تابلو فرش ماشینی یا “کوچولوی قدرتمند”!

تابلو فرش ماشینی

تابلو فرش ماشینی یا “کوچولوی قدرتمند”! :: مصاحبه با آقای رامین عظیم زاده – شرکت طراحی فرش و تابلو فرش عظیم زاده

شاید تا چند سال پیش وقتی در هر خانه ای صحبت از خرید تابلو فرش به میان می آمد همه به یاد تابلو فرش های زیبای دستباف می افتادند و پس از تعریف و تمجید و البته کمی حسرت از خرید آن به دلیل قیمت بالای این شاهکار ایرانی پشیمان میشدند. با ورود صنعت فرش ماشینی به کشور همان طور که امکان خرید ارزان و اقتصادی فرش و انواع زیر اندازها به تمام اقشار جامعه هدیه شد بافت تابلو فرش های ماشینی نیز در دستور کار شرکت های تولیدکننده قرار گرفت. این تابلو فرش ها در ابتدا چندان جذاب و چشمگیر نبود و خریداران رغبتی برای خرید آنها نداشتند. اما در سال های اخیر با پیشرفت تکنولوژی و ورود ماشین آلات بافندگی بسیار توانا به کشور، تولید تابلو فرش ماشینی نیز وارد مرحله تازه ای شده است تا جایی که در حال حاضر برخی شرکت ها به طور تخصصی برروی تولید این محصول فعالیت می کنند و طراحی تابلو فرش نیز با توجه به ویژگی های خاص و هنری خود به طور کاملا تخصصی پیگیری می شود. امروز دیگر تابلو فرشهای ماشینی آنقدر زیبا هستند که بتوانند مشتری را برای خرید راضی کنند. شرکت طراحی فرش عظیم زاده از طراحان تخصصی تابلو فرش در ایران است که مناسب دیدیم در این شماره از مجله در بخش طراحی فرش با مدیریت این شرکت مصاحبه ای داشته باشیم تا بیشتر با جزئیات تابلو فرش ها و طراحی آنها آشنا شویم …

◄لطفاً در ابتدا بیوگرافی کوتاهی از سوابق خود در صنعت فرش و هنر طراحی فرش بیان نمائید؟

رامین عظیم زاده متولد سال ۱۳۵۰ در شهرستان آران و بیدگل هستم. شروع علاقه من به طراحی فرش به دوران کودکی بر می گردد چرا که پدر من در بازار کاشان فرش فروش بودند و مادر من هم در بافت فرش از سابقه بسیار بالایی برخوردار بودند. از کودکی با طرح و نقشه فرش رشد کرده و بافندگی فرش را پشت دار قالی آموخته ام. با اینکه در رشته مهندسی شیمی فارغ التحصیل شده ام اما علاقه مفرط به نقاشی و طراحی موجب شد تا رشته طراحی فرش را پیش بگیرم.

با توجه به آشنایی کاملی که به نرم افزارهای طراحی سه بعدی و طراحی کامپیوتری دارم اغلب در دفتر طراحی خود در کنار طراحی فرش به طراحی دکوراسیون داخلی، طراحی ساختمان و… نیز مشغول بودم اما چند سالی است که به طور تخصصی به عنوان دفتر طراحی مستقل فرش به ارائه خدمات به این صنعت مشغول هستیم.

◄شرکت طراحی فرش عظیم زاده از چه سالی تاسیس شده است. در حال حاضر چه خدماتی را به صنعت فرش کشور ارائه می کنید؟ لطفا در مورد شرکت طراحی فرش عظیم زاده بیشتر برای خوانندگان ما توضیح دهید.

دفتر طراحی عظیم زاده از سال ۱۳۸۶ تمام فعالیت های خود را بر روی طراحی فرش متمرکز کرده است و به شرکت های فرش ماشینی خدمات طراحی را ارائه می دهیم. این خدمات شامل طراحی نقشه های اورجینال فرش ماشینی و فروش نقشه ها به شرکت های متقاضی است. فروش نقشه در واقع آغاز تعهد ما نسبت به شرکت هاست. چرا که یک شرکت فرش ماشینی علاوه بر طرح و نقشه نیاز به رنگ بندی های متفاوت فرش و سایزهای مختلف نقشه و حتی ابعاد و اندازه خاص دارند.

