ترنج بزرگ سوزنی در کلکسیون های آلمان CHRISTIAN ERBER

ترنج بزرگ سوزنی

فرمانروا ملک، به نصر بن احمد در رابطه با مأموریت وی به عنوان نماینده نوشت: مکان آنها، و اقامت آنها در بخارا بود. زمانیکه نامه ملک به نصربن احمد رسید، او به ملک نوشت که دستور دهد تا به نماینده ها لطف نمایندو هر کدام از آنها را بالا ببرند و برده ای به هر ۴ نفر آنها واگذار نماید ( در مسیر آنها به بخارا).” ملک مسیرهایی به بزرگی تاشکند، سمرقند و کرمانیه و دیگر شهرها نظارت می کرد.(تصویر۱،۲)

تصویر۱  گروهی از اسب سواران،کتابخانه ملی فرانسه، پاریس.

تصویر۲   گروهی از زائران،کتابخانه ملی فرانسه،پاریس.

کتاب الهدایا و الطوائف، یک نسخه خطی عربی از قرن ۱۱، مرتبط با مسلمانان سال ۳۲۷ یا ۹۲۸ میلادی، امپراتور چین چهار نفر را فرستاده باهوش و دانا،  قانونمدار، دادگاه فرمانروا سامانیان نصربن احمد در بخارا فرستاد و درخواست موفقیت و تکریم برای ۲۷ سال سپاسگذاری حکومت چین داشت. “در غیر این صورت او دسته های سربازی خواهد فرستاد که در ماوراء النهر شروع می شود و تا چین پایان می یابد و تا زمانی که عراق را نگیرد و خلافت را حذف نکند آنها را تقویت نماید. او، پادشاه چین، مانند فرد بی احساسی درنامه معرفی شده بود- ” شبیه وقایع عرب ها اظهار شده بود.

نصربن احمد سفارشاتی داد که خانه هایی را با رنگ های متفاوت مزین نمایند. او همچنین سفارشی داد که اتاق ملاقات را از ابتدا تا انتها با پرده مجهز نمایند.

نصر منظورش از ایجاد آن در اختیار داشتن اسناد برای گسترش ادن قدرت و پایداری و تحت تأثیر قرار دادن فرستادگان چینی زمانیکه، در مسیر کرمانیه به دشت و رودخانه رسیدند قبل از دروازه های بخارا جائیکه آنها “پرچمهایی در ردیف هایی قرار گرفته را بر روی زمین پوشانده شده را می ببینند  به زیادی سربازان پیاده پی ببرند. سپس به آنها سواری داده شود بعد از پیاده روی در مسیر فستیوال(جشن) در شهر، که از ابتدا تا انتها از خطوط نواری ابریشمی و پارچه های پر زرق و برق گوناگونی زیبا شده است.” ۴ نفر از مأموران چینی عمیقاً تحت تأثیر قرار گرفتند اگر نه همه آنها از این نمایش قدرت وحشت کردند، به خاطر این بود که آنها امپراتوری سامانیان را خالی دیده بودند و هیچ موردی به دست آنها نرسیده بود.

احساس مشابهی از پوچی ممکن است بر دیپلمات آلمانی فردریش وارنر گراف در اواخر ۲۰ جولای ۱۹۴۴ غلبه نماید،(تصویر ۳) درگیر شدن با طرح ترور، که در پی آن او بازداشت شد و منجر به مرگ او شد و در ۱۰ نوامبر ۱۹۴۴ درقیام ۲۰ جولای اتفاق افتاد. در طول این مدت سفیر آلمان در مسکو از ۱۹۳۴ تا ۱۹۴۱ ، کنت شالنبرگ بود و موجب ایجاد روابط حسنه آلمان شوروی گردید. زمانی او توانست، شامل تلاش جداگانه برای ممانعت از حمله آلمان نازی به اتحاد جماهیر شوروی شود.پیش بینی به عنوان وزیر امور خارجه در دولت پس از هیتلر یکی از افرادی بود که زندگی اش را برای مقاومت در برابر رژیم نازی داد.

