حالا که بازار سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت ۲۰ درصدی در کشور داغ داغ شده و این بازار با ۵ درصد بازدهی در بهار ۹۱ سودآورترین بازار سرمایه‌گذاری در کشور(به‌جز مسکن) شناخته شده، بد نیست بدانید که نسخه بازار سرمایه‌ای این اوراق در فرابورس به شکلی کارآتر و جذاب‌تر وجود دارد که البته مردم از جزئیات قابلیت‌های این اوراق اطلاع دقیقی ندارند، یا اینکه اساسا نمی‌دانند که فرابورس ایران از ابزارهای نوین دارای بازده بدون ریسک مثل اوراق مشارکت و صکوک بهره‌مند است.

اوراقی که ۲۰ درصد به شما سود می‌دهد، حتی اگر یک روز دارنده آنها باشید. ضمن اینکه جریمه‌ای هم مشمول حالتان نخواهد شد. حال آنکه معامله آنلاین این اوراق هم در بازار امکان‌پذیر است و همین امر موجب شده تا این امکان برای سرمایه‌گذاران وجود داشته باشد که هر آن اراده کننده اوراق مالی خود را از طریق واریز آنلاین الکترونیکی به حساب، به پول نقد تبدیل کنند. اما بی‌اطلاعی مردم از وجود چنین اوراقی در بازار سرمایه کشور در حالی ادامه دارد که حدود نیمی از ارزش کل معاملات فصل بهار بازار فرابورس از محل مبادلات اوراق مزبور صورت گرفته است.

تا جایی که در سه ماهه نخست سال جاری بیش از ۶ میلیون برگه اوراق به ارزش ۶۳۹ میلیارد تومان خرید و فروش شده است که ۱۵۸ میلیارد تومان آن مربوط به معاملات خردادماه این بازار بوده است.
با این تفاسیر بد نیست مروری داشته باشیم به نسخه بازار سرمایه‌ای اوراق مشارکت و صکوک که این روزها در فرابورس ایران پرطرفدار شده است. بازار سرمایه‌ای که البته به دلیل ریسک‌های سیستماتیک اطرافش این روزها کم‌فروغ است، ولی فعالان آن در گوشه‌ای نظاره‌گر رونق معاملات اوراق مشارکت و دیگر ابزارهای جذاب مالی هستند.

مزیت‌های اوراق مشارکت فرابورسی
معاون نظارت و عملیات فرابورس در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد با اشاره به تفاوت‌های اوراق مشارکت و صکوک حاضر در فرابورس با اوراق منتشره در سیستم بانکی، اظهار داشت: از بابت نرخ باید گفت در سیستم بانکی نرخ شکست یا همان جریمه وجود دارد، در حالی که اوراق مورد معامله در فرابورس دارای نرخ شکست نیست. همچنین این اوراق می‌توانند با قیمت بالاتر از قیمت اسمی نیز به فروش برسند و نرخ واقعی اوراق می‌تواند بالاتر از ۲۰ درصد باشد.

حسن محمدتبار افزود: از دیگر تفاوت اوراق مشارکت در دو سیستم می‌توان به تسهیل معاملات اوراق از طریق فرابورس نام برد، به طوری که معاملات حتی به صورت آنلاین و توسط شخص از هر نقطه دنیا می‌تواند انجام شود، اما در سیستم بانکی الزام به حضور در بانک برای معامله وجود دارد.وی خاطرنشان کرد: اوراق قابل معامله در فرابورس با نام بوده و در صورتی ‌که برگه اوراق مفقود شود، دارندگان می‌توانند با مراجعه به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی برگه دیگری دریافت کنند، این در حالی است که جهت اوراق بی‌نام منتشره توسط بانک‌ها، ریسک سرقت وجود دارد. همچنین معاملات دست دوم اوراق در فرابورس می‌تواند در قیمت‌های بالاتر از قیمت اسمی و به دفعات به انجام برسد و از این منظر ناشر اوراق الزامی به بازخرید اوراق ندارد و سایر خریداران می‌توانند اقدام به خرید اوراق کنند. این در حالی است که در سیستم بانکی بازخرید تنها توسط سیستم بانکی با الزام به حضور دارنده در بانک برای معامله، انجام می‌شود.

جریمه بی‌جریمه
وی در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه ظاهرا برخی اوراق مشارکت و صکوک فرابورسی نرخ جریمه ندارند، به آن معنی که اگر ما در بانک‌ها اقدام به خرید اوراق مزبور کنیم، ناچاریم تا سررسید تعیین شده برای تبدیل اوراق به وجه نقد صبر کنیم، در حالی که در فرابورس هر زمانی که متقاضی بخواهد می‌تواند اوراق خود را نقد کرده و جریمه‌ای هم از بابت آن نباید پرداخت کند؟ گفت: شخص دارنده اوراق در هر زمان که نیاز به وجه نقد داشته باشد می‌تواند اقدام به فروش اوراق کرده و حتی اگر خریداری در قیمت‌های بالاتر از قیمت اسمی وجود داشته باشد، می‌تواند اوراق را به نرخی بالاتر از قیمت اسمی بفروشد و در غیر این ‌صورت بازارساز اوراق خرید آنها را در قیمت اسمی تضمین کرده است. افزون بر این سود یا اجاره‌بهای متعلقه، از روز پس از سررسیدهای میان دوره‌ای تا زمان فروش، به فروشنده تعلق می‌گیرد. اما در سیستم بانکی در صورتی که اوراق زودتر از یک سال به فروش برسد، نرخ شکست برای آن وجود دارد.

