تکمیل منسوجات با استفاده از نانومواد برای ایجاد خاصیت ضدبو

1. مقدمه

در سال‌های اخیر، توجه به بهداشت فردی و حفظ طراوت پوشاک به یکی از دغدغه‌های اصلی مصرف‌کنندگان تبدیل شده است. این موضوع به ویژه در پوشاک ورزشی، لباس زیر، جوراب و کفش اهمیت بیشتری دارد؛ چرا که تعریق و بوی نامطبوع ناشی از آن در این محصولات شایع‌تر است.

در پاسخ به این نیاز، صنعت نساجی با بهره‌گیری از فرآیندهای تکمیل منسوجات و استفاده از نانومواد، به تولید منسوجات ضدبو روی آورده است. دو رویکرد اصلی برای مقابله با بوی نامطبوع در منسوجات عبارتند از: جلوگیری از تولید بو و جذب ترکیبات ایجادکننده بو. در این مقاله، مهم‌ترین فناوری‌های نانومقیاس در این زمینه معرفی و بررسی می‌شود.

2. تعریق و ایجاد بوی نامطبوع

تعریق یک فرآیند طبیعی برای تنظیم دمای بدن است. عرق به خودی خود بی‌بو است، اما هنگامی که با باکتری‌های سطح پوست یا پوشاک در تماس قرار می‌گیرد، تجزیه ترکیبات عرق توسط این میکروارگانیسم‌ها منجر به تولید اسیدها و آمین‌هایی می‌شود که عامل اصلی بوی ناخوشایند هستند. بنابراین، برای مقابله با این پدیده، باید یا فعالیت باکتری‌ها را مهار کرد یا ترکیبات بو را به دام انداخت و خنثی کرد.

3. روش‌های کنترل بوی نامطبوع در منسوجات

3-1. سیکلودکسترین‌ها

سیکلودکسترین‌ها مولکول‌های حلقوی از جنس قند هستند که در ساختار خود دارای حفره‌ای با قابلیت جذب و به دام انداختن مولکول‌های کوچک و فرار، نظیر ترکیبات بو هستند. این مواد بدون ایجاد تغییر در خصوصیات فیزیکی پارچه، می‌توانند بوی نامطبوع را جذب و محبوس کنند.

3-1. روش‌های اتصال سیکلودکسترین به منسوجات

اتصال سیکلودکسترین به سطح منسوجات معمولاً با استفاده از عوامل پیونددهنده شیمیایی مانند BTCA یا استفاده از فناوری‌های پلاسما انجام می‌شود که باعث تثبیت آن‌ها روی الیاف و افزایش دوام عملکرد ضدبو در برابر شست‌وشو می‌شود.

3-2. نانوذرات کربن فعال

کربن فعال نانو مقیاس به دلیل سطح ویژه بالا و ساختار متخلخل خود، توانایی زیادی در جذب ترکیبات فرار و بوهای نامطبوع دارد. این نانو ذرات می‌توانند در ساختار الیاف یا به صورت پوشش سطحی به پارچه افزوده شوند و به طور مؤثری بوهای ناشی از تعریق را جذب کنند.

3-3. نانوذرات خاکستر بامبو

نانوذرات خاکستر بامبو علاوه بر دارا بودن خاصیت جذب بو، ویژگی‌های آنتی‌باکتریال نیز دارند. این ویژگی از رشد و تکثیر باکتری‌هایی که منجر به تجزیه عرق و تولید بوی ناخوشایند می‌شوند، جلوگیری می‌کند. این نانوماده به راحتی در فرآیند تکمیل پارچه قابل استفاده است.

3-4. پلیمرهای قاصدکی

پلیمرهای قاصدکی نسل جدیدی از مواد با قابلیت جذب ترکیبات آلی فرار هستند. این پلیمرها دارای شبکه‌ای با انعطاف بالا و سطح فعال زیاد هستند که می‌توانند ترکیبات مولد بو را در منافذ خود محبوس کنند. از مزایای این پلیمرها، دوام عملکرد حتی پس از شست‌وشوهای متعدد است.

4. بحث و نتیجه‌گیری

با توجه به افزایش تقاضای مصرف‌کنندگان برای پوشاک ضدبو و بهداشتی، استفاده از نانومواد در فرآیند تکمیل منسوجات، راهکاری مؤثر برای ارتقاء عملکرد پارچه‌ها در مقابله با بوی نامطبوع است. در این میان، سیکلودکسترین‌ها، نانوکربن فعال، نانوخاکستر بامبو و پلیمرهای قاصدکی هر یک با ویژگی‌های خاص خود، قابلیت بالایی برای افزودن خاصیت ضدبو به منسوجات دارند.

در نهایت، انتخاب روش مناسب بستگی به نوع محصول، هزینه تمام‌شده، دوام در شست‌وشو و خواسته‌های مصرف‌کننده دارد. آنچه مسلم است، با پیشرفت فناوری نانو، آینده تولید منسوجات ضدبو روشن و در مسیر توسعه پایدار و ارتقاء کیفیت زندگی مصرف‌کنندگان قرار دارد.

تحریریه مجله کهن