مصاحبه با مهندس ابراهیم خنامانی – مدیر عامل شرکت بازرگانی نقش گستر ساوین

کمبود یک واحد صنعتی خصوصی تولید الیاف اکریلیک به شدت حس می‌شود

شرکت بازرگانی نقش گستر ساوین با برند تجاری بازرگانی خنامانی یکی دیگر از شرکت‌هایی بود که در این سالهای سخت اقتصادی و اوضاع آشفته کشور در همه لحاظ به جای بیخیال شدن کشور به آینده سرزمینش اهمیت داد و با همت جمعی از مهندسان نخبه کشور به سراغ کمک به بخش تولید رفت. در این راه خود متحمل سختی‌های بسیاری شد اما همچنان استوار و محکم به نقش فعال خود در زمینه همکاری با صنعت نساجی ادامه داد. در ادامه صحبت‌های مهندس خنامانی مدیر مجموعه بازرگانی خنامانی صحبت‌های خود را به طور مفصل در مورد وضعیت صنعت شرح داده است.

جناب آقای خنامانی لطفا  ابتدا در مورد سوابق و فعالیت های خود در صنعت نساجی و فرش ماشینی ایران توضیحاتی را بفرمایید.

باسلام خدمت شما دوستان و بزرگواران مطبوعاتی عزیز که زحمات زیادی برای این صنعت می‌کشید. شرکت بازرگانی نقش گستر ساوین با برند تجاری بازرگانی خنامانی در  سال ۱۳۸۸ تأسیس شد. عمده فعالیت این شرکت در امور واردات و صادرات انواع مواد اولیه وابسته به صنایع نساجی است. تا به امروز هم مجموعه تولیدی بازرگانی نقش گستر ساوین  با شرکت های صاحب نام متعددی در صنعت تولید فرش ماشینی  قرارداد همکاری داشته است و با همین روند نیز به خدمت رسانی در این حوزه ادامه خواهیم داد.

شرکت بازرگانی خنامانی چه خدماتی را به صنعت نساجی و فرش ماشینی کشور ارایه می کند؟

از مهمترین خدمات حوزه فعالیت این مجموعه می‌توان به: مشاوره در حوزه واردات و صادرات مواد و محصولات مرتبط با حوزه نساجی، خرید و فروش مواد اولیه نساجی، صادرات فرش ماشینی به کشور های مختلف مانند بلژیک، بلاروس، ترکیه، بحرین، عمان، عراق و … اشاره نمود.

به طور کلی وضعیت بازار نخ فرش ماشینی و سایر مواد اولیه آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

الیاف جوت به دلیل نوع خاص شرایط اقلیمی مورد نیاز برای کشت گیاه آن، تنها در برخی کشورها مانند بنگلادش، هند و … امکان پذیر است. بنابراین به نظر نمی‌رسد تلاش برای تولید و نهایتا خود کفایی در این بخش منجر به نتیجه مطلوب در ایران گردد. از طرفی با ارتقای شانه ماشین های بافندگی (عموماً از ۳۵۰ شانه به سمت ۱۵۰۰ شانه) و در نتیجه افزایش بسیار شدید تراکم فرش های تولیدی ایران، نخ جوت عملا از چرخه مصرف بخشی از صنعت فرش ماشینی خارج شده و تنها در ماشین های بافندگی فرش ۷۰۰ شانه و پایین تر، گلیم، شگی و … به مصرف می‌رسد. به نظر می‌رسد سالانه حدود ۲۰ هزار تن نخ جوت وارد کشور می‌شود که ارزبری تقریبا ۷۰ میلیون دلاری در پی دارد. این میزان ارز در مقایسه با گردش مالی نزدیک به ۵/۲ میلیارد دلاری صنعت فرش ماشینی ایران رقم چندان قابل توجهی نیست. بنابراین وابستگی به نخ جوت خارجی اگرچه چندان مطلوب نیست لیکن نمی‌تواند چالش بزرگی برای صنعت فرش ماشینی ایران باشد.

با احتساب حجم تولید سالانه ۸۵ میلیون متر مربعی فرش ماشینی، مصرف سالانه نخ اکریلیک کشور رقمی در حدود ۲۰۰ هزار تن است. بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از این مقدار (بین ۲۰ تا ۳۰ هزار تن در سال) به صورت نخ ریسیده شده اکریلیک است که از کشور ترکیه وارد می‌شود و مابقی در داخل کشور تولید می‌گردد. اگرچه رقم ۸۵ تا ۹۰ درصدی تولید نخ اکریلیک در داخل کشور بسیار مطلوب است اما نگرانی اصلی مربوط به وابستگی تقریبا ۱۰۰ درصدی شرکت های ریسندگی نخ اکریلیک به الیاف وارداتی است که عمدتا از کشور های آلمان، ترکیه، بلاروس، تایلند، هند و … تأمین می‌شود.