به ویژه در برخی بازارهای صادراتی طراحی نقشه های غیر متعارف بیشتر دیده می شود. مثلاً در بازار کشور عراق اندازه هایی مانند ۵/۲ × ۵/۴ تقاضای بیشتری دارد. بخش دیگری از تولیدات ما مربوط به طرح ها و نقشه های انواع فرش های فریز، جاجیم، گلیم، طرح های فرش اتاق کودک و … می شود. اما عمده ترین بخش خدمات ما به شرکت ها در بخش تابلو فرش متمرکز شده است چرا که در سال های اخیر این نوع فرش با تقاضای بسیار بالایی روبرو شده است.

در بخش دیگر دفتر طراحی فرش عظیم زاده، آموزش طراحی به افراد علاقمند را دنبال می کنیم و احساس می کنیم که صنعت فرش ما به این آموزش ها نیاز دارد.

در حال حاضر بسیاری از کارخانجات به طراحان فرشی نیاز دارند که بتوانند در داخل شرکت ها، واحدهای طراحی فرش را راه اندازی کنند چرا که دفاتر طراحی فرش در حال حاضر با توجه به نیاز روز افزون صنعت فرش ماشینی به طراحی و رنگ بندی های جدید توان تامین نیاز بازار را ندارند.

◄ از آنجایی که عمده فعالیت شما بر روی بحث تابلو فرش متمرکز است در مورد تفاوت های طراحی تابلو فرش با یک طراحی معمول بیشتر توضیح دهید.

بین طراحی فرش ماشینی و تابلو فرش ماشینی تفاوت های عمده ای وجود دارد. همین طور تنظیم و آماده سازی یک نقاشی و یا عکس برای بافت در ماشین فرش بافی پروسه خاص خود را دارد. در طراحی یک نقشه فرش ماشینی طراح یک ایده دارد. با قلم کار را کشیده و پس از نقطه گذاری همه پیکسل ها را تک تک تنظیم و رنگ بندی را آماده می کند اما وقتی می خواهید یک تابلو را برای بافت تنظیم کنید باید به صورت گروهی کار کنید و دیگر بر روی تک تک پیکسل ها کنترل وجود ندارد.

بنابراین طراح تابلو فرش باید رنگ بندی، نقاشی، هنر طراحی، نور و… را به خوبی بشناسد. ضمناً یک طراح تابلو فرش باید تسلط کامل بر نرم افزارهای طراحی و کامپیوتر داشته باشد. در سال های دورتر هم بافت تابلو فرش ماشینی در ایران وجود داشت اما زیبایی لازم را نداشت و خریدار رغبت نمی کرد تابلو فرش را خریداری کند. دلیل دیگر رشد فرش تابلو فرش در سال های اخیر رشد تکنولوژی ماشین آلات بافت فرش ماشینی بوده است به طوری که تراکم بافت و تعداد رنگ های مورد استفاده در فرش های ماشینی چند برابر شده است. این دلایل موجب شده تابلوهای فرش امروزه مورد توجه مصرف کننده نهایی قرار گیرد و به عنوان یک کالای تزئینی زیبا مورد استفاده قرار گیرد.

◄ از نظر فنی، ساختاری و ظاهر تابلو فرش دستباف و ماشینی چه تفاوت هایی دارند؟

در حال حاضر تکنولوژی بسیار به کمک طراحان و بافت آمده است. در حال حاضر یک طراح می تواند در طی یک روز چند عکس یا نقاشی را با استفاده از نرم افزارهای طراحی برای بافت آماده کند در حالی که قبل از ورود کامپیوتر به طراحی فرش یک طراح باید یک عکس یا نقاشی را به طور کامل پیاده سازی و از اول نقاشی می کرد. از نظر بافت و ظاهر تابلو فرش ماشینی و تابلو فرش دستباف از دورنما تفاوت چندانی با هم ندارند. اما قطعاً اگر با دقت بالاتر از نزدیک تر دو تابلو فرش ماشینی و دستباف را در کنار هم قرار دهید تفاوت هایی وجود دارد. مهمترین تفاوت های این دو در تعداد رنگ تابلو فرش دستباف است که تقریباً محدودیتی از نظر رنگ در آن وجود ندارد بنابراین امکان مانور طراح و بافنده نامحدود است. محدودیتی که در طراحی تابلو فرش ماشینی وجود دارد رنگ بندی های موجود در کارخانجات فرش بافی است. مثلاً در تابلو فرش دستباف طراح می تواند از تمام رنگ های موجود به طور نامحدود استفاده کند. در حالی که در تابلو فرش ماشینی ما باید دقیقاً با توجه به ۸ رنگ یا ۱۰ نخ موجود در کریل بافندگی طرح را آماده کنیم. گاهی اوقات حتی مجبور شده ایم منظره ای را بدون رنگ سبز پیاده سازی کنیم چرا که آن رنگ در انبار کارخانه وجود نداشته است. بنابراین باید یک طراح تابلو فرش با تنظیم نور و رنگ بندی احساس مورد نظر را در عکس و بیننده ایجاد کند. مطمئناً تابلو فرش دستباف از این نظر بسیار زیباتر و کامل تر است. اما مزیت مهم تابلو فرش ماشینی نسبت به دستباف می تواند قیمت مناسب آن باشد. بنابراین به نظر من طراحی تابلو فرش ماشینی با توجه به محدودیت هایی که در زمینه استفاده از رنگ وجود دارد کار بسیار دشوارتری است و نیاز به هنر و سلیقه بسیار بالایی دارد.

