ۸۷۵     ۸۱۴     ۸۱۳     ۷۵۶
اردیبهشت     ۱۰۷۴     ۹۸۹     ۸۰     ۷۳     ۱۱۵۵     ۱۰۵۲     ۹۱۸     ۸۴۵     ۸۳۶     ۷۷۰
خرداد     ۱۰۰۳     ۹۱۱     ۷۴     ۶۷     ۱۲۰۰     ۱۱۰۹     ۸۹۱     ۸۰۹     ۸۲۳     ۷۴۷
تیر     ۱۰۳۸     ۹۱۷     ۷۷     ۶۸     ۱۱۵۴     ۱۰۶۵     ۸۸۷     ۷۸۳     ۸۱۸     ۷۲۳
مرداد     ۱۰۲۰     ۹۰۹     ۷۵     ۶۷     ۱۱۵۴     ۱۰۵۸     ۸۷۱     ۷۷۷     ۷۹۸     ۷۱۲
شهریور     ۱۰۴۴     ۹۰۹     ۷۷     ۶۷     ۱۲۳۶     ۱۰۶۹     ۹۵۵     ۸۳۱     ۸۲۶     ۷۱۹
مهر     ۱۰۱۷     ۸۶۰     ۷۵     ۶۴     ۱۲۵۴     ۱۰۶۶     ۹۴۵     ۷۹۸     ۸۰۳     ۶۷۹
آبان     ۹۷۲     ۸۵۱     ۷۲     ۶۳     ۱۳۱۷     ۱۰۸۲     ۹۴۸     ۸۳۰     ۷۷۹     ۶۸۲
آذر     ۹۲۷     ۸۵۳     ۶۹     ۶۳     ۱۳۷۴     ۱۰۹۴     ۹۴۲     ۸۶۷     ۷۵۰     ۶۹۱
دی     ۱۰۱۴     ۸۹۹     ۷۵     ۶۷     ۱۶۲۰     ۱۱۲۱     ۱۲۱۶     ۱۰۷۸     ۸۴۱     ۷۴۶
بهمن     ۱۰۸۱     ۹۶۳     ۸۰     ۷۱     ۱۸۱۰     ۱۲۲۶     ۱۴۴۸     ۱۲۹۰     ۹۸۱     ۸۷۴
اسفند     ۱۱۳۵     ۱۰۳۲     ۸۴     ۷۶     ۱۹۰۰     ۱۲۲۶     ۱۵۹۶     ۱۴۵۱     ۱۰۳۰     ۹۳۶
متوسط     ۱۰۳۱     ۹۲۳     ۷۶     ۶۸     ۱۳۵۸     ۱۱۰۱     ۱۰۴۱     ۹۳۱     ۸۴۲     ۷۵۳
منبع: اموربین الملل وزارت نفت، بانک مرکزی

یعنی تفاوت شدید بین دو نرخ دلار در بازار در محاسبه قیمت هر لیتر بنزین تفاوتی تا ۵۶۰ تومان ایجاد می کند، نکته جالب آنکه در همین دوره قیمت هر لیتر بنزین سوپر بر اساس فوب خلیج فارس از با ۶ سنت افزایش از ۷۸ به ۸۴ سنت رسیده یعنی تنها ۷.۷ درصد و در مورد بنزین معمولی این افزایش تنها ۳ سنت یا ۵.۳ درصد بوده است.
حال سئوال اینجاست نوسان نرخی دلار تا چه حد باید در تعیین قیمت حاملهای سوخت لحاظ شود؟ ارز مبنا برای قیمت حاملهای انرژی کدام ارز خواهد بود؟

آیا دولت می تواند قیمت ارز در بازار آزاد را مبنا قرار دهد، به معنی این خواهد بود که دولت به بازار سیاه ارز رسمیت بخشیده است و تعیین قیمت ارز را در فضایی به رسمیت شناخته که در بهمن ماه گذشته این فضا را تحت تاثیر باندهای مافیایی و سودجو می دانست.
اما اگر بخواهد ارز رسمی را مبنای قیمت سوخت قراردهد، در آن صورت باید به متوسط قیمت حاملهای انرژی طی سال ۹۰ مراجعه کند (که البته این موضوع هم متاسفانه در قانون هدفمندسازی مبهم باقی مانده است)، بر مبنای متوسط قیمت در طول سال ۹۰ هر لیتر بنزین سوپر ۸۴۲ تومان و هر لیتر بنزین معمولی ۷۵۳ تومان است و بر اساس قیمت ۸۰۰ و ۷۰۰ تومانی فعلی می توان گفت، دولت در حال حاضر بنزین سوپر و معمولی را معادل ۹۵ و ۹۳ درصد قیمت فوب خلیج فارس به فروش می رساند در حالی که در قانون هدفمند سازی عنوان شده است که در یک دوره پنج ساله قیمت بنزین نباید کمتر از ۹۰ درصد قیمت فوب خلیج فارس باشد، با توجه به این نکته می توان گفت افزایش قیمت حاملهای انرژی با قانون هدفمند سازی منطبق نیست.

حال باید پرسید، اگر دولت قصد افزایش قیمت بنزین را دارد، بر چه مبنایی عمل خواهد کرد؟ مجلس در این مقطع باید از دولت بخواهد قبل از اعلام قیمت جدید حاملهای انرژی اول با شفاف سازی ابهامات موجود اعلام رویه ای مشخص در تعیین قیمت کند تا حداقل فعالین اقتصادی در سالی که قرار است مورد حمایت قرار بگیرند تصویری تا حدی روشن از قیمت حاملهای انرژی در پیش روی خود داشته باشند، در غیر این صورت امکان هر نوع فعالیت مولد اقتصادی از صاحبان مشاغل و کار افرین های کشور سلب خواهد شد، آنهم در سالی که بنابر تاکید مقام معظم رهبری باید مورد حمایت قرار گیرند.

یادمان نرود که در همین روزها مقامات اتحادیه اروپا اعلام کرده اند افزایش قیمت سوخت اقتصاد این اتحادیه را به چالش کشیده و اتحادیه اروپا خود را در آستانه سقوط به ورطه برشکستگی می بیند، حال نکته جالب اینجاست که بحران انرژی در اتحادیه با ۱۷ درصد در افزایش قیمت حاملهای انرژی ایجاد شده است، این در حالی است که اقتصاد ایران در سال گذشته رشدهای چندصد درصدی را در قیمت حاملها پشت سر گذاشته و باید فرصت کافی برای متعادل شدن داشته باشد.