    تصویر۳  فردریش وارنر گراف

در طول این سال ها در مسکو، شالنبرگ یک قلاب دوزی خرید که در بخارا احتمالاً در نیمه اول قرن ۱۹ بوده است(تصویر۵). قاب اصلی دور آن شامل گل های باز ستاره مانند گلبرگی و گروهی از گل های دیگر در یک سیستم ۴ + ۱ مرتب شده اند موضوع اصلی ستاره های بزرگ شکوفه در گوشه های گروههای ۴ + ۱ تکرار شده اند. خوشه های گل ها از شکوفه های زیادی ساخته شده که در زمینه آن جمع شده اند که ویژگی مرکزی یک ستاره هشت نقطه ای با یک گل شکفته به عنوان نقطه کانونی می باشد.

خوشه آزاد و بندهای شاخه های گل هر کدام با بعدی متفاوت می باشد، از وسط ستاره بیرون آمده است. اثری از یک گل غنچه شکسته در شکوفه ایجاد کرده است.

تصویر۵  سوزنی بخارا،۲۳۸* ۱۷۲، کلکسیون خصوصی

جانز آر. بچر (تصویر ۴)یک آلمانی شبیه دیگران بود، از تبعید نازی ها به اتحاد جماهیر شوروی فرار کرد، همچنین در طی سالهای ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۰ در مسکو زندگی می کرد. پس از تسلیم آلمان نازی، بکر به برلین بازگشت و مطلب در مورد سرود ملی جمهوری دموکراتیک آلمان نوشت. زمانیکه بکر از شوروی به آلمان بازگشت چمدانش شامل قلاب دوزی های بزرگ که متعلق به آسیای مرکزی بودند بود. امروزه در موزه اسلامی شهر برلین نگهداری می شود(تصویر ۶).

    تصویر۴  جانز آر. بچر

تصویر۶  ترنج بزرگ سوزنی A1  ،۲۶۹*۱۶۹، موزه هنرهای اسلامی برلین

گیسلا هلمک نه تنها این قلاب دوزی ها را در مقاله ۱۹۸۳ در موزه قلاب دوزی بخارا ذکر کرده، همچنین در نمایشگاه ازبکستان: هریس در جاده ابریشم،در سال ۱۹۹۵ توضیح داده است. “قلاب دوزیها اثر قدرتمندی ارائه می نماید. رنگ های قوی، طرح های برجسته مرکزی و رشته های متعادل بسیار جالب می باشند. یکی از آنها با وجود بسیاری از بی نظمی های آشکار و عدم وجود خطوط مستقیم  با هماهنگی زده می شود ، اما هر چیزی مرتبط است و از موارد داخلی آن مشتق شده که در حالت خواندن نزدیک آشکار می باشد. در ابتدا، مقایسه بین دو قلاب دوزی شباهت های کمی ظاهر می سازد، قطعه ای توسط کنت شالنبرگ به آلمان آورده شد، یک ستاره در مرکز با زمینه پرشده با گل دارد. در حالیکه قلاب دوزی بکر مشخصه گل و بوته دایه های متحدالمرکز پیچک هایی در مرکز آن و خطوطی از آن در تمام مسیرها که در تمام زمینه پوشیده شده است. قاب پهن اولیه در اطراف توسط قاب باریکی زمینه قلاب دوزی بکر را احاطه کرده است. در حالیکه در قطعه بکر ، زمینه با قاب باریکی ساخته شده از عناصر هندسی و دوطرف توسط مارپیچ دوتایی زیبا شده است، شبیه آنهایی که با شش ضلعی کامل ترنج و گل ها در چهارگوشه احاطه شده است.

هر دوی قلاب دوزی ها ترکیب مشترکی دارند که به سمت نقطه مرکزی گرایش دارند. در حالی که طرح بندی متقارن مورب تأکیده شده است. گل های شکفته پر شده به شکل ستاره در چهارچوب اصلی قلاب دوزی شلنبرگ یک شباهتی به نمونه بکر در گوشه ها دارد. هر دو ویژگی گل های مارپیچی و اشکال بوته، که یک مفهوم خاصیت محافظتی دارند هیچ شکی وجود ندارد. هر دو مورد در مکان مشابهی و همزمان ساخته شده اند.

