بافت قدیمی مدیریت دولتی،موجب غفلت از تکنولوژی روز و دور ماندن از نیاز بازار جهانی

مهندس ناصر زجاجی مجرد

کارشناس رسمی دادگستری نساجی..رنگرزی

این روزها حوالی ساعت ۲۱:۳۰ از شبکه دو سیمای ملی سریالی به اسم “سایه‌بان” پخش می‌شود که در یکی از قسمت‌های شب‌های اخیر سکانسی داشت مربوط به وضعیت تولید در کشور. در این سکانس مدیر کارخانه تولیدی با گلایه از وضعیت گرانی و بالا بودن هزینه‌های تولید و مشکلاتی دیگر اعم از مالیات و مسائل مختلف سعی در بستن کارخانه و اعلام ورشکستگی داشت که با مخالفت‌های سرپرست خود همراه بود. در این سکانس بخش قابل توجهی مطرح می‌گردد که اشاره دارد به وضعیت بازار. مدیر کارخانه قصد ندارد جنس ارزان با کیفیت تولید کند که فقط فروش رود و توان تولید جنس با کیفیت به دلیل بالا بودن هزینه‌ها را ندارد.

پس از نمایش این قسمت و طرح این قبیل مسائل مهندس ناصر زجاجی یکی از کارشناسان حوزه نساجی تلاش کرد با ارسال این ویدئو به تمام صاحب نظران بخش‌های مختلف صنایع نساجی اعم از کارفرمایان، مدیران تولید، استاتید محترم دانشگاه، .بازاریان محترم و سایر دست اندرکاران نظرات مختلف را جویا شود و با بررسی تمام آنها و برداشت کلی که خودشان جمع‌بندی کامل را جهت بررسی و احتمالا جهت استحضار عموم علاقه‌مندان به صنعت نساجی تقدیم مجله کهن کردند که در ادامه می‌خوانید.

آقای زجاجی بر این نظر بود که: اساسا مشکل اصلی صنایع ما در حال حاضر به  خصوص صنعت نساجی، وقفه چندین ساله ناشی از انقلاب، جنگ، تحریم و بافت قدیمی مدیریت دولتی است که موجب غفلت از تکنولوژی روز و دور ماندن از نیاز بازار جهانی بوده است. امروز هرگونه سرمایه گذاری اگر در چهارچوب نیاز جهانی نباشد محکوم به شکسته است. اگر امروز تولید فرش ماشینی و نخ مورد مصرف آن رونقی دارد به خاطر صادراتی است که توسط برخی از عزیزان تولیدکننده صورت می‌گیرد. درغیراین صورت بازار داخلی کشش این میزان تولید و قیمت را ندارد. البته تعدیل و افزایش نرخ ارز این توانایی را بیشتر خواهد کرد.

یکی از اصلی‌ترین اشتباهات، تولید محصول قبل از شناخت بازار هدف مشخص است. ذکر چند موضوع مهم که هیچ زمانی از جانب متولیان امر به آن توجهی نشده این است که هیچ‌گونه نظارتی برعملکرد تولیدکنندگان وجود ندارد هم‌چنین عدم وجود نظام مهندسی درصنعت نساجی و سنگ اندازی‌های بی‌شمار در جهت جلوگیری در نیل به این مهم هم مزید علت خواهد بود و اما آنچه مهم بوده و باید درهمه حال به آن توجه خاص شود عبارتست از: قیمت تمام شده، عوامل درون سازمانی و خارج سازمانی که ما بیشتر به عوامل برون سازمانی توجه داریم مانند بیمه، مالیات، سود بانکی و عوامل درون سازمانی که بیشتر از سو مدیریت و عدم دانش کافی در مدیران پایین دستی است. بدلیل اینکه به مواردی از قبیل نقطه سربه‌سر که برای بیشتر مجموعه‌ها اساساً تعریف نشده است ویا هزینه سربار قیمت تمام شده محصول، هزینه‌های ثابت و متغیر، مدیریت منابع انسانی، آموزش، زمان‌سنجی طرح‌های اکوارد که اصولا برای واحدها تعریف نشده است. متاسفانه خیلی از واحدهایی که دچار مشکل شده‌اند بدلیل عدم آشنایی با حداقل‌هاست. هزینه استهلاک ماشین‌آلات وطرح بازسازی و نوسازس آنها از جمله مواردی است که عملا لحاظ نمی‌شود. ضمناً کمتر کسی به فکر کار برای صادرات است.

