خراسان جنوبی به دنبال رد پای تار و پود

صدور ۱۴ جواز تاسیس و ۱۸ پروانه بهره‌برداری از واحدهای نساجی در خراسان جنوبی از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان باعث شده این واحدها برای بیش از ۴ هزار و ۹۰۰ نفر به صورت اسمی فرصت شغلی ایجاد کنند. صنایعی که با تمام توانمندی‌های موجود در استان توانایی جوابگویی تولید و بهره‌مندی استان از ارزش افزوده آن را ندارد.

نساجی به عنوان صنعت مادر همواره توانسته علاوه بر پوشاندن انسان از گرما و سرما، با ایجاد خلاقیت و تنوع در تولید انواع آن و ارائه به بازار، ارزش افزوده مناسبی را ایجاد کند. صنعتی که متاسفانه با وجود برخی زیرساخت‌های لازم از جمله تامین مواد اولیه (پنبه)، در خراسان جنوبی مغفول مانده و بندی در کلاف تار و پود جای نگرفته است. این موضوع را داود شهرکی، رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با صمت مطرح کرد و افزود: صدور ۱۴ جواز تاسیس برای احداث واحدهای مختلف صنایع نساجی در استان با ایجاد ۴ هزار و ۴۷۹ نفر فرصت شغلی به صورت اسمی شاهدی بر این امر است.

البته از این تعداد جواز صادر شده فقط یک واحد در شهرستان طبس از پیشرفت ۳۵ درصدی برخوردار است و سایر جوازها در حالت راکد باقی مانده و پیشرفت فیزیکی مناسبی ندارد.

با این وجود از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان ۱۸ پروانه بهره‌برداری صادر شده که بر اساس آن برای ۴۳۰ نفر به صورت اسمی فرصت شغلی ایجاد شده است. ناگفته نماند از این تعداد ۴ واحد فعال و ۵ واحد دیگر نیمه‌فعالند و سایر واحدها به دلایل مختلف به صورت کامل تعطیل شده‌اند. البته یک واحد تولیدی نخ از کرک در منطقه ویژه اقتصادی در حال احداث است که در صورت بهره‌برداری، می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال، ارزش افزوده مناسبی را با صادرات محصول نصیب استان کند.

خراسان جنوبی هم‌نشینی با کشورهای شرقی و نزدیکی به همسایگان شمال شرقی و جنوب غربی را تجربه می‌کند که از آن می‌توان به عنوان مزیت برای ایجاد ارزش افزوده بهره‌مند شد. البته اگر این استان بخواهد به جایگاهی مناسب در بازارهای داخلی و خارجی در صنعت نساجی دست یابد، باید کالایی را تولید و به بازار عرضه کند که از کیفیت مناسبی نسبت به محصولات مشابه کشورهایی مانند ترکیه، چین و تایلند برخوردار باشد؛ داوود شهرکی این را گفت و ادامه داد: با توجه به مزیت‌های صنعت نساجی که می‌تواند ارزش افزوده و اشتغال مناسبی را در سطح استان ایجاد کند اما متاسفانه تاکنون فعالیت چندانی در زمینه احداث و بهره‌برداری از واحدهای ریسندگی و بافندگی صنایع نساجی انجام نشده است.

در عین حال بیشترین مشکل استان‌های تازه استقلال‌یافته این است که در دوران اشتراک با استان همجوار در بیشتر مواقع توجهی به شهرها و مناطق اطراف نمی‌شود و تمرکز ساخت و بهره‌برداری از واحدهای تولیدی به مراکز شهرها است؛‌ این مطلب را رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی عنوان کرد و گفت: خشکسالی‌های متوالی در کشور و استان باعث شده کشت پنبه برای کشاورزان توجیه اقتصادی نداشته باشد. البته با توجه به کمبود منابع آبی در استان و کشت نشدن پنبه، سعی شده با واردات، مواد اولیه مورد نیاز واحدهای نساجی استان تامین شود.