در دوم اکتبر ۱۹۸۲ یک ترنج بزرگ سوزنی برای فروش که طراحی توسط دکتر ناجل اکشنزر از اشتوتگارت پیشنهاد شد و در کاتالوگ حراجی شرح داده شد.(تصویر۹)

“میخائیل فرانسس و رابرت پینر نویسنده کاملا کمیاب و نادر بودن آن را در هالی، جلد اول شماره دوم تأکید کرده است. فقط یک نمونه قابل مقایسه با این مورد مشهور است.” در هالی ذکر شده که ” تعدادی از سوزن دوزی های ازبکستان که در بازار حراجی به نمایش گذاشته شده، کمترین نمونه از گروه بزرگ ترنج خاص بخارا نیست…. در حراجی ناجل در اکتبر فروخته شد. این مورد کمیاب و نادر حالت خرابی داشت و dm6.525 ساخته شده یا حدود ۲.۵۵۸ دلار در آن زمان فروخته شد.”

در آن زمان فقط یک دلال مشهور برای ارائه دادن قطعات نمونه های آلمانی که به طور اهانت آمیز در مورد قطعه فروخته شده در ناجل صحبت می کرد بود، با نشان دادن مکان پوشیده ای که نیاز به مقداری تعمیر داشت. یک رابطه نزدیکی بین این و نمونه دیگر مورد بحث توسط مایکل فرانسس، قلاب دوزی های بزرگ بخارا وجود دارد. هر دو توسط فرانسس A11 به نمایش گذاشته شد(تصویر ۹)

                        تصویر۹  ترنج بزرگ سوزنی A11، ۲۷۷*۱۹۴، کلکسیون خصوصی

تصویر۱۱  ترنج بزرگ سوزنی A10،۲۸۲*۱۸۳، کلکسیون ایگانزو وک

قطعه توسط ناجل A10 در کلکسیون ایگانزو وک فروخته شد.(تصویر۱۱) شباهت ها آشکار شد زمانیکه هر دو در کنار هم مورد آزمون قرار گرفتند.حقیقت اینکه مساحت بزرگ A10 دوباره قلاب دوزی شده نباید باعث شود ما فراموش کنیم هر دو نمونه خسارت قابل توجهی را نشان می دهند زمانیکه به آلمان آورده شدند به خصوص در نتیجه خوردگی ابریشم سیاه قلاب دوزی آنها.

قلاب دوزی بکر در زمان فروش ناجل مشهور نبود، و ما یک سپاسگذاری به گیلا هلمک بدهکاریم برای اینکه توجه ما را به آن و دیگر قلاب دوزی های بخارا که در موزه اسلامی برلین شرقی نگهداری می شد جلب نمود. قلاب دوزی در تابستان ۱۹۷۹ در نمایشگاه گره های شرقی و سطوح بافته شده فرش از کلکسیون در وستفالیا نمایش داده شد.

         تصویر۷  ابرهارت وویت،۱۹۸۱

تصویر۸   ابرهارت وویت،قبل از ۱۹۷۶

اولین پیشنهاد دهنده نمایشگاه و قرض دهنده مهم ابرهارت وویت بود(تصویر۷،۸) ، که در مورد آن مارکس در هالی نوشته(موضوع ۱۱۵) :پدر کلکسیون، بدون محدودیت ها. بدون محدودیت ها به این معنا که نه تنها اینکه ابرهارت وویت هرچیزی که در نظر ارزش داشت جمع می کرد همچنین به نواحی گوناگونی در زمین با توجه به علاقه شدیدش سفر می کرد. این کمک ممکن است توضیح دهد چرا مانسر، شهری در وستفالیا مقصد مهمی برای تعداد زیادی از دلال های شرقی در ۱۹۷۰ بود(تصویر ۱۰).