نظر یکی از عزیزانی که سالهاست در این حوزه مشغول به فعالیت است و تجربه‌های مختلفی از دیگر کشورهای جهان دارد بر این مبنا بود که ما نمونه مشابه این مشکلات را در گرجستان داشتیم و می‌توانیم از طرحی که در آنجا پیاده شد استفاده گردد. ایشان عنوان کردند که گرجستان تا ده سال قبل مملو از فساد و مشکلات عدیده در حوزه صنعت و بخش تولید بوده است به ترتیبی که رییس ICC گرجستان می‌گفت: “در آن زمان مجبور بودم با حداقل شش محافظ در شهر حرکت کنم»، ولی امروز این کشور آنچنان امن است که نه او دیگر نیازی به محافظ دارد و نه خبری از قتل و غارت منتشر می‌شود. رمز تغییر در گرجستان آن است که تعدادی از وزرای جوان دولت شوارد نادزه در سال ۲۰۰۳ حرکتی را به راه می‌اندازند که به انقلاب گل سرخ (Rose Revolution) معروف شده است.

ایشان ذکر این نکته را ضروری دانست و عنوان کرد: هدف از این حرکت کنار گذاشتن افراد فاسد در سلسله مراتب حکومتی و بازسازی نظام اداری کشور براساس نظام اقتصاد بازار و ایجاد شفافیت کامل در امور بوده است. از اتفاقات عجیب در گرجستان آنکه در یک روز، تمام پرسنل پلیس راهنمایی کشور را اخراج می‌کنند و افرادی جدید طی چند ماه بعد استخدام می‌نمایند و جالب آنکه نقل می‌کنند که طی چند ماهی که کشور بدون پلیس بود، امور حمل‌ونقل کشور بهتر از گذشته اداره می‌شد.

ایشان در ادامه نقل قولی از جانب نخست‌وزیر گرجستان به این مضمون بیان کرد، نخست وزیر می‌گفت در یک بررسی بین‌المللی مشخص شده که در سال گذشته تنها سه درصد از افراد خانه‌وارهای گرجستانی مبادرت به دادن رشوه کرده‌اند. در حالی که این شاخص حتی در برخی کشورهای اروپایی بالاتر از این رقم است.

طی نه سال گذشته حکومت گرجستان تحولات غیر قابل باوری را به خود دیده است. از جمله سیستم گمرکی را به وجود آورده که یک کامیون طی یک ساعت وارد گمرک شده، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و از در دیگر گمرک پس از انجام کلیه تشریفات گمرکی خارج می‌شود. سیستم‌های اسکن آنچنان دقیق‌اند که امکان هیچ گونه تخلفی وجود ندارد و سیستم اداری گمرک به ترتیبی سازمان یافته که از لحظه ورود فرد متقاضی به گمرک تا زمان خروج او همه جا تصویر و صدای او ضبط می‌شود. به علاوه همه امور به صورت اتوماتیک انجام می‌گیرد. بنابراین دخالت مأموران گمرک در تصمیم‌گیری‌ها در حداقل است.

همچنین ایشان عنوان کردند: مراکزی تحت عنوان خدمات عمومی ایجاد کرده‌اند که تحت آن پاسپورت و امتحان گواهینامه و آزمون رانندگی در سیستم‌های دیجیتالی در عرض یک ساعت صادر می‌شود. همچنین گفته می‌شود که اجازه ساخت و ساز و همچنین صدور مجوز برای هرگونه کسب‌و‌کار طی یک روز انجام می‌شود و فرد متقاضی تکلیف خود را به روشنی می‌داند که چه دیونی دارد و در مقابل چه امتیازاتی را دریافت می‌کند.

