نساجی، صنعت منتخب
۱- لطفا راجع به وظایف کلی و شرح وظایف ستاد توسعه فناوری نانو توضیحاتی را بفرمائید.
نانو یک فناوری و علم جدید است که امروز در تمامی صنایع وارد شده است و موج های ثانویه آن نیز در سالهای اخیر ظاهر شده است. حتی می توان گفت ضریب نفوذ این فناوری در صنایع مختلف از IT و بیوتکنولوژی هم بیشتر است و می تواند تمام حوزه های صنعت را تحت تاثیر قرار دهد.
به همین منظور و با توجه به اهمیت امر یک برنامه ۱۰ ساله در کشور نوشته شد و ستاد فناوری نانو نیز از سال ۸۲ تشکیل گردید. پس از بازنگری و تغییر برخی دسته بندی ها و تلفیق برخی کار گروه ها و نیز out source کردن برخی فعالیت ها در این سند، به یک سند تکمیلی دست پیدا کردیم که تا سال ۹۳ برنامه ستاد خواهد بود.
ترکیب این ستاد شامل معاون اول رئیس جمهور (رئیس ستاد)، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، وزرای اقتصاد و دارایی، بهداشت و درمان، جهاد کشاورزی ، صنایع و معادن ، علوم و تحقیقات و فناوری و وزیر نفت، دبیر ستاد و ۵ نفر از صاحب نظران و مدیران برجسته کشور میشود.
مهمترین هدف این ستاد تولید ثروت و بهبود زندگی مردم است. هدف ما ورود بخش صنعتی به حوزه نانو است که قطعاً سایر بخش ها نیز به دنبال آن خواهند آمد و این روند در تمام رویکردهای سند دنبال می شود.
اهداف عمده این سند ورود ایران به صف ۱۵ کشور برتر دنیا در فناوری نانو در تمامی شاخه هاست که نتیجه آن سهم ۲ درصدی از کل بازار جهانی این فناوری است. این سهم تنها به بخش تولید ثروت مربوط است و به طور کلی از نظر تمام شاخص ها مانند تکنولوژی، تولید علم و … پیش بینی ما کسب رتبه پانزدهم دنیاست.
رتبه ما در جهان در حال حاضر از نظر علمی بیست و هفتم است و در حوزه های صنعتی و بازار نیز موقعیت مناسبی داریم. رویکرد اصلی ستاد میدان دادن به بخش خصوصی است به همین دلیل بدنه ستاد بسیار کوچک است و فقط به مدیریت کلان و سازماندهی امور می پردازد.
مثلا ما در زمینه های مختلف نظیر آموزش، پژوهش و … وارد جزئیات نمی شویم و تنها با ارائه آیین نامه ها، دستور العمل ها و قوانین ستاد به بخش خصوصی به مدیریت و نظارت می پردازیم.
۲- وضعیت صنعت نساجی در این حوزه چگونه است؟
در حال حاضر در کشور شرکت هایی موجود هستند که مواد خام مصرفی در صنایع نانو را با یک سری ویژگی های خاص تولید می کنند. در مرتبه بعدی شرکت هایی داریم که فرآیندهای میانی را انجام می دهند. دسته بعدی شرکت هایی هستند که محصول نهایی را تولید می کنند و از تمام ویژگی ها و خصوصیات این مواد در محصول نهایی استفاده می کنند که امروزه در دنیا این دست از شرکت ها رشد بسیار زیادی کرده اند. به ویژه در کشور هایی مانند چین، تایوان و … که به ویژه در مرحله finishing با روشهایی بسیار ساده و ارزان ارزش افزوده زیادی به کالای خود اضافه می کنند.
در حال حاضر شرکت هایی مانند نرمین شیمی، نانو پاک پرشیا و نانو نصب پارس تولید کنندگان مواد اولیه نانویی هستند و موادی مانند نانو ذرات نقره، اکسید تیتان وترکیبات هیبریدی دیگر را تولید می کنند. شرکت هایی مانند والا پوش در زمینه تولید پارچه و گراد و کاسبر نیز در تولید کالای نهایی مشغول هستند.
از جمله شرکت های نساجی که در حال حاضر در حال بررسی و تحقیق بر روی وارد کردن نانو به چرخه تولید خود هستند می توان به شرکت های ایران مرینوس ، سبلان پارچه ، فرش مشهد ، پتوی گلبافت ، نفیس نخ و . . . اشاره کرد.