   تصویر۱۰  نصب و راه اندازی در مانسر توسط ابرهارت وویت،مانسر در  وستفالیا،جلویی A2 و پشتی A10، قبل از ۱۹۷۹

زمانیکه ابرهارت ویت به صورت غیر قابل انتظاری در ۱۹۸۳ فوت کرد، اموال او شامل دو ترنج بزرگ سوزنی در نوع A طبقه شده در کلاس طبقه بندی فرانسس بود. قطعات (تصویر ۱۱)A10 و (تصویر۱۸)A2 توسط فرانسس به نمایش در آمد هر دو در حال حاضر در مجموعه ووک هستند.کلکسیون متاسفانه ویت اطلاعات کافی در مورد فعالیت های کلکسیون خود نداشت. بنابراین چگونگی راه یافتن دو ترنج سوزنی بزرگ او به مانستر مشخص نمی باشد.

تصویر۱۸  ترنج بزرگ سوزنی A2، ۲۹۸*۱۸۷، کلکسیون ایگانزو وک

به همان صورت می توان گفت قلاب دوزی های سوزنی (تصویر ۱ )در مقاله ۱۹۷۸ فرانسس و پینر در هالی به نمایش درآمد(تصویر ۱۲). در حراجی مونیخ در ۱۹۷۵ یا ۱۹۷۶ رخ داد و تا آن زمان در اختیار باواریان کلکسیونر بود. توسط فرانسس در G1 طبقه بندی شد.

تصویر۱۲   ترنج سوزنی بزرگ C1،۲۷۰*۱۷۵، کلکسیون خصوصی،باواریا

گراف ون در شولنبرگ و جانز آر بکر به معنای واقعی کلکسیونر نبودند. آنها قلاب دوزی ها را برای ارزش زینتی آنها پاداش گرفته بودند. همچنین از این ارزش زینتی که در مبله کردن خانگی ارائه شد قدردانی شده و هم اینک در کلکسیون بارل در گلاسگو می باشد(تصویر ۱۴). در واقع، یک عکاس از ابتدای نیمه قرن ۲۰ گستردگی سوزنی ها را در تخت خواب ویلیام بارل در قلعه هوتن نشان داد(تصویر۱۳).

                   تصویر ۱۳ سوزنی شهریسبز  در اتاق خواب در قلعه هوتن، پس از هنر آسیا، مه، ژوئن ۱۹۹۰

تصویر۱۴   سوزنی شهریسبز،۲۴۹*۱۹۶،کلکسیون بارل، گلاسکو ۴/۳۰

قلاب دوزی بارل نمونه ای از کار شهری سبز است. زمینه آن با الگوهای متقارن مورب در سبک هراتی پر شده است و قاب آن شامل گل های شکفته با خطوط خارجی ستاره ده نقطه ای را شامل می شود. قلاب دوزی که در اینجا در موردش بحث شد به خاطر اینکه گل های توصیف شده شبیه نمونه دیگری که در گوشه های مورب متضاد آن است و ترنج بزرگ سوزنی در نوع A توسط فرانس طبقه بندی شده است و احتمالا در دوره زمانی قبل تری ایجاد شده است.

استفاده از عبارت سوزنی برای قلاب دوزی های آسیای مرکزی عموما مناسب نیست، زیرا اساساً به انواع خیلی بزرگی اشاره می نماید. برای این علت، نام قلاب دوزی بخارا که ویژگیهای الماسی شکل زمینه و قاب اصلی پیوسته یک ترنج بزرگ نقدی ناموجه دارد، فقط به خاطر اندازه کوچک آن زمینه آن طراحی شده است، به هر حال، شباهت زیادی  به نوع قلاب دوزی “I” میخائیل فرانسس دارد. علاوه بر این انتخاب و کیفیت رنگهای آن و مشکل گلهای آن نشان دهنده این است که منبع این قلاب دوزی کوچک به سادگی مرتبط با آن موارد ترنج بزرگ سوزنی می باشد.