“از کل ارزبری صنعت فرش ماشینی ایران که رقمی حدود ۹۰۰ میلیون دلار است، نزدیک ۷۰ درصد ارزبری یا به عبارتی وابستگی مربوط به واردات الیاف اکریلیک می باشد.”

تنها تولید کننده داخلی الیاف اکریلیک در ایران شرکت پلی اکریل اصفهان است. اگر چه ظرفیت اسمی تولید این شرکت ۶۰ هزار تن در سال بوده است اما در سال‌های اخیر تغییرات مدیریتی و سایر عوامل سبب شده است که حتی در بهترین حالت نتواند از مرز تولید ۲۰ هزار تن در سال یعنی ۱۰% نیاز داخل، عبور کند. ضمن آنکه این شرکت بارها و بارها تعطیل شده است و امید چندانی به بازگشایی مجدد آن نیست. بنابراین روی تولید داخل این محصول نمی‌توان حسابی باز کرد. نتیجه اینکه تقریبا تمام الیاف اکریلیک مصرفی صنعت فرش ماشینی ایران وارداتی است. با احتساب رقم نزدیک به ۵/۲ دلار به ازای هر کیلو الیاف اکریلیک، ارزش دلاری واردات این الیاف به نزدیک ۵۰۰ میلیون دلار در سال می‌رسد. که اگر با ارزش واردات سالانه نخ اکریلیک که نزدیک ۱۰۰ میلیون دلار است جمع شود، رقم بسیار قابل توجه ۶۰۰ میلیون دلار را نشان می دهد که بزرگترین وابستگی صنعت فرش ماشینی ایران است. بنابراین بنظر می رسد از کل ارزبری صنعت فرش ماشینی ایران که رقمی حدود ۹۰۰ میلیون دلار است، نزدیک ۷۰ درصد ارزبری یا به عبارتی وابستگی مربوط به واردات الیاف و نخ اکریلیک می باشد.

از آن جائی که الیاف اکریلیک کاملا وارداتی و طبیعتا وابسته به نرخ ارز است، هر زمان که نرخ ارز در ایران دچار نوسانات شدید شده است، تعدادی از تولیدکنندگان فرش ماشینی و کارخانجات ریسندگی نخ (مصرف کنندگان نخ و الیاف اکریلیک) به تکاپو افتاده اند و تلاش کرده اند تا راه های ممکن رفع مشکل را مرور و مجددا بررسی کنند. یکی از این راه ها، تولید داخلی الیاف اکریلیک است. از حدود ۱۰ سال پیش که مصرف الیاف و نخ اکریلیک درصنعت فرش ماشینی شتاب فزاینده ای به خود گرفته است، کمبود یک واحد صنعتی تولید الیاف اکریلیک در ایران به شدت حس می شود. هر از چندگاه تحرک و تلاش های فردی و جمعی دست اندرکاران صنعت فرش ماشینی کشور برای بررسی امکان تولید داخل الیاف اکریلیک بیشتر می شود و حتی کنسرسیوم نیمه جانی شکل می گیرد، اما مجددا با عادی شدن شرایط این تلاش ها نیز رها می شود.

واقعیت آن است که صنعت فرش ماشینی فرصت تقریبا ۲ ساله پس از برجام را که می توانست در آن نسبت به احداث یک واحد تولیدی الیاف اکریلیک با جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال دانش فنی اقدام کند ازدست داد! فرصتی که بعد از بازگشت تحریم ها، شاید دیگر نتوان به راحتی آنرا بدست آورد.

واقعیت آن است که صنعت فرش ماشینی فرصت تقریبا ۲ ساله پس از برجام را که می‌توانست در آن نسبت به احداث یک واحد تولیدی الیاف اکریلیک با جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال دانش فنی اقدام کند ازدست داد! فرصتی که بعد از بازگشت تحریم ها، شاید دیگر نتوان به راحتی آنرا بدست آورد. به نظر می‌رسد برای ایجاد یک واحد تولید الیاف اکریلیک دو مانع اصلی وجود دارد. مانع اول ناتوانی در جذب سرمایه خارجی است. پروژه تولید الیاف اکریلیک یک پروژه چند صد میلیونی دلاری است که مشارکت شرکتهای بزرگ بین المللی را برای انتقال دانش فنی می‌طلبد در حالیکه که با بازگشت تحریم ها، تقریبا هیچ شرکت بزرگ بین المللی حاضر به پذیرش ریسک بالای سرمایه گذاری در ایران و شاخ به شاخ شدن با دولت آمریکا نیست!

