دوسوتوانی سازمانی، کلید بقا در فضای رقابتی امروز

دوسوتوانی سازمانی:سازمان ها دایما باشتاب پیوسته ای با تغییرات صنعتی و محیطی روبه رو هستند که باعث افزایش سازگاری آنها با بحران ها و بسترهای ناهمگن میشود. برای دستیابی به موفقیت در طولانی مدت لازم است تا سازمان ها همواره با تهدیدات و موقعیت های خارجی سازگار شده و از طریق نوآوری و همبستگی ساختاری با آنها روبرو شوند.

در موقعیت های پایدار این امر نیازمند سیستم های ارگانیک می باشد اما از آنجایی که بازار دایما پایدار وجود ندارد بنابراین تغییر گریزناپذیر است. بدون در نظرگیری بهره برداری از الگوهای کسب و کار موجود سازمانها در آینده قادر به سرمایه گذاری حفظ ثبات و عملکرد پیوسته نیستند و تمرکز بر زمان حال باعث کاهش توانایی رویارویی با چالش های آینده می شود.

به وجود آمدن بازارهای رقابتی و نیاز به رشد بشر و توسعه در زمینه های اقتصادی و اجتماعی، موجب توجه خاص جوامع و به ویژه سازمان ها به عملکرد شرکت ها شده است. بسیاری از شرکت های تازه تاسیس بعد از مدتی شکست خورده و از بین می روند و متوسط عمر بزرگ ترین شرکت های دنیا نیز بسیار پایین است.

شرکت ها با افزایش رقابت در بخش های مختلف و کوتاه شدن چرخه های عمر محصولات مواجه هستند. بدین منظور شرکت ها برای زنده ماندن در این شرایط ملزم به ایجاد نوآوری و تغییراتی در محیط سازمانی خود هستند. دوسوتوانی یک موضوع پژوهشی جالب در مدیریت استراتژیک و نظریه سازمان است و در بررسی های اخیر دوسوتوانی سازمانی توجه بسیاری از نظریه پردازان سازمانی را به خود جلب کرده است و استفاده از مفهوم دوسوتوانی در عرصه های علمی در سال های اخیر به سرعت در حال افزایش یافتن است.

بدین ترتیب که سازمان دوسوتوان قادر به انجام هردو قابلیت بهره برداری از شایستگی های موجود و بررسی فرصت های جدید همزمان بوده و سازمان را در افزایش کارایی و رقابت پذیری توانمند می سازد. با این حال دوسوتوانی امری بسیار دشوار است، زیرا شامل دو فرآیند متضاد اکتشاف و بهره برداری است که باید هم زمان مدیریت شوند.

اکتشاف به نوآوری، خلاقیت، تغییر و تکرار مکرر اشاره دارد، در حالیکه بهره برداری به کارآیی هزینه، پیاده سازی، راه اندازی مجدد فرایندها و دستیابی به اهداف اشاره دارد . بقای اصلی سازمانی، توانایی بهره برداری از قابلیت ها و دارایی های فعلی در راه سودآوری است و به طور همزمان بایستی تکنولوژی های جدید، بازارها و مشتریان را برای ترسیم فرصت های موجود و کشف فرصت های جدید بکار گیرد ، بنابراین یک رویکرد دوسوتوانی مستلزم هماهنگی و آشتی این دو فعالیت متضاد است.

دست یابی و رسیدن به دوسوتوانی سازمانی پیچیده است زیرا مدیران باید تبادل‌های دقیقی را شکل دهند که حاصل خود تقویتی، تمایلات کوتاه مدت، و عوامل کشف نشده باشد تا تصمیم بگیرند که آیا سود حال باید قربانی موفقیت آینده شود ؟

دوسوتوانی سازمانی به صورت فزاینده ای برای به دست آوردن مزیت رقابتی پایدار دارای اهمیت است و باعث بهینه شدن عملکرد سازمان می گردد. یک سازمان برای بقا، رشد، بهبود عملکرد، نوآوری و توان رقابت پذیری در محیط پویای امروزی به قابلیت دوسوتوانی سازمانی نیاز دارد. سازمان های موفق در یک محیط پویا با استفاده از امکانات تحت اختیار (بهره برداری)و کشف فرصتهای جدید (اکتشاف) دوسوتوان هستند.

در کل چشم انداز رقابتی سازمانها در بسیاری از موارد تغییر کرده است و تغییرات سریع فناوری، فشرده سازی چرخه عمر محصولات و خدمات و نیز اوج گرفتن رقابت، سازمانها را به تمرکز بر کارایی همزمان بلندمدت و کوتاه مدت و کسب مزیت رقابتی مجبور ساخته است. کارایی کوتاه مدت در این محیط معطوف به رقابت در بازار موجود با بهبود محصول و افزایش کیفیت فرایند و عملکرد عملیاتی شده است، در حالی که اجرای طولانی مدت در ارتباط با بررسی بازارهای آینده از طریق نوآوری و اکتشاف است.

