چرا رتبه های پایین اقتصاد متعلق به ایران است؟

گزارش تحلیلی استادیار دانشگاه کلایتون در نشست کمیسیون مشترک اتاق تهران:

چرا رتبه های پایین اقتصاد متعلق به ایران است؟

نشست مشترک کمیسیون صنعت و معدن و فضای کسب و کار در حالی این بار برگزار شد که استادیار اقتصاد کالج کلایتون مهمان فعالان اقتصادی بود. علی دادپی مقاطع تحصیلی خود را از کارشناسی تا دکترا در سه دانشگاه صنعتی شریف، ویرجینیا و ویسکانزین امریکا گذرانده و اکنون مدرس دانشگاه ایالتی کلایتون است. او از اقتصاددانان متخصص در حوزه بانک است و درباره بازارهای چند جانبه چند ملیتی، مدل‌های اقتصاد سنجی، بازار کار و تحولات نیروی کار در ایران و خاورمیانه تحقیقاتی داشته است. این استاد دانشگاه اقتصاد خرد، اقتصاد نیروی کار، اقتصاد مدیریت و اقتصادسنجی و آمار برای مدیران تدریس می‌کند و در حوزه بازار و خانوار نیز کارهای پژوهشی انجام داده است.
او به تازگی در سفر به ایران، از سوی کمیسیون فضای کسب وکار، مقررات و کارآفرینی اتاق تهران برای حضور در نشست مشترک این کمیسیون و کمیسیون صنعت و معدن به اتاق بازرگانی تهران دعوت شد.

به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، علی دادپی در این نشست، به طرح مسئله ایران در اقتصاد جهان پرداخت و از منظر یک اقتصاددان که در بیرون از ایران اوضاع و احوال اقتصاد کشور را رصد می کند، روایتی از شرایط اقتصادی ایران را بیان کرد.

پیش از آنکه استادیار کالج کلایتون گزارش تحلیلی خود را که برای این نشست آماده کرده بود ارائه دهد، احمد پورفلاح برای دقایقی به موضوعات روز اقتصاد و صنعت ایران اشاره کرد. او که ریاست کمیسیون فضای کسب وکار اتاق تهران را برعهده دارد، به طرح حمایت از تولید اشاره کرد که این روزها در مجلس است و گفته می شود دولت به دلیل بار مالی که این طرح دارد، آن را نخواهد پذیرفت. پورفلاح معتقد است که این طرح نیاز به حمایت جدی دارد تا این فرصت به گفته وی، طلایی، از دست نرفته و بخش خصوصی دست پر از آن برگردد.

عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در ادامه به قانون کار نیز اشاره کرد که این روزها نسخه جدید آن در مجلس در دست بررسی است. به گفته پورفلاح، بیش از ۵۰ درصد محتوای لایحه قانون کار که توسط نمایندگان بخش خصوصی و نمایندگان کارآفرینان و کارگران تدوین شده بود تغییر کرده و از این رو مخالفت های زیادی با آن صورت گرفته است. او این را نیز اضافه کرد که بر اساس اخبار رسیده، این لایحه فعلا معلق مانده است.

او از قانون جدید مالیات که آن نیز مدتی است که در دست نمایندگان مجلس است یاد کرد و گفت: نمایندگان بخش خصوصی و اتاق بازرگانی به دنبال آن هستند تا بررسی و تصویب این لایحه به دلیل نقص هایی که دارد تا زمان اصلاح و بازنگری، معلق شود.
رییس کمیسیون فضای کسب و کار، مقررات و کارآفراینی اتاق تهران همچنین با توجه به مخالفت ضمنی دولت با طرح حمایت از تولید و نیز قانون مالیاتی که بخش خصوصی به آن معتقد است، افزود: گفته می شود که به دیوان عدالت اداری توصیه شده که در مواردی که لایحه های پیشنهادی برای دولت هزینه بر است، به سود کارآفرینان و فعالان اقتصادی رای داده نشود.

رتبه های ضعیف ایران در شاخص های اقتصادی

پس از آنکه احمد پورفلاح گزارش کوتاهی از اخبار و اتفاقات اقتصادی این روزهای ایران ارائه داد، نویت به علی دادپی رسید تا او گزارش تحلیلی خود را از وضعیت امروز اقتصاد ایران در جهان با فعالان اقتصادی در میان بگذارد.

او با بیان اینکه داده های آماری این گزارش را بر اساس آمار رسمی مراکز بین المللی اتخاذ کرده است، گفت: بر پایه داده های بین المللی، رتبه ایران در تولید ناخالص داخلی طی سال گذشته هفدهم دنیا بود و در داخل کشور بسیاری به این رتبه بالیدند اما آیا این رتبه نشان دهنده توانایی اقتصادی ایران است یا منابع نفتی که این کشور دارد؟ او اضافه کرد که سرانه تولید ناخالص داخلی ایران در جهان براساس آخرین آمار، شصت و هفتم جهان است.

