بازارداغ نسخه برداران طرح به قیمت سردی رونق کاشانه هنرمندان فرش
فعالان و کارشناسان هنر طراحی فرش، افزایش فعالیت سودجویان و نسخه برداران از آثار هنرمندان این عرصه را خطری جدی پیش روی حفظ اصالت،خلاقیت و آینده فرش ایران می دانند.
هنرمند طراح فرش در کنج حجره یا اتاق محقر خویش، ماه ها با هنر سرانگشتان خود، خانه های ریز و شطرنجی نقشه قالی را شکل می دهد تا از دل کاغذ بی جان، هنری ماندگار در جهان بیافریند.
اما چشمان کم سوی او باخبر است از بیرون حجره؛ جایی که دستگاه های کپی بی خبر از او طرح هایش را با کیفیتی نازل و قیمتی نازل تر تکثیر می کنند و گاه دستانی با سحر سوداگری، گلی یا بوته ای از طرح و نقش او را تغییر داده و به نام خود، ضبط می کنند.و حتی شعاع بیرون حجره او تا هند و پاکستان را در می نوردد ، تا فرش های بی کیفیتی که نقش سرانگشتان هنرمند او را در دل تار و پود رسوایش به عاریه دارد، دستان لرزان و چروکیده اش را کوتاه از هر دادخواهی به زنخدان حسرت ببرد.
از جمله مناطقی که نسخه برداری از طرح های فرش در آن رواج بسیاری دارد کاشان است که از سالیان بسیار دور در تولید فرش و طرح های آن نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان زبانزد خاص و عام است .
یکی از هنرمندان و استادان طراحی فرش که ۳۰ سال از عمر خود را در بازار کاشان به طراحی و نقشه کشی فرش گذرانده در این باره می گوید: یک طرح فرش حاصل دهها سال تجربه نقاش است که کار طراحی آن، گاه تا پنج ماه به طول می انجامد.
استاد امیرحسین کریم پور، با اشاره به اینکه بعضی طرح ها با نام ایران و برخی از مناطق کشور، مشهور است، افزود: به عنوان نمونه طرح های بته جقه ، لچک ترنج ، محرابی ، شکارگاه و افشان گلریز ویژه منطقه کاشان بوده و نام هنرمندان طراح، موجب اصالت آن هاست. کار اصلی طراحی فرش با دست و در برخی موارد رنگ آمیزی ها با کمک نرم افزارهای خاصی انجام می شود.
متاسفانه عده ای افراد فرصت طلب با کپی برداری از روی طرح ها زحمات هنرمند را نقش برآب کرده و با تغییر در برخی از گل های نقشه، اصالت و زیبایی طرح را قربانی سودجویی خود می کنند.
عضو انجمن علمی فرش ایران تصریح کرد: ثبت آثار طراحان چند سالی است که در مرکز ملی فرش انجام می شود اما بسیاری از هنرمندان از این برنامه بی خبر بوده و از لحاظ پیگردهای قانونی نیز اقدام موثری انجام نمی شود.
کریم پوربا اشاره به اینکه چشمانش با قلم زدن و طراحی های ظریف کم سو شده، یادآورشد: این قشر علاوه بر ضررهای معنوی که با سرقت و دستکاری آثارشان متحمل می شوند، از نظر مالی نیز به شدت زیان می بینند. طرح نقشه های فرش ماشینی را با دو میلیون کپی برداری و تغییر می دهند.
هزینه طراحی فرش دستباف نیز بسته به نوع و ظرافت طرح، گاه تا پنچ میلیون ریال است اما با یک نسخه برداری ساده به قیمت ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار ریال فروخته می شود. وی حمایت حقوقی همه جانبه از هنرمندان طراح فرش را خواستار شد .
کارشناس صنایع روستایی جهاد کشاورزی کاشان نیز در این مورد اعتقاد دارد: دارهای قالی این شهرستان، از حدود هشت هزار دار در دهه های گذشته به حدود دو هزار دار کاهش یافته است.
حسین صدوری نژاد افزود: شمار بافندگان کاشانی نیز از هشتاد هزار نفر به حدود بیست هزار نفر تقلیل یافته که علت آن کم توجهی به این هنر اصیل است.
وی یکی از مواردی که این هنر ارزشمند و اصیل را تهدید می کند، رواج دستگاه های تکثیر و جایگزینی کپی کاران به جای هنرمندان طراح دانست و گفت : امروزه تنها چند هنرمند طراح در کاشان باقی مانده اند.
رواج بی رویه و بدون حساب تکثیر و کپی کاری، اصالت فرش هر منطقه را تهدید کرده و موجب بروز تقلب و روی کار آمدن طرح های بی کیفیت، به دور از اصالت و دور از پسند بازارهای داخلی و خارجی می شود.
طرح ها، رنگ ها و تولیدات مرغوب و با کیفیت بایستی نشان دار شده و با ساز و کارهای قانونی از سوء استفاده در این حوزه جلوگیری شود.
نباید اجازه دهیم سابقه و اصالت فرش ایرانی در بازارهای داخلی و خارجی دستخوش سوء استفاده عده ای سودجو شود.
معاون امور تولید مرکز ملی فرش ایران نیز، حمایت از حقوق هنرمندان فرش را دارای پیچیدگی های بسیاری دانست و گفت: گاه عده ای چند درصد طرح هنرمندی را تغییر داده و به نام خود ضبط می کنند.
علی ملکی جو افزود: اجرای مالکیت معنوی مستلزم وجود ساز و کارهای قوی در کشور است و به دلیل جدید بودن طرح این مباحث، نیازمند فرصت است.هنرمندان طراح فرش نیز باید خود را با فناوری و سرعت تولید روز هماهنگ کرده و با سرعت بخشیدن به کار خود، فرصت هرگونه سوء استفاده را از سودجویان سلب کنند.
معاون امور تولید مرکز ملی فرش ایران، با اشاره به اینکه براساس معاهدات بین المللی، درحال ثبت حق برخی از مناطق کشور در زمینه تولید فرش هستیم، تصریح کرد: برخی کشورها از نام شهرهای معروف تولید کننده فرش ایران بهره برداری می کنند که در آینده نزدیک به طور کامل مانع ادامه این کار خواهیم شد.
هنرمندان فرش می توانند با مراجعه به سازمان های صنعت، معدن و تجارت در سراسر کشور ، طرح های ابتکاری خود را معرفی کنند تا پس از بررسی های کارشناسی، اثر آنها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شود.
ملکی جو همچنین، از ثبت بیش از ۲۰۰ طرح فرش از استان های مختلف در مرکز ملی فرش خبر داد و گفت: از لحاظ قانونی و حقوقی در این زمینه مشکلی نداریم و عمده مشکلات به اجرا و پیگیری های قانونی مربوط می شود.
وی ابراز امیدواری کرد در آینده نه چندان دور، با ارتقای سطوح اجرایی و راهکارهای قضایی، مشکل حفظ حقوق مالکیت معنوی برای هنرمندان فرش رفع شده و این قشر پرتلاش و خلاق با امنیت بیشتر به حرفه اصیل و فرهنگ ساز خود ادامه دهند.