◄در حال حاضر وضعیت تولید و صادرات تابلو فرش در ایران چگونه است؟ آیا آماری در مورد تعداد شرکت های فعال در این بخش و ظرفیت های بازار در دست دارید؟ آینده این حرفه را چطور ارزیابی می کنید؟

در حال حاضر تعداد شرکت هایی که به طور تخصصی در زمینه بافت تابلو فرش در ایران سرمایه گذاری کرده اند به تعداد انگشتان دو دست نمی رسند. البته شرکت های زیادی هستند که به طور موردی به ما مراجعه می کنند و تقاضای نقشه بافت تابلو فرش دارند. اما همانطور که عرض کردم تعداد شرکت های تخصصی در این بخش زیاد نیستند. معمولاً شرکت هایی که تخصصی در این زمینه کار می کنند با طراحان بسیار هماهنگ هستند و وقتی طراح به آن ها مشاوره می دهد که از چه رنگی با چه شیدی و چه مشخصاتی باید برای زیباترشدن تابلو استفاده کنند کاملاً آمادگی همکاری دارند چرا که از اهمیت رنگ ها و هارمونی در زیبایی تابلو آگاه هستند. اما بسیاری از شرکت هایی که غیر تخصصی کار می کنند به این مهم توجه نمی کنند و تنها برای اینکه در این زمینه هم کاری کرده باشند وارد بافت تابلو فرش به صورت موردی می شوند.

به اعتقاد من این بازار کشش بسیار زیادی دارد. با تفکر و نگاه جدید می توان بازار بسیار خوبی در داخل و خارج کشور برای تابلو فرش های ماشینی متصور شد. به ویژه در بخش صادرات، این پتانسیل بسیار بالاست. من لغت “کوچولوی قدرتمند” را برای تابلو فرش بسیار مناسب می دانم. اگر شرکت ها بتوانند با سلیقه یابی در بازارهای هدف خود و استفاده از طراحان کارآزموده وارد بحث صادرات تابلو فرش شوند بسیار موفق خواهد بود.

آنها باید با جمع آوری اطلاعات کافی از آثار باستانی و تاریخی، محل های دیدنی و مناظر منحصر به فرد، شخصیت های محبوب و سمبل های ویژه بازار هدف، با طراحان متخصص در طراحی تابلو فرش وارد همکاری شوند و به خوبی از ظرفیت های موجود استفاده کنند. در بسیاری از کشورهای جهان برای خرید این محصول علاقه مندی زیادی وجود دارد.

من آینده بخش تابلو فرش ماشینی را بسیار درخشان می بینم. امیدوارم که رشد خوب کشور در این بخش ادامه یابد و طرح های فوق العاده ای که در بازار وجود دارد روز به روز بهتر و بهتر شود.

◄به عقیده بسیاری از کارشناسان فرش طراحی فرش به ویژه در بخش ماشینی با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کند. به نظر شما طراحی فرش ماشینی در چه وضعیتی قرار دارد؟

به نظر من طراحی فرش در ایران بسیار خوب و پیشرفته است و هر روز طرح های بسیار زیباتر، مدرن تر و به روز تری تولید می شود و از این نظر پیشرفت های زیادی رخ داده است.