او در بررسی خود که طی گزارشی تحلیلی در کمیسیون مشترک صنعت و معدن و فضای کسب و کار ارائه کرد، ایران را با چندین کشور مقایسه کرده است. در این میان، ۲۲ کشور همسایه قرار دارند و علاوه بر این بخش هایی از آمریکای لاتین و نیز آفریقای شمالی در این قیاس به کار برده شده است.

وی به آمار دیگر نیز اشاره کرد که بر اساس آن، رتبه ایران از حیث رقابت پذیری در میان کشورهای جهان ۶۶ است در حالی که از حیث مقررات اولیه رقابت پذیری این رتبه به ۵۹ می رسد و در کارایی به ۹۰ که به گفته دادپی این بخش هشداردهنده است. او رتبه ایران را در نوآوری ۷۹ اعلام کرد.

استادیار کالج کلایتون، ترکیه را در این رتبه بندی در رده کشورهای دسته اول نام برد که به تعبیر وی، برای ورود به لیگ برتر تلاش می کند در حالی که کشور ایران همچنان در دسته سوم بازی می کند.

او در عین به کشور قطر اشاره کرد که از حیث تولید ناخالص داخلی رتبه ۱۱ جهان را در سال گذشته به دست آورد و به گفته وی، این کشور رتبه های عالی را به واسطه اطلاع رسانی قوی و نیز شفاف سازی مقررات بازار در این کشور خاورمیانه به دست می آورد. دادپی خاطرنشان کرد که ایران به دلیل داشتن پتانسیل قوی در زمینه های اقتصادی به درستی نتوانسته از این ظرفیت ها استفاده کرده و توان بالقوه را بالفعل تبدیل کند.

او افزود: ایران از حیث اقتصاد ملی، در حال حاضر قوی است اما این کشور نتوانسته با اقتصاد جهانی ارتباط مناسبی برقرار کند و از این لحاظ عقب مانده است. دادپی تصریح کرد که سیاست های اقتصادی ایران بر اساس رفاه اجتماعی طراحی می شود و نه زیرساخت های اقتصادی.

استادیار کالج اقتصادی کلایتون در ادامه با بیان اینکه تقاضا برای کالا و خدمات در ایران، رشد اقتصادی را در کشورهای همسایه افزایش داده است، گفت: برای حفظ رتبه جهانی و رقابت پذیری اولویت باید به بازارسازی داده شود.

دادپی در پاسخ به این پرسش که چه نسخه ای می توان برای رشد اقتصادی در ایران در نظر گرفت؟ ، افزود: در ایران دولت در تمام زمینه های اقتصادی سعی در دخالت دارد، در حالی که در ایران بازارهای پنهان زیادی وجود دارد و مبادله کالا و خدمات باید درون مرزهای ایران و توسط بنگاه های اقتصادی داخلی انجام شود.

او اضافه کرد: به دلیل اعمال دخالت دولت در تمام زمینه های اقتصادی، مردم برای مصرف برخی خدمات و کالاهای به سمت بازار کشورهای همسایه سوق پیدا کرده اند در حالی که بهتر ان است که این کالاها در ایران مصرف شود.

افق دوردست ۱۴۰۴

او در ادامه ارائه گزارش تحلیلی خود، به افق چشم انداز ۱۴۰۴ اشاره کرد و گفت: به دلیل اعمال تحریم های بین المللی و نیز عدم تمرکز اقتصادی، افق ۱۴۰۴ دست نیافتنی است. او افزود: ایران در دوره ای پس از مصر بزرگ ترین بازار مصرفی منطقه در بخش خدمات هوایی بود اما در حال حاضر ایران این بازار را به طور کامل از دست داده است. دادپی تصریح کرد: نمی توانیم در منطقه به لحاظ اقتصادی اول شویم در حالی که اولویت پرواز هوایی برای مردم ایران شرکت های هواپیمایی امارات و ترکیش ایرویز است.

نیاز به استفاده از سرمایه های اجتماعی

در ادامه این نشست، محسن خلیلی که ریاست کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران را در دست دارد، طی سخنانی به ایده خود مبنی بر “تغییر الگو” که در جلسات و سخنرانی ها خود از آن به عنوان “پارادایم شیفت” یاد می کند، اشاره کرد و گفت: نیاز امروز ایران برای پیشرفت در تمام زمینه ها، سرمایه های اجتماعی است. به گفته وی، یکی از معضلات عمده ایران، عدم ارتباط با اقتصاد جهانی است. وی به تحریم ها اشاره کرد و با بیان اینکه تحریم های بین المللی علیه مردم و کشور ایران، انسانی نیست، افزود: باید راهی را پیش رفت که در محافل بین المللی و در مواجهه با نخبگان جهانی، رفتار غیر انسانی برخی کشورها با ایران را گوشزد کرد و نسبت به این تحریم ها هشدار داده شود. خلیلی به نقش اتاق های بازرگانی در کشورهای جهان اشاره کرد که به گفته وی می تواند در این زمینه گام های مثبتی بردارد.

