تاريخ نساجي در اصفهان

    رسيدن اصفهان به جايگاه يک شهر صنعتي و تبديل شدن آن به «منچستر شرق» در دوره پهلوي اول، يک اتفاق ناگهاني و بدون زمينه نبود. اين حادثه ريشه در استعدادهاي شهري و فراهم آمدن محيط مساعد کشوري داشت؛ امري که بر بيشتر جنبه هاي حيات شهري و اجتماعي اين منطقه اثر گذاشت. برپايي 9 کارخانه عظيم نساجي تا سال 1320 و بعد از آن رسيدن اين کارخانه ها به تعداد بيست کارخانه، تا سال 1345، شهر اصفهان را وارد مرحله تازه اي كرد. صنعت به خودي خود و بدون شرايط لازم در هيچ کجا رشد نمي يابد و اگر هم از اتفاق در جاي نامساعدي کاشته شود، بعد از مدتي خشک شده و از بين خواهد رفت . (نمونه آن دو کارخانه نخ ريسي دوره ناصري است) چه شد که در اين دوره پنجاه ساله، به يکباره اصفهان در صنعت نساجي استعداد خود را يافت و در بستر خود اين صنعت را نشاند و شکوفا گردانيد؟ اين روند چه اثراتي بر حيات اجتماعي مردم شهر بر جاي نهاد؟ شهرسازي و فضاي شهري را تا چه حد متحول کرد؟ وجود اين همه کارخانه بر موضوعات اجتماعي مانند بيکاري، سواد، مهاجرت، حمل و نقل، بيمه هاي اجتماعي، خدمات درماني، بهداشت و امور خيريه چه اثري بر جاي نهاد؟ جنبش هاي کارگري و تحولات سياسي وابسته به آن چه بودند؟ در اين کتاب سعي شده است از دريچه روزنامه ها و اسناد به بخشي از اين پرسش ها پرداخته شود. شايد اين خصوصيت روزنامه باشد که موضوعات را تک بعدي نمي نگرد. مثلادر ميان هزاران سندي که راجع به کارخانه هاي نساجي اصفهان برجاي مانده است، شايد هيچ کدام به اين امر اشاره نداشته باشند که وجود اين همه کارگر، در خيابان هاي شهر چه تغييراتي به وجود آورده و يک نمونه ميزان دوچرخه سواران در خيابان ها را چه اندازه زياد کرده بود. جنبش کارگري و نزاع هاي خياباني در هيچ کجا بدين وضوح بر صفحه کاغذ نيامده اند. پيامد هاي زيست محيطي صنايع نساجي، به عنوان مسايل روزمره، بيشتر در روزنامه ها انعکاس مي يافت. کارنامه مديران صنايع به روشني در مطبوعات همان روزگار قابل بررسي است. نگاه مردم عادي و روزنامه نگاران، به عنوان نماينده افکار عمومي، نسبت به صنعت و جنبه هاي مختلف آن، در کتاب ها و اسناد يافت نمي شود، بلکه در خلال اوراق روزنامه هاست که مي توان به اين داده هاي مهم دست يافت.

    – از مقدمه کتاب «تاريخ نساجي اصفهان» نوشته عبدالمهدي رجايي