معمولاً طراحان فرش تمرکز زیادی روی طرح های اصیل ایرانی و سنتی دارند اما به طور ناخودآگاه طراحانی که با علم طراحی آشنا هستند و به روز هستند همیشه با دنیایی از طرح و ایده مواجه هستند که می توانند آن ها را در طرح های خود مورد استفاده قرار دهند. اما مهمترین مساله و مشکل موجود در این بخش همان مساله کپی رایت است که نه تنها به صنعت فرش ماشینی بلکه به همه صنایع در ایران لطمه وارد کرده است به ویژه استودیوهای طراحی که با صرف هزینه و وقت زیاد یک طرح جدید را وارد بازار می کنند به شدت متضرر می شوند. بنابراین در کپی کاری حقوق طراح واقعی به شدت تضعیف می شود و به طور کلی به هنر طراحی و ذات هنر لطمه وارد می کند. از طرفی اغلب شرکت های فرش ماشینی نیز تمایلی به تهیه طرح اصلی و طراحی های اورجینال ندارند چرا که می توانند به راحتی طرح های کپی شده را از دست واسطه ها به قیمت بسیار ارزان تر خریداری کنند.

در کاشان یک طرح جدید در عرض ۲ تا ۳ هفته کپی می شود و ۱۰ یا ۲۰ شرکت آن را می بافند. این موجب خالی شدن بازار از طرح و نقشه جدید و خلاقیت و نوآوری می شود و متاسفانه حرمت طراح و طراحی از بین رفته است.

◄آیا آمار دقیقی از تعداد شرکت های طراحی فرش در ایران دارید؟ آیا این تعداد با نیازها و پتانسیل های صنعت فرش ماشینی و هنر صنعت دستباف همخوانی دارد؟

متاسفانه من آمار دقیقی در این رابطه ندارم و فکر هم نمی کنم مرکزی در ایران اینگونه اطلاعات را ثبت کرده باشد. در ایران طراحی فرش در دفاتر طراحی حرفه ای، غیر حرفه ای، منازل و به طور کلی شخصی صورت می گیرد بنابراین نمی توان آمار دقیقی از آن اعلام کرد. حتی طراحان زیادی به عنوان شغل دوم کار طراحی را انجام می دهند.

آما آیا اینکه تعداد طراحان ما با نیاز بازار تطابق دارد یا خیر باید عرض کنم که تناسب وجود ندارد و تعداد طراحان و واحدهای طراحی حرفه ای ما نسبت به نیاز صنعت فرش بسیار کم است.  سوال مهم این است خلق یک طرح واقعی و خلاقانه و کاملاً نو توسط یک طراح در سال چند بار امکان پذیر است؟

مثلاً تعداد کارخانجات عطرسازی در دنیا بسیار زیاد است اما رایحه ها و عطرهای جدید و نویی که هر ساله وارد بازار می شوند بسیار کم است.

طراحی فرش هم دقیقاً به همین ترتیب است و شاید هر سال تعداد بسیار محدودی فرش با طراحی جدید و کاملاً نو وارد بازار شود و سبک کارها را عوض می کند. بسیاری از دفاتر طراحی و طراحان زبده طرح ها و ایده های بسیار جدید و خوبی دارند که متاسفانه به دلیل عدم وجود نیروی کافی و طراح آموزش دیده نمی توانند این کارها در غالب تیم های طراحی و استودیوهای طراحی مجهز انجام داده و به ثمر برسانند.

سرعت کار تولید خیلی بالا رفته و شرکت ها شاید هر هفته طرح های جدیدتری از ما می خواهند. یک شرکت طراحی علاوه بر کار طراحی طرح های جدید، خدمات زیادی هم باید در کنار آن به مشتریان خود ارائه دهد که شامل تغییر رنگ بندی، سایز، رفع مشکلات بافت و… می شود و این وقت دفاتر طراحی را به شدت پر می کند. حتی ما پیشنهاداتی را به شرکت های محترم تولیدی ارسال کرده ایم مبنی بر اینکه کارآموزانی را جهت شرکت در کلاس های طراحی معرفی کنند تا با آموزش های اولیه بتوانند بسیاری از اصلاحات و کارهای ابتدایی مورد نیاز را در محل کارخانه انجام دهند و دیگر تولیدکنندگان جهت کارهای ادیت کاری به شرکت طراحی مراجعه نکنند تا طراحان وقت بیشتری بابت کارهای اصلی خود که همان خلق طرح های جدید و نوآوری و ایده پردازی است داشته باشند. متاسفانه در این بین برخی اتفاقات نگران کننده است و همان طور که در سوالات قبلی عرض شد به ذات هنر طراحی لطمه وارد می کند. مثلاً در این صنعت به شخصه بارها مشاهده کرده ایم که طرحی روی ماشین بافته می شود که طراح، گل کرمان و سایه کاری های فرش کرمان را در کنار نقش و نگارها و گل های فرش تبریز کار کرده و متاسفانه در برخی موارد که این طرح ها با فروش بالایی مواجه می شود، تولید کننده تنها به فروش بیشتر فکر می کند و چنین وضعیتی نگران کننده است و کم کم بی هنری جای هنر را می گیرد.