عناصر زینتی یک قلاب دوزی در کلکسیون خصوصی وستفالیا در( تصویر ۱۶) ذکر شده است. هم زمینه و قاب اصلی از گل های شکفته ترنج ساخته شده اند. همچنین وزنی همانند به زمینه و قاب داده شده است، و راهی که پیچک ها بین گل ها می رسند ظاهر ترنج را آشکار می نمایند، که هر گل یک خرده ترنج بزرگ را مجسم می نماید.

تصویر۱۶  ترنج بزرگی سوزنی D3، ۲۷۸*۱۷۵،کلکسیون خصوصی،شمال غرب راین وستفالیا

این قلاب دوزی توسط فرانسس در کاتالوگ استدلال خود نوع D3 فهرست شده است. که بیشتر شبیه نوع سوزنی D یا D4 قطعه ای در کلکسیون مارشال و مارلین می باشد. مارشال ولف تصویر ۱۷. گل های قلاب دوزی وستفالیان با گل های شکوفا شده رو به درون احاطه شده اند و از نوار پر شده اند با شکل های انار، با وجود این خصوصیت شباهت بسیار زیاد به گیاه پیچک ها عناصری را نشان می دهد که هزار پا یا مارمولک را به ذهن می آورد فضاهای با تدایی با گل های بیشتری پر شده اند.

تصویر ۱۷  ترنج بزرگی سوزنی D4، ۲۶۲*۱۸۰، کلکسیون مارشال و مرلین آر.ولف،نیویورک

تمامی این عناصردر هر نوع ترنج سوزنی بزرگ پیدا می شوند، و راههای مختلفی که آنها را جذاب می سازد وجود دارد. افزایش اندازه گل های شکفته در قاب الی از قلاب دوزی وستفالیا ارتباط نزدیک به ترنج آشکار می سازد که اشکال مرکزی ترنج که مالک آن باواریا می باشد. دایره های تکی را در قلاب دوزی (تصویر ۱۲) آشکار می نماید.

اجزای شکل مستطیلی زمینه مجللی از نیمه سوزنی را در اموال جودی آلبر اسمیت نتیجه می دهد. در مورد آن رابرت پینر می نویسد : “گروه ترنج بزرگ سوزنی متعلق به خانواده بخارا. به هر حال ما مفاهیم روستایی زیادی را پیدا کردیم. الگوها بسیار پیچیده و مرکب (در هم و برهم) که مجموعاً اثرات آن ها قدرت و اهمیت می باشد. در سال ۱۹۷۸، فرانسس و پینر ۱۱ مورد از این قلاب دوزی ها را توصیف کردند. فقط یکی از آنها نوع A بود، با ذکر نام یکی از دو ترنج های سوزنی بزرگ ابرهارت ووت، که A10 فهرست بندی شده است(تصویر ۱۱).”

قلاب دوزی های بزرگ بخارا از فرانسس در سال ۲۰۰۰ منتشر شد، در حال حاضر ۵۴ ترنج بزرگ سوزنی در هفت نوع تقسیم بندی شده است. ۲۲ مورد از آنها از نوع A طبقه بندی شده اند، ۱۲ مورد پیچیده آنها در مجموعه اولی ویژگیهای خاصی را نشان می دهند: گوشه های مورب متضاد که دارای شکوفه های بلند می باشند، و دارای گلبرگ هستند. این گل ها، که یادآور اصل پرستش خورشید هستند و به نظر می رسد منشاء دوره زمانی قبل تری را نشان می دهند. دو نوع دیگر قلاب دوزی های نوع A همچنین می توانند از لحاظ ظاهر به دوره های قبلی مربوط شوند. علارقم اختلافات آنها، هر دو آنها گلبرگ های با خطوط تیز آبی خارجی دارند و زرد و قرمز به صورت تناوبی در آنها به کار رفته است.در بحث او از تفسیر عناصر ممکن طراحی ترنج بزرگ ستونی گسیلا هلمک باقیمانده از یک فرقه باستانی خورشید که اعتقادشان در آسیای مرکزی هنوز پابرجاست می باشد.

در سوزنیها اشعه ها از مرکز گل و بوته ها در امتداد دایره های متحدالمرکزی به رنگ های قرمز مختلف ساطع شده است، یادآور عمق قرمزی مرکز خورشید است و محیط زرد و نارنجی منتشر کرده است.