مانع دوم، ماهیت محصول (الیاف اکریلیک) و ماده اولیه مورد نیاز آن می باشد. ماده اولیه الیاف اکریلیک، اکریلو نیتریل (AN) است که در ایران تولید نمی‌شود. دو راه برای تأمین این ماده می‌توان در نظر گرفت:

الف: تولید داخل که بدلیل نداشتن دانش فنی فعلا امکان پذیر نیست.

ب: واردات اکریلو نیتریل که دو مشکل اساسی بر سر راه آن است. نخست آنکه وابستگی کشور در حوزه الیاف اکریلیک بر طرف نمی شود و این وابستگی تنها از الیاف به ماده اولیه الیاف منتقل می شود. دوم آن که اکریلونتریل همزمان ماده اولیه تولید الیاف کربن نیز هست. الیافی که بدلیل کاربرد در صنایع نظامی و هوا فضا بویژه در ساخت موشک مشمول مواد اولیه با کاربرد دوگانه است که نام آن در صدر لیست تحریم های آمریکا قرار دارد. بنابراین تولید داخلی الیاف اکریلیک درحالیکه مواد اولیه آن وارداتی باشد مثال «از زیر باران به زیر ناودان رفتن است». (الیاف اکریلیک را می توان حتی در شرایط تحریم وارد کرد اما واردات اکریلو نیتریل تقریبا محال و یا حداقل بسیار سخت است)

از آن جائی که الیاف اکریلیک کاملا وارداتی و طبیعتا وابسته به نرخ ارز است، هر زمان که نرخ ارز در ایران دچار نوسانات شدید شده است، تعدادی از تولیدکنندگان فرش ماشینی و کارخانجات ریسندگی نخ (مصرف کنندگان نخ و الیاف اکریلیک) به تکاپو افتاده اند و تلاش کرده اند تا راه های ممکن رفع مشکل را مرور و مجددا بررسی کنند. یکی از این راه ها، تولید داخلی الیاف اکریلیک است. از حدود ۱۰ سال پیش که مصرف الیاف و نخ اکریلیک درصنعت فرش ماشینی شتاب فزاینده ای به خود گرفته است، کمبود یک واحد صنعتی تولید الیاف اکریلیک در ایران به شدت حس می شود.

ماحصل کلام آنکه تنها راه حل قطع وابستگی کشور به الیاف اکریلیک وارداتی و حذف ارزبری ۶۰۰ میلیون دلاری آن، جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال دانش فنی کامل تولید الیاف بهمراه تولید مواد اولیه آن یعنی اکریلو نیتریل (AN) در داخل کشور است. راهی که قطعا مشارکت بخش خصوصی توانمند صنعت فرش ماشینی ایران از ریسندگان تا بافندگان را می‌طلبد. چشم داشتن به اقدامات دولتی برای نتیجه دادن این راه حل اشتباهی محض است که نه تنها منابع را هدر می‌دهد بلکه زمان انجام این پروژه ملی را نیز به تاخیر می اندازد.

برای واردات اکریلونیتریل دو مشکل اساسی وجود دارد. نخست آنکه وابستگی کشور در حوزه الیاف اکریلیک بر طرف نمی‌شود و این وابستگی تنها از الیاف به ماده اولیه الیاف منتقل می شود. دوم آنکه اکریلونتریل همزمان ماده اولیه تولید الیاف کربن نیز هست. الیافی که بدلیل کاربرد در صنایع نظامی و هوا فضا به ویژه در ساخت موشک مشمول مواد اولیه با کاربرد دوگانه است که نام آن در صدر لیست تحریم های آمریکا قرار دارد. بنابراین تولید داخلی الیاف اکریلیک درحالیکه مواد اولیه آن وارداتی باشد مثال «از زیر باران به زیر ناودان رفتن است». (الیاف اکریلیک را می‌توان حتی در شرایط تحریم وارد کرد اما واردات اکریلو نیتریل تقریبا محال و یا حداقل بسیار سخت است)