متاسفانه طراحی در فرش دستباف هم دچار مشکلات زیادی است. یکی از دلایلی که طرح های فرش دستباف ایرانی در برخی اوقات دچار کهنگی و تکرار می شود این است که طراحان فرش امروز تمایل بیشتری به طراحی فرش ماشینی دارند تا دستباف چرا که درآمدها و دستمزدها در فرش ماشینی به مراتب بیشتر از دستباف است و به دلیل تولید بالا شرکت ها ظرفیت پذیرش بسیار بالاتری برای طرح های جدید و نو دارند چرا که بازار شدید رقابتی از آن ها چنین شرایطی را طلب می کند.

در فرش های دستباف ارائه طرح های جدید خیلی کند انجام می شود و بسیاری از طراحان فرش دستباف در حال حاضر وارد عرصه طراحی فرش ماشینی شده اند چرا که در فرش ماشینی هزینه تولید و طراحی به مراتب پایین تر از دستباف است.

◄در حال حاضر استودیوهای حرفه ای طراحی در دنیا یکی از مهمترین تکیه گاه های صنایع مختلف از جمله نساجی و فرش هستند. استودیوهایی که به طور حرفه ای به تولید طرح های جدید و خلاقانه می پردازند و در کنار هنر، سرعت بالایی نیز در جوابگویی به نیازهای روز افزون بازار دارند. چرا در ایران استودیوهای طراحی حرفه ای در بخش فرش آنچنان که باید رشد نکرده است؟

به نظر من در دنیا همه چیز به این سمت حرکت می کند یعنی به سوی آکادمیک شدن و نگاه علمی و تخصصی. در ایران هم این بحث آغاز شده است. در دانشگاه فرش اساتید بسیار خوب و تحصیل کرده ای وجود دارد. اما سوال اینجاست که در ایران متولی فرش چه سازمان و نهادی است؟ به ویژه در بخش ماشینی این خلاء احساس می شود. نبود این متولی موجب شده است تا همه بخش های این صنعت دچار به هم ریختگی و بی برنامگی شود. قطعاً باید تولیدکنندگان فرش از طریق ارتباط نزدیک با استودیوهای طراحی حرفه ای که رنگ و طرح و ایده های جدید را می شناسند به سمت بافت طرح های زیباتر و مدرن تر حرکت کنند. مدرن تر نه به این معنا که از ریشه های خود فاصله بگیریم بلکه به این معنی که طراحی فرش باید با سایر عناصر موجود در منازل مانند پرده، دکوراسیون و… نیز همخوانی داشته باشد و با زندگی مدرن امروز مطابقت داشته باشد.

◄طراحی فرش دستباف با طراحی فرش ماشینی چه تفاوت ها و مشابهت هایی دارند؟ آیا پیروی مطلق طرح های فرش ماشینی از دستباف به سود هنر طراحی و این دو بخش است؟

قطعاً پیروی مطلق از طرح های فرش دستباف به هیچ وجه به نفع صنعت فرش ماشینی نیست. چرا که طرح های فرش دستباف به روز نیست و با طراحی های خانه های مدرن امروزی همخوانی ندارد. به نظر من به دلیل تعدد طرح و تولید زیاد طرح در صنعت فرش ماشینی، امکان آزمون و خطایی است که در صنعت فرش ماشینی وجود دارد اما در دست بافت امکان چنین آزمونی نیست. یعنی طراح فرش ماشینی می تواند به راحتی یک نمونه بافته شده از طرح خود را به سرعت مشاهده و اشکالات احتمالی را به خوبی رفع نماید. به عقیده من حتی امروز فرش دستباف ما می تواند در بخش طراحی، از فرش ماشینی الگوبرداری کند چرا که بسیاری از طرح ها و ترکیب های نامتعارف در فرش ماشینی در سال های اخیر امتحان شده و بهترین آن ها وارد فرش دستباف شده است. قطعاً این دو بخش بر روی یکدیگر تاثیر گذار هستند. من به عنوان یک طراح فرش و تابلو فرش ماشینی هر ساله از نمایشگاه های فرش دستباف بازدید می کنیم و مطمئن هستم که طراحان فرش دستباف نیز طرح های فرش ماشینی را دنبال می کنند به نظر من جسارت طراحان در فرش ماشینی و هنر و طراحی اصولی طراحان دستباف، بر روی یکدیگر تاثیرات مثبت بسیاری زیادی داشته است.