پرداخت سود اوراق به روش حساب متمرکز
معاون نظارت و عملیات فرابورس در خصوص پرداخت سود اوراق فرابورسی اظهار کرد: فرابورس جهت پرداخت سود یا اجاره‌بهای اوراق از روش حساب متمرکز و واریز الکترونیکی استفاده می کند، به طوری که هیچ‌گونه ریسکی در پرداخت‌های بین‌دوره‌ای اوراق و همچنین در معاملات اوراق نیز وجود ندارد.
محمد تبار خاطر نشان کرد: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، سود (اجاره‌بها) را در تاریخ‌های سررسید سود یا اجاره‌بها به حساب متمرکزی که خریداران در هنگام خرید برای واریز اجاره‌بها معرفی کرده‌اند، به صورت الکترونیکی واریز می‌کند.

بهترین انتخاب کدام است؟
وی در پاسخ به پرسش خبرنگار ما مبنی بر اینکه توصیه شما به متقاضیان سرمایه‌گذاری بدون ریسک در اوراق مشارکت چیست و اینکه آیا بهتر است مردم سیستم بانکی را انتخاب کنند یا بازار سرمایه را؟ اظهار کرد: بهتر است این حق انتخاب را به خود سرمایه‌گذاران واگذار کرده و تنها توصیه من این است که قبل از هر گونه انتخابی در مورد ابعاد مختلف آن کاملا مطالعه و بررسی انجام داده و با اشراف کامل نسبت به سرمایه‌گذاری اقدام کنند. ضمن اینکه اشخاصی که آشنا به سیستم بورس هستند، از همان سیستم اقدام به خرید اوراق مشارکت می‌کنند.

محمد‌تبار در ادامه تصریح کرد: سرمایه‌گذاری در بورس نیازمند مطالعه، شناخت و آگاهی از وضعیت کلی اقتصاد، صنعت و شرکت است. بدیهی است متقاضیانی که تمایل به حضور در بازار سرمایه دارند، بهتر است از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد بازار سرمایه شوند.
وی افزود: این صندوق‌ها، با توجه به مزیت‌های استفاده از صرف مقیاس و مدیران با تجربه، از امکان بهره‌برداری از فرصت‌های سود برخوردار هستند.

چیرگی مزایا بر عیوب اوراق فرابورسی
علیرضا کدیور، از کارشناسان بازار سرمایه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما اولین و بهترین مزایای این اوراق را نسبت به اوراق خارج از بورس، نبود نرخ جریمه عنوان کرد و اظهار کرد: چنانچه فردی در سیستم غیربورسی اقدام به خرید اوراق کرده باشد و بخواهد زودتر از یک سال پول خود را مطالبه کند، باید دو درصد جریمه پرداخت نماید و این به این معنا است که در واقع ۱۸ درصد سود دریافت کرده است. وی در ادامه افزود: همچنین پس از گذشت یک سال از تاریخ خریداری تا زمان سررسید اوراق مزبور نیز نیم درصد جریمه در نظر گرفته خواهد شد و در واقع به جای سود ۲۰ درصدی، معادل ۵/۱۹ درصد سود دریافت می‌شود.

حال آنکه اوراق فرابورسی جریمه‌ای در برنخواهد داشت و از همان لحظه خرید و به صورت روزشمار ۲۰ درصد سود به شخص خریدار تعلق می‌گیرد.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه افزود: یکی دیگر از مزایای اوراق فرابورسی را می‌توان با نام بودن آنها عنوان کرد؛ اوراق مزبور در خارج از بورس بی‌نام هستند و در صورت مفقود شدن، شخص یابنده با مراجعه به بانک می‌تواند آنها را نقد نماید، این در حالی است که اوراق مزبور در سیستم فرابورس بانام بوده و ریسک سرقتی آن را تهدید نمی‌کند.
کدیور در ادامه اظهاراتش به مدت زمان نامحدود خریداری اوراق در فرابورس اشاره کرد و گفت: اوراق بانکی را تنها در مدت زمان محدودی که توسط بانک عامل اعلام می‌شود، می‌توان خریداری کرد. این در حالی است که اوراق فرابورسی می‌تواند به صورت نامحدود طول عمر فعالیتش خرید و فروش شود.

همچنین با توجه به عرضه و تقاضای موجود در بازار برای اوراق مزبور، می‌توان از خرید و فروش روزانه این اوراق نیز سودی کسب کرد که این سود جدا از سود ۲۰ درصدی اوراق است. کدیور در ادامه تصریح کرد: در عین حال می‌توان تنها عیب اوراق فرابورسی را نسبت به اوراق دیگر کارمزد موجود برای آنها عنوان کرد، تا جایی که برای خرید و فروش این اوراق باید کارمزد به کارگزار پرداخت شود که البته این کارمزد رقم بالایی نیست و تنها معادل دو روز نگهداری اوراق است.

وی خاطرنشان کرد: اوراق مزبور مزایای زیادی دارد که می‌توان از یک عیب آن چشم‌پوشی کرد.
اما به دلیل ناآشنایی مردم با اوراق فرابورسی، همچنان افراد زیادی برای دریافت این اوراق به سراغ سیستم خارج از بازار سرمایه می‌روند.