نظر شما در مورد وضعیت نابسامان ارز و مشکلاتی که برای واحدهای تولیدی مواد اولیه و محصول نهایی ایجاد کرده چیست؟

این روزها اقتصاد کشور درگیر التهابات و مصائبی است که تأثیر خود را بر روی حوزه تولید گذاشته است. تأثیراتی که منجر به رکود در واحدهای تولیدی شده و رمق کارخانجات را کشیده است. یکی از مهم ترین مشکلاتی که واحد های تولیدی پیش رو دارند می‌توان به نوسانات ارزی اشاره کرد. نوسانات قیمت  در تهیه مواد اولیه تأثیر مستقیم بر روی قیمت تمام شده فرش دارد.

نوسانات ارز دغدغه‌ فعالان بخش تولید و صنعت است. کارخانه‌ها یکی پس از دیگری از چرخه تولید خارج می‌شوند و در این ‌بین آمار بیکاران نیز رشد صعودی به خود می‌گیرد. این روزها التهابات موجود در بازار و فراز و نشیب‌های اقتصادی، پای کمتر سرمایه‌گذاری را به حوزه تولید باز می‌کند حتی فعالان کنونی این حوزه نیز ترجیح می‌دهند سرمایه‌های خود را از حوزه تولید به سمت فعالیت‌هایی سوق دهند که حاشیه امن‌تری داشته باشد.

طی سال‌های اخیر مشکلات متعدد از تحریم‌ها و نوسان نرخ ارز گرفته تا تورم و سودهای بالای بانکی در کنار سیاست‌های بی‌ثبات اقتصادی بخش صنعت و تولید کشور را با مشکلات زیادی مواجه کرد، مشکلاتی که منجر به از دست رفتن بخشی از اشتغال و تولید در این بخش مهم اقتصادی شد.

آینده صنعت فرش ماشینی را چطور ارزیابی می کنید.

با یک نگاه کلی می‌توان گفت این صنعت که هم اکنون ۱۰۰ ساله شده است، شرایط سختی را می‌گذراند چنان که بسیاری از افرادی که با این تجارت در ارتباط هستند، معتقدند بقای صنعت فرش ماشینی با توجه به مشکلات متعدد و در کنار آن تحریم های اعمال شده توسط ایالات متحده آمریکا که قبلا به بزرگ ترین بازار فرش ایرانی صدمه زده بود، در معرض تهدید قرار دارد. مشکلات موجود در صنعت فرش ماشینی در سه محور تأمین مواد اولیه، تولید فرش و توزیع، بازاریابی و فروش، قابل دسته بندی است.

در زمینه تأمین مواد اولیه، خام فروشی مواد از جمله پشم و نخ به دلالان خارج از کشور، تقلب در تولید مواد اولیه مرغوب از جمله نخ، نبود صرفه اقتصادی در تولید ابریشم و تولید سنتی این محصول، عدم استفاده از فناوری پیشرفته در تولید مواد اولیه از جمله نخ و رنگ، از عمده مشکلات محسوب می شود.

از طرفی بافندگان فرش ماشینی برای واردات مواد اولیه از ارز آزاد استفاده می‌کنند که این امر باعث افزایش قیمت فرش ماشینی شده است.

فرش ایران مشتریان خاص خود را دارد. متأسفانه برخی از کشورها فرش بی‌کیفیت تولیدی خود را با برند فرش ایران به سایر نقاط جهان صادر می‌کنند. این امر یکی از مهم ترین تهدیداتی است که آینده صنعت فرش ماشینی را به خطر می اندازد.

تنها راه حل قطع وابستگی کشور به الیاف اکریلیک وارداتی و حذف ارزبری ۶۰۰ میلیون دلاری آن، جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال دانش فنی کامل تولید الیاف بهمراه تولید مواد اولیه آن یعنی اکریلو نیتریل (AN) در داخل کشور است. راهی که قطعا مشارکت بخش خصوصی توانمند صنعت فرش ماشینی ایران از ریسندگان تا بافندگان را می‌طلبد. چشم داشتن به اقدامات دولتی برای نتیجه دادن این راه حل اشتباهی محض است که نه تنها منابع را هدر می‌دهد بلکه زمان انجام این پروژه ملی را نیز به تاخیر می اندازد.