◄به طور تخمینی برای تولید هر طرح جدید یک استودیو طراحی حرفه ای متحمل چه هزینه هایی می شود. چقدر طول می کشد تا یک طرح جدید و خلاقانه اجرا، پیاده سازی و به بازار ارائه شود؟

سابق بر این یک طراح فرش باید ایده اولیه خود را به صورت طرح مدادی بر روی کاغذ اجرا می کرد که بسته به اینکه طرح جدید چقدر در ذهن طراح پخته شده چند هفته ای طول می کشید. سپس باید این طرح بر روی کاغذ شطرنجی اجرا و نقطه گذاری  و پس از آن باید نقاشی و رنگ آمیزی شود. امروزه دیگر کمتر فرصت این کار برای یک نفر وجود دارد و معمولاً در استودیوهای طراحی پس از کشیدن طرح های مدادی توسط طراح اصلی تیم طراحی که با یکدیگر هماهنگ هستند و سلیقه یکدیگر را می شناسند روی طرح کار می کنند و با شناخت ایده طراح اصلی آن را اجرا و تکمیل می کنند. یک گروه طراحی باید دقیقاً با یکدیگر هماهنگ و با سلایق و ایده های یکدیگر آشنا باشند به همین دلیل معمولاً وقتی یک تیم طراحی تشکیل می شود طرح هایی که پس از یک یا دو سال کار در کنار یکدیگر به بازار ارائه می شود طرح های بسیار موفق و پرفروشی خواهد بود چرا که به مرور زمان کار را پخته تر و زیباتر انجام می دهند.
در یک استودیو طراحی برای ارائه یک کار جدید بدون نقص و زیبا ۲ تا ۳ ماه زمان لازم است تا طرح و غلط گیری و نهایی شود.

نکته مثبت صنعت فرش ماشینی این است که پس از اینکه یک طرح آماده شد تیم طراحی می توانند فرش بافته شده را مشاهده کنند و ایرادات و اشکالات طرح را با توجه به نیاز و سلیقه تولیدکننده و بازار اصلاح کنند. در حالی که در فرش دستباف هرگز این اتفاق نمی افتد. اما همان طور که قبلاً هم عرض کردم طرح های بسیار زیاد و خلاقانه ای وجود دارد که به دلیل عدم سازماندهی و وجود تیم های طراحی هیچ گاه وارد بازار نمی شوند.

◄آیا شرکت های تولید کننده فرش ماشینی ارزش یک طرح جدید و خلاقانه را می شناسند و حاضرند هزینه های طراح را پرداخت کنند؟

شرکت های تولیدی فرش ماشینی دو دسته اند: یک دسته پیشرو و یک دسته دنباله رو. برندهای معتبری در حال حاضر وجود دارند هزینه های بسیار زیادی را برای طراحی پرداخت می کنند و موفق هم بوده اند.

شرکت های دسته دوم فقط به دنبال کپی کاری هستند. شرکت های پیشرو، قدر طراح و اهمیت طراحی را می دانند و با طراحان قابل و ماهر ارتباط بسیار خوبی دارند و معمولاً در این حالت طراحان با جان و دل و استفاده از همه توان هنری خود کار می کنند.

به نظر من مقصر اصلی رواج کپی کاری، شرکت های تولیدی هستند نه طراحان. مگر هزینه طراحی و خرید نقشه ها نسبت سایر هزینه های یک شرکت متوسط و یا بزرگ فرش بافی چقدر است؟ خوشبختانه هنوز هم شرکت های خوب و معتبر که قدر طرح خوب و اورجینال و جدید را می دانند وجود دارند و دل خوشی صنف طراحی فرش ماشینی هم همین شرکت ها هستند.