متاسفانه به غیر از شرکت های ذکر شده که در حال حاضر بسیار موفق عمل می کند مابقی مدیران بخش نساجی کشور علاقه چندانی به ورود به عرصه نانو فناوری ندارند و من فکر می کنم جامعه نساجی از لحاظ بلوغ فکری برای رفتن به سمت فناوری نانو باید رشد بیشتری پیدا کند.
حتی اگر فرض کنیم که صنعت نساجی ما دارای بحران است همواره برای برون رفت از بحران نیاز به ابزارهایی است که استفاده از فناوری نانو می تواند یک ابزار قوی برای تولید محصولات جدید و مورد علاقه بازار باشد. نکته جالب توجه این است که دو حوزه ای که نانو پس از ورود به آنها تحولات زیادی را ایجاد کرده صنعت نساجی و کامپوزیت است.
۳- چگونه نانوفناوری موجب بهره وری بیشتر در صنعت شده و تولید ثروت می کند؟
به طور کلی نانو فناوری در تولید کالا به سه طریق موجب افزایش بهره وری می شود:
۱- کاهش هزینه های تولید
۲- افزایش کارایی ماده و قدرت رقابت پذیری بالاتر . مثلاً در سال ۲۰۰۴ سرویس خواب ضد آب و ضد لک ساخته شد که به عنوان یکی از ۱۰ محصول برتر سال نیز شناخته شد و باعث فروش بالای این کالا حتی با قیمت های بالا شد.
۳- کاهش هزینه های بعدی مصرف کنندگان. که انگیزه خوبی برای خرید یک کالاست.
مثلاً در مورد پوشاک خود تمیز شونده، میزان مصرف مواد شوینده بسیار کاهش می یابد. ضمن اینکه دارای عوارض زیست محیطی بسیار کمتری است و به نوعی میتوان از آن به عنوان لباس سبز یاد کرد. همچنین با تولید ترکیبات آنتی باکتریال می توان پوشاکی تولید کرد که از بروز بیماریها جلوگیری می کند حتی در برخی موارد موجب افزایش استحکام الیاف پارچه می شود که در نهایت باعث افزایش دوام لباس خواهد شد.
امروزه بسیاری از شرکت های جدید با ارائه محصولاتی مانند محصولات خود خنک شونده و یا درخشنده یا لباس های محو شونده که حالت Transparent دارند و به طور کلی با تولید طیف محصولات جدید با قابلیت ها و جذابیت های نو می توانند راحت تر وارد بازار شوند.
۴- لطفا فعالیت های ستاد در صنعت نساجی را تشریح نمائید.
حدود یک سال است که مطالعات خود را در حوزه نساجی به طور گسترده آغاز کرده و با متخصصین و مراکز مختلف تحقیقاتی رایزنی هایی را انجام داده ایم. با بخش نساجی وزارت صنایع و معادن و آقای مهندس قادریان جلسات متعددی را تشکیل داده ایم و نهایتاً موفق به تعیین اولویت ها در زمینه نساجی شده ایم. این اولویت ها به صورت زیر دسته بندی می شوند:
۱- منسوجات آنتی باکتریال
۲- منسوجات ضد آب و لک
۳- محصولات خود تمیز شونده(Self Cleaning)
و در حوزه های دیگر مانند منسوجات ضد رادار، محو شونده ، ضد حریق های قوی و … در حال مطالعات تحقیقاتی اولیه هستیم و هنوز یک محصول کاملاً تجاری در این زمینه ها به دست نیاورده ایم.
امروزه می توان گفت پیشروترین شرکت فعال در این زمینه ها شرکت نانوتکس آمریکاست که طیف کاملی از محصولات را به صورت تجاری تولید می کند و بعد از آن هم کشورهایی مانند چین، هند، ایران، ژاپن و … نیز در این زمینه مشغول فعالیت هستند و محصولات تجاری دارند.
در حال حاضر مراکز تحقیقاتی ما مانند دانشکده نساجی دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب و … نیز فعالیت هایی را انجام می دهند و محصولاتی را به بازار عرضه کرده اند.
در زمینه امور تحقیقاتی دسته بندی ستاد به سه بخش تقسیم می شود:
- فناوری هایی که در سطح دنیا تجاری شده اند
- فناوری هایی که در ۳ تا ۵ سال آینده تجاری می شوند.
- فناوری هایی که در بلند مدت تجاری خواهند شد.
حوزه هایی که عرض کردم کاملاً تجاری شده اند و جهت گیری مراکز تحقیقاتی و تولیدی ما بدین سمت است. در زمینه مواد آنتی باکتریال ۳ شرکت در کشور به تولید مواد اولیه می پردازند و در اختیار بخش صنعتی قرار می دهند. امروزه طبق مطالعات انجام شده درصد بسیار زیادی از عمل ها عفونی شده و یا در مکان های عمومی مانند مساجد که کفپوش های مورد استفاده دارای ۷۰ نوع میکروب و باکتری هستند استفاده از این مواد می تواند بسیار کارساز باشد.