پیش‌بینی احداث و بهره‌برداری از واحدهای تولیدی براساس توانمندی‌های موجود استان‌ها، می‌تواند مزایای مناسبی به همراه داشته باشد. موضوعی که متاسفانه با توجه به توانمندی‌هایی که در خراسان جنوبی وجود دارد تاکنون محقق نشده است. البته این تعداد واحدهای نساجی که در استان مشغول به فعالیت هستند از ماشین‌آلات، تجهیزات و فناوری مناسبی در زمینه تولید بهره نمی‌برند و همین امر باعث شده هزینه‌های تولید در آنها زیاد باشد. با این وجود رکود در بازار تولید و فروش محصولات تولید این صنعت باعث شده توانمندی‌های استان همچنان مغفول بماند.

در این میان کمبود سرمایه در گردش، نتوانسته خط تولید صنایع نساجی استان را فعال نگه‌دارد؛‌ موضوعی که شهرکی آن را مطرح و اظهار کرد: در صورتی که شرایط تولید در استان فراهم شود، می‌توان بخشی از سرمایه‌گذاری‌ها و منابع مالی استان را به احداث و بهره‌برداری از واحدهای تولیدی جدید به ویژه واحدهای نساجی که ارزش افزوده و اشتغال مناسبی دارند، اختصاص داد.

احداث و بهره‌برداری

واردات بی‌رویه محصولات نساجی از مبادی قانونی و قاچاق به همراه بی‌کیفیتی محصولات تولیدی به دلیل فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات باعث شده بسیاری از مصرف‌کنندگان تمایل چندانی برای استفاده از محصولات داخلی نداشته باشند؛‌ موضوعی که عبدالعزیز کریمی، معاون صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی در گفت‌وگو با صمت به آن اشاره کرد و افزود: پنبه فرآوری شده در واحدهای پنبه پاک‌کنی استان و کشور کیفیت مطلوبی ندارد و همین امر باعث بروز برخی نارضایتی‌ها از سوی صاحبان صنایع نساجی شده که برای برطرف شدن این مشکل و تامین مواد اولیه خط تولید این واحدها به اجبار واردات پنبه در دستور کار قرار گرفته است.

اجرای طرح‌های توسعه‌ای در زمینه احداث و بهره‌برداری از واحدهای صنعتی مادر در هر استان می‌تواند ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی منطقه را به همراه داشته باشد. این در حالی است که خراسان جنوبی واحدهای نساجی فراوان ندارد ولی هم‌اکنون ۲ واحد نساجی در شهرستان‌های فردوس و طبس وجود دارد که در مجموع بیش از ۳۵۰ نفر نیرو را به فعالیت مشغول کرده‌اند. (واحد نساجی طبس به صورت طرح بوده و در مرحله نصب ماشین‌آلات به سر می‌برد. )

البته صنایع مادر به ویژه صنایع نساجی با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند که مهم‌ترین آنها، قاچاق محصولات مشابه است که صدمه‌های جبران‌ناپذیری به این صنعت وارد کرده، معضلی که خراسان جنوبی نیز از گزند آن بی‌بهره نمانده است. البته نوسانات قیمت ارز در چند سال گذشته سبب شده واحدهای نساجی استان دچار بدهی‌های معوق به بانک‌ها شوند که تامین سرمایه در گردش و نقدینگی آنها دریافت تسهیلات بانکی را با مشکل روبه‌رو کرده است. کریمی با تاکید بر این امر اظهار کرد: برخی واحدهای نساجی استان هم‌اکنون با ۱۰۰ درصد توانمندی اقدام به تولید می‌کنند و از نظر تولید با مشکلی روبه‌رو نیستند.

برنامه‌ریزی برای احداث و بهره‌برداری از واحدهای تولیدی از جمله مواردی است که می‌تواند تحول را از نظر اقتصاد و اشتغال در استان ایجاد کند. حال اگر با توجه به توانمندی‌های موجود بتوان چند واحد تولیدی پوشاک و سایر منسوجات در سطح استان احداث کرد به طور حتم علاوه بر ایجاد ارزش افزوده، اشتغال مناسبی را می‌توان در هر منطقه ایجاد کرد.