◄همواره یکی از گلایه های تولیدکنندگان فرش ماشینی این بوده است که اغلب طراحان فرش در ایران شناخت مناسبی از بازار، سلیقه، رنگ بندی ها و طرح های مورد نیاز بازار داخل و بازارهای صادراتی ندارند و فقط طرح را از دید هنری نگاه می کنند. در حالی که طرح بسیار زیبا لزوما در بازار فروش خوبی ندارد. آیا شرکت های طراحی در ایران جهت تولید طرح  های خود به ویژه در فرش ماشینی به تحقیقات و آنالیز بازار هم توجه می کنند؟ چگونه یک تولیدکننده می تواند مطمئن باشد که یک طرح جدید که باید مبالغ زیادی برای آن بپردازد در بازار موفق خواهد بود؟

شاید تا حدی حق با تولیدکنندگان باشد اما به نظر من تولیدکنندگان هستند که اجازه نمی دهند طرح های جدید و خلاقانه روانه بازار شود چرا که اغلب آن ها ترجیح می دهند طرح هایی را بر روی بافت ببرند که قبلاً فروش خوبی در بازار داشته و فروش تضمین شده ای دارد. در حالی که شرکت های بزرگ و قدرتمند طرح های جسورانه و خلاقانه را بافته و وارد بازار می کنند و سلیقه بازار را آنالیز می کنند و به مرور زمان با کمک طراح به سلیقه بازار و نیاز آن دست پیدا می کنند. طراح به تنهایی نمی تواند چنین کاری را انجام دهد.

شرکت هایی که به طراحی و سلیقه بازار اهمیت می دهند و بهای این موفقیت را پرداخت می کنند حداقل در کاشان از ۱۰ شرکت بیشتر نیستند. به نظر من صنعت فرش ماشینی مدیون این شرکت های معدود است که بازار فرش و طراحی را رونق می بخشند.

در حال حاضر هیچ تضمینی برای فروش یک طرح وجود ندارد و تنها از طریق آزمون و خطا قابل دستیابی است. به نظر من هزینه های زیادی که شما می فرمائید بیشتر بر دوش طراح است تا تولیدکننده و این هزینه در مقابل موفقیت ها و منافع مالی که تولیدکننده می تواند در صورت معروف شدن طرح بدست آورد بسیار ناچیز است.

◄ چرا طراحان واقعی و شرکت های طراحی در ایران نتوانسته اند با تشکیل انجمن و یا اتحادیه حداقل تا حدی از حقوق معنوی طرح های خود دفاع کنند و دست کپی کاران و ویروس های طراحی را در بازار کوتاه کنند؟ چه راهکارهایی برای مقابله با کپی کاری در طراحی دارید؟

این درد دل تمام طراحانی است که طرح اورجینال وارد بازار می کنند و کپی کار نیستند. متاسفانه تا به حال نتوانسته ایم به توافق جمعی دست پیدا کنیم و کار طراحان را سازماندهی کنیم و جلساتی هم که تاکنون برگزار شده بی نتیجه بوده دلیل آن این است که شاید برخی طراحان تشکیل یک انجمن یا اتحادیه نظارتی را در بخش طراحی مانعی برای کارهای خود می دانند. در حال حاضر طراحان به شدت تحت فشار و ظلم هستند و جایی برای دفاع از حقوق ما وجود ندارد. از همین فرصت استفاده می کنم و از همه طراحان کشور و منطقه کاشان تقاضا می کنم برای ایجاد هر چه سریع تر خانه طراحان تلاش و همدلی کنند تا بسیاری از مشکلات موجود حل شود.

◄ از نظر فنی، طراحی یک فرش پلی استر با یک فرش اکریلیکی چه تفاوت هایی دارد؟ تا چه حد یک طراح فرش ماشینی باید با مشخصات ماشین آلات بافندگی آشنا باشد. مثلاً طراحی یک فرش ۷۰۰ شانه با فرش ۱۰۰۰ شانه چه تفاوت هایی دارد؟