در همین راستا یکی دیگر از فعالان حوزه نساجی بر این عقیده بود که: متأسفانه بعضی از صاحبان صنعت که خود مدیر اجرایی و صاحب‌کار مجموعه‌ای هستند طوری عمل می‌کنند که هیچ راه جبرانی برای خود باقی نمی‌گذارند و با بی‌تدبیری و کار به روش سنتی راهی به جز تعطیلی مجموعه نمی‌ماند. درحالیکه پبشگیری همیشه بهتر از درمان است و همیشه می‌شود با بروزرسانی در تولیدات و استفاده از برنامه‌ریزی صحیح مجموعه را از سقوط در ورطه نابودی نجات داد. گاهی لازم است به یک شخص درمجموعه اتکا نکنیم و سیستم از قائل به شخص بودن بیرون آید و از مشاوره در تمام سطوح مختلف کاری توسط افراد باتجربه و متخصص سود برد. اما متأسفانه در ایران این ایراد وجود دارد که مدیران بالا دستی کار را برای تولید هموار نمی‌کنند و دائم با مانع تراشی کار را روز به روز سخت‌تر می‌نمایند و این به معنای عدم مدیریت صحیح در تصمیم گیری‌های کلان است. ازطرف دیگر سیستم بانکی یا تسهیلات لازم جهت به روز رسانی ماشین‌آلات را در اختیار بخش تولید قرار نمی‌دهند تا محصولات به صورت رقابتی تولید شوند و یا اگر هم این امکانات را در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهند با بهره بالایی که در نظر می‌گیرند تمام مزیت‌های نسبی را تحت الشعاع قرار می‌دهند و به طبع این بهره بالا جامعه با تورم بالا مواجه می‌شود.

اما در ادامه نظر یکی از شرکت‌های موفق در حوزه صنعت به این صورت بود که: اولا ای کاش شرکت‌ها همه تخم مرغ‌های خود را در یک سبد نمی‌چیدند، شرکت ما از چند سال قبل که تابلو برق تولید می‌کرد به دلیل اشباع ایجاد شده در بازار به سمت تولید رک‌های شبکه رفت، خدا را شاکریم که خیلی بازار خوبی هم داریم و می‌توانیم حقوق کارگرها را نیز سر ماه پرداخت کنیم و در فکر افزایش نیروی کار هستیم آن به این دلیل که از برخی سفارشات عقب هستیم، ضمناً تیم تحقیق و توسعه مجموعه درحال بررسی این است که چه محصولی در بازار امروز ایران جدید است و می‌توانیم با ماشین‌آلات و قابلیت‌هایی که داریم اقدام به تولید آن کنیم. ذکر یک نکته را نیز لازم می‌دانم که جدای از این مسئله، هر جنس خوبی مشتری خود را دارد.

یکی از دیگر از نظرات جالبی که به دستمان رسید به این شکل بود: در نگاه اول و از بعد جامعه شناسی، مسئله این شخص (شخص کارخانه‌دار حاضر در فیلم) این است که در ایران و با قوانین عجیب غریب زندگی می‌کند. ولی از نظر بازار شناسی، مهم‌ترین مشکلات عبارتند از:

– عدم توانایی در فروش

– عدم شناخت بازار هدف

– ناتوانی در محاسبه بین سود و زیان

– بازاریابی ضعیف و در نتیجه انباشت سرمایه و عدم گردش مالی جهت پیشبرد اقتصادی کارگاه تولیدی

ایشان همچنین یادآور شدند که قاچاق، رانت، وام‌های بی‌حساب کتاب نظیر اتفاقی که هر ساله در حوزه پلی اکریل می‌افتد و چیزی حدود ۲۰ میلیارد سرمایه تزریق این صنعت صورت می‌گیرد، پس از آن شرکت پلی اکریل با آن سرمایه، الیافی زیر قیمت وارد بازار می‌کند، و بعد از یکسال دوباره تعطیل می‌شود. این وسط نیز کارخانجات الیاف به خاک سیاه دچار می‌شوند.

این مقاله در شماره ۴۵ مجله نساجی کهن منتشر شده است.