با توجه به سابقه شما در صنعت فرش ماشینی به نظر شما چه راهکارهایی برای توسعه صادرات فرش ماشینی وجود دارد؟

۱. ارتقاء کیفیت مواد و محصولات

ارتقاء کیفیت هم در مواد اولیه و هم در تولید محصولات نقش مهمی در بدست آوردن بازار های فرا مرزی را ایفا می‌کند. تهیه مواد اولیه با کیفیت موجب می‌شود تا محصول با کیفیت تولید شود.

۲. تولید محصولات مناسب با سلیقه و فرهنگ کشور های مورد هدف صادرات

تولید محصولات مناسب با سلیقه و فرهنگ کشورهای مورد هدف صادرات یکی دیگر از مواردی هست که باعث توسعه صادرات فرش ماشینی می‌شود. همچنین محصول صادراتی باید مطابق با اداب و رسوم و نوع مذهب آن ملت باشد. با شناسایی دقیق و تحقیق همه جانبه در این زمینه می‌توانیم صادراتی هدفمند داشته باشیم.

۳.توسعه سقف اعتبارات در بانک های عامل

تخصیص اعتبارات حمایتی به کارگاه های صنعتی و همچنین حمایت از این واحدها در تهیه ارز را می‌توان از دیگر راهکارهای مهم توسعه صادرات صنعت نساجی بر شمرد. یکی از مهم ترین مشکلات پیش روی صنایع مخصوصا صنایع نساجی و فرش تهیه ارز و میزان نقدینگی این واحد ها است. کنترل نوسانات بازار ارز می تواند کمک موثری در پیشرفت و توسعه صادرات فرش ماشینی و صنایع نساجی داشته باشد.

طی سال‌های اخیر مشکلات متعدد از تحریم‌ها و نوسان نرخ ارز گرفته تا تورم و سودهای بالای بانکی در کنار سیاست‌های بی‌ثبات اقتصادی بخش صنعت و تولید کشور را با مشکلات زیادی مواجه کرد، مشکلاتی که منجر به از دست رفتن بخشی از اشتغال و تولید این بخش مهم اقتصادی شد.

آیا برنامه‌ای برای حضور در نمایشگاه های تجاری نساجی و فرش ماشینی در داخل و خارج از کشور دارید؟

خیر

آیا صنعت فرش ماشینی از ضعف مدیریتی رنج می‌برد؟

پاسخ این سوال می‌تواند مثبت باشد. یکی دیگر از دلایل رکود اقتصادی در حوزه تولیدات فرش ماشینی و صنایع نساجی ضعف مدیریت می‌باشد.

که از مهمترین آنها می‌توان به مدیریت درکنترل نوسانات بازار، مدیریت در تامین مواد اولیه، مدیریت منابع مالی، عدم ریسک پذیری بعضی از مدیران رده بالا اشاره نمود.

در زمینه تأمین مواد اولیه، خام فروشی مواد از جمله پشم و نخ به دلالان خارج از کشور، تقلب در تولید مواد اولیه مرغوب از جمله نخ، نبود صرفه اقتصادی در تولید ابریشم و تولید سنتی این محصول، استفاده نکردن از فناوری پیشرفته در تولید مواد اولیه از جمله نخ و رنگ، از عمده مشکلات محسوب می شود.

به نظر شما نقش انجمن های نساجی ایران و جامعه متخصصین و سایر نهادهای موجود در این صنعت در هدایت نساجی و فرش ماشینی تا چه میزان منطقی بوده؟ آیا این نهادها توانسته‌اند به وظیفه خود در این راه عمل کنند یا نقش موثری نداشته‌اند؟

به نظر بنده انجمن های نساجی و مجله های منتشر شده توسط این انجمن نقش بسزایی در معرفی خدمات، تولیدات، فعالیت‌های واحد‌های عضو انجمن به سایر شرکت‌ها، نهادها و حتی صاحبان مشاغل کوچک شده که این امر در راستای ارتقاء سطح دانش و بروز شدن آن ایفا می‌کند. معرفی محصولات و خط مشی‌های یک شرکت از یک سو باعث بالا بردن سطح آگاهی مخاطبین و تبلیغات مفید برای محصولات بوده و از سوی دیگر باعث ایجاد رقابت و پیشترف در آن صنعت می‌شود این دو مورد کمک زیادی به رشد صنعت فرش، نساجی و زیر مجموعه‌های آن می‌کند.

اطلاعات شرکت :  بازرگانی خنامانی – شرکت بازرگانی نقش گستر ساوین

——————————-
تحریریه مجله نساجی کهن

ارسال مقالات و ترجمه جهت انتشار در سایت : info@kohanjournal.com