از نظر فنی طرحی که برای یک فرش اکریلیک کشیده می شود باید کاملاً با طرح پلی استر متفاوت باشد چرا که رنگ هایی که در فرش های پلی استر استفاده می شود از نظر سردی و گرمی رنگ، درخشندگی، خاب فرش و… با اکریلیک فرق می کند. برای یک طراح تعداد رنگ، شانه و تراکم ماشین بافندگی و جنس نخ بسیار مهم خواهد بود. هر چند امروزه این تفاوت ها در حال کم شدن است اما معمولاً در فرش های پلی استر کارهای خاص تر بافته می شود و تنوع بیشتری در بخش رنگ بندی وجود دارد. به طور معمول خریدار انتظار دارد فرش اکریلیک دارای طرح های اصیل و سنتی تر و فرش های پلی استر دارای طرح های فانتزی و مدرن تر باشد. نیازی نیست که یک طراح فرش از اطلاعات فنی دستگاه بافندگی شناخت بسیار داشته باشد. همین که تعداد شانه و تعداد رنگ موجود در دستگاه را بداند برای طراحی کافیست.

◄برخی از کارشناسان یکی از علت های رشد صادرات فرش ماشینی را توجه به بحث طراحی می دانند. آیا با این نظریه موافقید. چطور ترکیه توانسته در طراحی فرش تا این اندازه رشد کند؟

شخصاً این مطلب را قبول ندارم. چرا با اینکه ترکیه صادرات بسیار زیادی در فرش های ماشینی دارد به شدت دنبال طرح ها و طراحان ایرانی است؟ طراحی نه تنها برای صادرات، بلکه فروش داخلی فرش هم بسیار مهم است اما به نظر من بیماری که گریبان صادرات فرش ماشینی ما را گرفته همان بیماری است که کل صنایع کشور را به خود دچار کرده است. صادرات صنعت فرش ماشینی ترکیه هم به همان دلیلی رشد کرده است که صادرات پارچه، جین، پوشاک، طلا و بلور و … ترکیه آن را تجربه کرده اند. این قطعاً یک مساله فراصنفی است و یک اقتصاد پویا می تواند همه بخش ها را با رشد روبرو کند.

◄معمولاً طراحان قدیمی فرش دستباف به استفاده از کامپیوتر در طراحی اعتقادی ندارند و طرح های مدادی و رنگ آمیزی دستی طرح را ترجیح می دهند. نظر شما در رابطه با استفاده از کامپیوتر در طراحی فرش چیست؟

به نظر من امروز همه طراحان به اهمیت استفاده از تکنولوژی واقفند حتی بسیاری از طراحان قدیمی علاقمند به یادگیری کامپیوتر هستند ولی شاید محدودیت های یادگیری کامپیوتر و نرم افزار موجب شده در مقابل آن جبهه گیری کند. اما نسل جدید طراحان قطعاً با نرم افزارهای  طراحی و کامپیوتر ارتباط بسیار تنگاتنگی دارند. به نظر من مهم نیست که طراح از چه نرم افزاری استفاده می کند. نقش ساز، بوریا، ندگرافیک، فتوشاپ یا … تفاوتی ندارد مهم این است که به اندازه کافی به آن نرم افزار احاطه داشته باشد. نرم افزار نقش ساز از اولین نرم افزارهای طراحی فرش بود که روانه بازار شد و محدودیت های بسیار زیادی در مقایسه با فتوشاپ داشت اما بسیاری از طرح های موفق امروز با همین نرم افزار طراحی شده است. بنابراین باید بگویم این نرم افزار و کامپیوتر نیست که طرح را خلق می کند. تکنولوژی فقط به ما جهت تسهیل امور و سرعت بخشیدن به کار کمک می کند.

در پایان از مجله کهن تشکر می کنم که با توجه ویژه خود به بخش طراحی و طراحان فرش در جهت اعتبار بخشی به طراحی گام های بلندی را برداشته است. قطعاً در مصاحبه های متفاوتی که با طراحان کشور در مجله شما انجام می شود نظرات و درد دل های گوناگونی مطرح می شود که ممکن است در مواردی تفاوت های عمده ای داشته باشد که ناشی از تفاوت دیدگاه های انسان هاست. امیدوارم صحبت های من موجب دلخوری و یا رنجش همکاران نشود اما اگر ما طراحان حامی یکدیگر نباشیم و برای یکدیگر احترام قائل نباشیم هیچ کس دیگری این کار را نخواهد کرد. به امید آینده بهتر برای ایران و ایرانی.

منبع: شماره ۲۰ مجله کهن

تحریریه مجله نساجی کهن

ارسال مقالات و ترجمه جهت انتشار در سایت : info@kohanjournal.com