مطابق آنچه نویسنده ترکی یاسر کمال شاعر که در آنتالیای شرقی متولد شده می گوید : ” با هر سپیده ای، بشر از نو متولد می شود.”

طلوع خورشید قدرت و زندگی را نشان می دهد. نگاه ظاهری شباهت ترنج های مرکزی مختلف قلاب دوزیهای نوع A را نشان می دهد که احساسی از قدرت را ارائه می دهد که دقیقا اصلیت خصوصیات که در بعضی از ترنج های بزرگ سوزنی غیر مشابه برخورداد است که نشان دادن شکوه و جلال آن با شکست مواجه شده  مرتبط با گلدوزی آسیای مرکزی می باشد.

هنوز حتی افرادی که آشنا با ترنج  بزرگ سوزنی نیستند. تحت تأثیرقدرت و زیبایی آنها می شوند. مرکز ترنج که در زمینه برتری دارد قابل مقایسه با یک غنچه شکسته شکفوفه در بخارا است. علائم جاودانگی و چرخه زندگی طبیعی است. تیرها و اشعه ها که از گل و بوته های مرکزی ساطع می شوند یاد آور گلبرگ ها و پرچم گیاه می باشند. مایه اصلی کوچک، مانند کوزه آب و شکل بته به خوبی شکوفه های منظره کناری و بالا می باشد. پیچک برگ ها غنچه های گل و پیچک یا انارها همچنین رویش و حاصلخیزی را یادآوری می نماید. شکل گیاهان با چرخش آنها تغییرات و حرکت را نشان می دهد.

قلاب دوزی بزرگ دیگر در کلکسیون آلمان نگهداری می شود و به عنوان ترنج سوزنی بزرگ (شکل ۱۹) نمی تواند توصیف شود،بلکه،به Lakai یک فرد ترک که در کوههای ناحیه شرق بخارا زندگی می کرد نسبت داده شده است. قلاب دوزیهای Lakai عموماً به سمرقند و شهریسبز نسبت داده شده است به خوبی کارشی ، کرمانیه و کاتی کورگان.

تصویر ۱۹  سوزنی سمرقند(؟)،۲۴۱*۱۷۶،کلکسیون خصوصی

در حالیکه رنگ ها و اشکال در قلاب دوزی های خاص نمی توانند مقایسه شود. با ترنج های سوزنی بزرگ نسبت داده شده به بخارا، طراحی زمینه با وجود این شباهت های متحیر کننده ای با آنها دارد که شکل شش ضلعی گونه آن بسیار شبیه نوع A می باشد. علاوه بر این مرکز آن با گل و بوته بزرگی در حلقه های متحد المرکزی شبیه عناصر گیاه پر شده است. نه می توان اصل و ریشه تیر اصلی و پوسته های گل را در چهر گوشه زمینه تشخیص داد، که با ردیف های مورب متضاد مشابه پیچک ها بسته شده است. گل قدرتمند مرکزی در گل و بوته داخلی قلابدوزی Lakai به سادگی مرتبط با مرکز مدالیون های بزرگ مرکزی می باشد.

ترنج های بزرگ سوزنی، اعتقاد داریم از قرن ۱۹ سرچشمه گرفته اند، اگر چه برخی موارد ممکن است متعلق به قرن ۱۸ باشد هیچ اطلاعات دیگری تکمیل کننده این نشانه که مربوط به قبل باشد یا طرح های آن از قبل نشأت گرفته باشد وجود ندارد.

ممکن است آنچه می دانیم به قبل از ۹۳۸ مربوط باشد که نصر بن احمد سفارش تزئین کردن شهر بخارا را با پارچه و مجهز کردن مکان ملاقات از ابتدا تا انتها به مبلمان قلاب دوزی داد. این نشان می دهد شاید منابع اطلاعات در واقع رازهای کشف نشده و پنهان این قطعات برای بدست آوردن مفهوم این علامت ها و نشان ها باشد.

نمونه هایی از سوزن دوزی ها