راه دور زدن تحریم ها به روش کوبا

پس از این سخنان، علی دادپی به تحریم های ایالات متحده امریکا علیه کشور کوبا اشاره کرد . گفت: تحریم های کوبا طی چندین سال به مراتب سنگین تر و شکننده تر از تحریم های ایران است اما این کشور امریکای لاتین توانست با استفاده از اتاق های بازرگانی ایالتی، همکاری با اتاق های بازرگانی ایالت های آمریکا که در نزدیکی این کشور است توسعه داده و بخش زیادی از بار تحریم ها را سبک کند.
به گفته استادیار کالج کلایتون، رقبایی در منطقه وجود دارند که از اعمال تحریم ها علیه ایران سود می برند و در تلاش هستند که این تحریم ها گسترش نیز بیابد.

بازگشت دوباره شرکت بازرگانی دولتی به عرصه واردات

بخش دیگری از نشست کمیسیون مشترک صنعت و معدن و فضای کسب و کار اتاق تهران، به سخنان کوتاه معاون وزیر صنعت، معن و تجارت گذشت. حسن رادمرد که معاونت توسعه بازرگانی داخلی این وزارتخانه را در دست دارد، در سخنان خود ابتدا به موضوع تحریم ها اشاره کرد و با بیان اینکه با وجود فشار تحریم ها، در حوزه بازرگانی داخلی کشور همه روزه دچار مشکل هستیم، گفت: دلیل عمده مشکلات به نیاز واردات برخی اقلام مصرفی و عمده برمی گردد. او افزود: در حال حاضر برای تامین برخی کالاها از جمله برنج که از هند و اروگوئه و آرژانتین وارد می شود دچار مشکل هستیم در حالی که به دنبال آن بودیم که بخش زیادی از نیازهای خود را از طریق تولید داخل تامین کنیم. او به جلسات فشرده و روزانه این معاونت با تشکل ها پیرامون تامین نیازهای داخلی کشور اشاره کرد و با بیان اینکه دیدگاه وزارت صنعت، معدن و تجارت سپردن امور تجاری به تشکل ها است، از فعالیت دوباره شرکت بازرگانی دولتی به دلیل فشار تحریم ها خبر داد و افزود: سال گذشته شرکت بازرگانی دولتی تقریبا وارداتی نداشت اما درسال جاری این شرکت برای تامین نیازهای داخل، بیش از ۹ میلیون تن کالا وارد کرده است که با توجه به فشار تحریم ها این حجم واردات کار بزرگی است.

رادمرد تصریح کرد که به دلیل تحریم ها، بخش خصوصی و تشکل ها از توانایی تامین منابع مالی برای واردات کالاها تا حدود زیادی محروم شده اند و از این رو شرکت بازرگانی دولت فعالیت مجدد خود را از سر گرفته است.

تنها راه نجات؛ تغییر نقش دولت

به گفته محمدمهدی راسخ دبیرکل اتاق تهران که در این گردهمایی حضور داشت، اقتصاد ایران از ظرفیت بالایی برخوردار است اما به دلیل اتکای دولت ها به منابع زمینی و نیز نیروی انسانی، اقتصاد ایران نتوانسته به مانند سایر کشورهای منطقه و هم رده خود پیشرفت کند.

به گفته وی، این تنها مختص به ایران نیست و در برخی دیگر از کشورها نیز این اتکا وجود دارد حال انکه دولت ها در ایران خود را نیازمند مردم و بخش خصوصی نمی دانند.
او تصریح کرد که تنها راه نجات کشور این است که باید دولت تغییر نقش داده و از تصدی گری به سوی نظارت گام بردارد. راسخ خاطرنشان کرد که یکی از اهداف مهم تحریم کنندگان این است که با اعمال تحریم های سخت تر، اقتصاد ایران را دولتی تر کنند.

ضعف آموزش عالی در ایران

علی نقیب از دیگر اعضای کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران نیز در ادامه این نشست، به موضوع آموزش عالی در ایران اشاره کرد و با بیان اینکه در کشور ما تحصیلات با مدرک گرایی و پز اجتماعی اشتباه گرفته شده است، گفت: این در حالی است که جای فن آوری در کشور خالی است.

به گفته وی، در دوره های گذشته، شرکت های بخش خصوصی و کارخانه ها با هزینه های خود دانشجویان را در آموزش فن آوری به کار می گرفتند اما در این دوره به دلیل آنکه شرکت های بزرگ و توانمند عمدتا دولتی هستند این روش برای همیشه کنار گذاشته شد.

به گفته وی، به دلیل مشکلات اقتصادی دولتی، موضوعاتی همچون فن آوری و پرورش نیروی کار دیگر مطرح نیست.

پیشرفت آموزش عالی در قطر

علی دادپی نیز در ادامه سخنان نقیب، به موضوع آموزش عالی اشاره کرد و با ذکر نمونه ای از کشور قطر گفت: این کشور خاورمیانه سعی کرده است همگام با پیشرفت تکنولوژی دنیا گام بردارد و از این رو طی سال های گذشته رو به همکاری جدی با دانشگاه های مطرح آمریکا برد و در حال حاضر برخی از دانشگاه ها و کالج های معتبر آمریکایی در این کشور شعبه دارند.