روند نامطلوب فرآوری پنبه

تامین مواد اولیه مورد نیاز خط تولید واحدهای تولیدی از دغدغه‌هایی است که همواره صاحبان صنایع را با معضلات فراوانی روبه‌رو کرده و می‌کند چرا که کیفیت مواد اولیه و قیمت تمام‌شده آن تاثیر بسزایی در رقابت‌پذیری محصول در بازارهای هدف دارد. از این رو صنایع نساجی به دلیل جایگاه ویژه‌ای که هم‌اکنون در میان قشرهای جامعه دارد از این مهم بی‌نصیب نمانده است.

کیفیت پنبه و الیاف مورد استفاده در تار و پود صنایع نساجی می‌تواند علاوه بر بالا بردن کیفیت محصول تولیدی، تمایل مصرف‌کننده برای استفاده از آن را بیشتر کند؛ موضوعی که محمد مودی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان خوسف خراسان جنوبی در گفت‌وگو با صمت آن را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: کمبود منابع آبی در چند سال اخیر باعث شده کشت پنبه در اراضی استان در کمترین سطح ممکن قرار داشته باشد. هرچند موقعیت کشت پنبه هم‌اکنون در استان وضعیت به نسبت مطلوبی دارد اما اگر کمبود منابع مالی همچنان ادامه داشته باشد به طور حتم روند کشت این محصول را با مشکل روبه‌رو خواهد کرد.

فرآوری پنبه و ارائه آن به واحدهای نساجی از جمله مسائلی است که می‌تواند روند تامین مواد اولیه واحدهای نساجی را آسان‌تر کند. البته چگونگی فرآوری پنبه در کشور و خراسان جنوبی روند مطلوبی را دنبال نمی‌کند و بسیاری از تولیدکنندگان به اجبار برای تامین پنبه مورد نیاز خود اقدام به واردات می‌کنند که این امر به مرور زمان کشت پنبه و فرآوری آن را با مشکل روبه‌رو خواهد کرد؛‌ موضوعی که مورد تایید مودی قرار داشت. وی افزود: بیشتر واحدهای فرآوری پنبه استان هم‌اکنون به دلیل پایین بودن قیمت پنبه فرآوری شده و واردات بی‌رویه این محصول تعطیل شده‌اند.

هم‌مرزی خراسان جنوبی با کشورهای شرقی و ورود بی‌رویه منسوجات از مرزهای این استان باعث شده رشد احداث و راه‌اندازی صنایع تبدیلی نساجی با توجه به کشت پنبه و واحدهای فرآوری آن، وضعیت مطلوبی نداشته باشد؛‌ امری که مدیر جهاد کشاورزی شهرستان خوسف خراسان جنوبی بر آن تاکید کرد و افزود: بی‌کیفیتی محصول داخلی نسبت به نمونه‌های وارداتی از جمله دلایلی است که باعث شده سرمایه‌گذاران تمایل چندانی برای سرمایه‌گذاری در این صنعت از خود نشان ندهند. این در حالی است که چرخه یک صنعت زمانی تکمیل می‌شود که از تولید تا مصرف به صورت زنجیره‌ای به هم متصل باشد و برای تمام عوامل از تولید تا فروش توجیه اقتصادی داشته باشد. البته نباید فراموش کرد تا زمانی که واردات محصولات مشابه صنایع نساجی همچنان ادامه داشته باشد به طور حتم نه‌تنها این صنعت رشد مناسبی نخواهد داشت، بلکه وابستگی کشور به محصولات وارداتی مشابه که در بیشتر موارد نیز کیفیت مطلوبی ندارند را بیشتر خواهد کرد که مسئولان باید برای آن چاره‌اندیشی کنند.