ما در ستاد چند صنعت را به عنوان صنعت مزیت دار و منتخب در نظر گرفته ایم که صنعت نساجی یکی از آن صنایع است چرا که در حال حاضر صنعت نساجی در استفاده از فناوری نانو از صنایع دیگر پیشی گرفته است.
این به چند دلیل اتفاق افتاده اول اینکه نوع تکنولوژی نانویی که در نساجی وارد شده خیلی دشوار و پیچیده نیست و دوم اینکه این صنعت بسیار گسترده و قابل لمس برای عموم مردم است. ما در ستاد برای صنایع منتخب یک تیم تخصصی تشکیل دادیم و حمایت های خوبی را از آنها انجام می دهیم.
ما در نظر داریم با کمک کارگزاران توانمند و از طریق مطالعات کارشناسی دقیق در حوزه سرمایه گذاری نساجی و انتقال تکنولوژی در سطح بالا اقدام کنیم. من از این طریق اعلام می کنم که هر مرکز مشاوره نساجی که واقعاً احساس می کند می تواند کارگزار مناسبی برای حوزه نساجی باشد ما از آن از جنبه های مختلف حمایت خواهیم کرد.
همچنین ستاد حمایت های ویژه خود از شرکت های نساجی را دریغ نخواهد کرد و در زمینه های مختلف با آنها همکاری می کند. مثلاً شرکتی که می خواهد پوشاک ضد آب و لک تولید کند و به ستاد مراجعه می کند ما در کنار آنها پشت یک میز نشسته و با تیم مدیریت پروژه به صورت کاملاً رایگان پروژه را هدایت می کنیم حتی در زمینه مشکلات گمرکی ناشی از ورود ماشین آلات به کشور و … ستاد از جایگاه دولتی خود به خوبی استفاده خواهد کرد و این گونه مسائل را به راحتی رفع خواهد کرد.
حتی بعد از ورود تکنولوژی و بعد از تولید محصول نیز ستاد در جهت رقابت بهتر این شرکت ها در ایران و خارج از کشور برنامه هایی را دارد نظیر: ارسال اطلاعیه هایی به سفارت خانه های ایران به خارج از کشور برای تبلیغات محصولات آن شرکت و یا اولویت دادن در خرید های دولتی و …
این فعالیت ها برای کلیه شرکت ها و در تمام حوزه ها ی صنعتی صدق می کند اما چون صنعت نساجی یک صنعت مزیت دار و منتخب است در مورد آن به صورت ویژه عمل خواهیم کرد. ما باید در پایان سال ۹۳ به اهداف برنامه دست پیدا کنیم . من به آینده بسیار خوشبین هستم چرا که تا اینجای کار هم بعد از گذشت ۲ سال از برنامه های ستاد جلوتر هستیم.
۵- برآورد شما از میزان سرمایه گذاری مورد نیاز جهت ورود به حوزه نانو فناوری ؟
همانطور که گفته شد تکنولوژی مورد استفاده در صنایع نساجی عمدتا چندان پیچیده نیست. اما نمی توان عدد و رقم خاصی را بیان کرد . اما غالبا شرکت های نساجی که وارد نانو فناوری می شوند در مرحله تکمیل و finishing است که هزینه بسیار کمی دارد اما سود بالایی را نصیب شرکت می کند. شما می توانید تنها با خرید مواداولیه و افزودن آن به کالای نساجی در مرحله آخر و با روشهای ساده ای مانند پد کردن و اسپری کردن به ساده ترین شکل این کار را انجام دهید. اما شرکت هایی که توان مالی بالاتری دارند می توانند به شکل بنیادی تر به مساله نگاه کنند .
بخش نمایشگاهی ستاد توسعه فناوری نانو هم فعالیت مناسبی دارد. مثلا ما در مورد نمایشگاه ژاپن با اعزام نمایندگانی برخی از فناوریهای جدید ارائه شده را شناسنامه دار کردیم و در اختیار ستاد قرار دادیم. همچنین از شرکت سبلان پارچه هم نماینده ای در نمایشگاه حضور داشت که به بررسی آخرین تکنولوژی های مورد کاربرد در صنعت نساجی می پرداختند. شرکت های نساجی می توانند با مراجعه به ستاد از تسهیلات ارائه شده جهت اعزام به نمایشگاه های خارجی مرتبط با صنعت نانو استفاده کنند .