یکی از ایده های اساسی در علم سازمانی این است که سازمان باید بتواند از قابلیت های موجود خود استفاده کند و در آن واحد توانایی های جدید و اساسی در جهت دستیابی به مزیت رقابتی را کسب کند، علاوه بر اینکه وظایف گذشته خود را نیز به طور دقیق انجام دهد. بر این اساس مدل های یکپارچه و مناسبی برای دوسوتوانی سازمانی نیازمند است تا سازمانها و شرکت ها بتوانند از آن در جهت دوسوتوانی سازمانی بهره ببرند.

بنابراین بایستی برای حفظ و توسعه قابلیت های رقابت پذیری آنها در فضای رقابتی، این شرکت ها را به توانمندی های مختلفی مجهز نمود. سازمان‌ها بدون سرمایه گذاری در کشف فرصت‌های علمی و بازارهای جدید قادر به تضمین آینده‌‌ی پیش روی خود نخواهند بود اختصاص بخش زیادی از منابع به توسعه تکنولوژی و جریانات موجود منجر به قابلیت اطمینان بخشی، تاثیرگذاری، و سودمندی شده و در مقابل خطر از رونق افتادگی در آینده را افزایش می‌دهد.

تمرکز بر ثبات، منجر به شکل گیری جبر ساختاری می‌شود و سازگاری سازمان‌ها با تهدیدات محیطی و فرصت‌های جدید را دشوار می‌کند. همچنین آزمایشات بیش از اندازه سرعت پالایش توانایی‌های موجود را کاهش می‌دهد سازمان‌های بهره برداری گرا در حین تغییر استراتژی و تمرکز با چالش‌های جدی رو به رو اند. چرا که آنها از گذشته برای رسیدن به پایداری از تغییرپذیری استفاده کرده اند. سازمانی که صرفاً بهره برداری می‌کند در آینده با خطر از رونق افتادگی رو به رو خواهد شد.

دوسوتوانی سازمانی برای متناسب شدن با محیط پرتلاطم کسب و کار، یکی از چالش های اساسی فراروی مدیران امروز است. محققان بیان می کنند که سازمانهای موفق در یک محیط پویا، دوسوتوان هستند. بنابراین ضرورت توجه به ایجاد و توسعه دوسوتوانی سازمانی از با اهمیت ترین حوزه های مطالعاتی در سال های اخیر تلقی می گردد.

امروزه با توجه به توسعه و تنوع محصولات شرکت ها و نیز رقابت شدید میان آنها، شرکت ها در معرض تحول و دگرگونی بوده، موفقیت نهایی و حتی گاهی بقای سازمان ها به توانایی سازمان در استفاده از قابلیت های موجود و کشف فرصت های جدید است تا بتواند نوعی مزیت رقابتی برای سازمان خلق کند. سازمان های تولیدی باید به اندازه کافی انعطاف پذیر باشند تا هم تهدیدات غیر قابل پیش بینی و هم فرصت های موجود در آینده نامطمئن و محیط بی ثبات را مدیریت کنند .

دوسوتوانی سازمانی برای متناسب شدن با محیط پر تلاطم کسب و کار در جهت حفظ مزیت رقابتی، یکی از چالش های اساسی فراروی مدیران امروز است درک اینکه چه چیزی حرکت دهنده سازمان برای دوسوتوان شدن است به یک مسئله مهم تبدیل شده است و شناسایی عوامل موثر بر دوسو توان کردن شرکتهای تولیدی، برای بهبود عملکرد نقش حیاتی در رشد اقتصادی کشور ایجاد خواهد کرد.

بنابراین یکی از مهمترین متغیرهای سازمانی برای افزایش قابلیت رقابت پذیری این شرکت ها، دوسو توانی سازمانی است که به طور همزمان اکتشاف و بهره برداری را برای سازمان موثر می سازد. در فضای به شدت رقابتی امروز تنها سازمانها با عملکرد برتر به اهداف خود دست می یابند. امروزه با توجه به توسعه و تنوع محصولات شرکتها و نیز رقابت شدید میان آنها، شرکتها در معرض تحول و دگرگونی بوده، موفقیت نهایی و حتی گاهی بقای سازمانی به توانایی سازمان در استفاده از قابلیت دوسوتوانی سازمانی می باشد تا بتواند نوعی مزیت رقابتی برای سازمان خلق کند.

سازمانهای تولیدی باید به اندازه کافی انعطاف پذیر باشند تا هم تهدیدات غیر قابل پیش بینی و هم فرصت های موجود در آینده نامطمئن و محیط بی ثبات را مدیریت کنند.تحقیقات قبلی در موضوع دوسوتوانی سازمانی، نشان می دهد که این تحقیقات در بررسی پیامدهای پیش نیازها و زمینه های مورد نیاز دوسوتوانی سازمانی، نتایج متناقضی داشته اند و یک رویکرد منسجم در این تحقیقات از پیامدها و پیش نیازهای دوسوتوانی در آنها دیده نمی شود؛ بنابراین توجه به ارائه مدل های توسعه دوسوتوانی منطبق با شرایط و ویژگی های خاص محیطی و سازمانی هر شرکتی ضروری است.

بدیهی است که چنین مدلهایی چون با تاکید بر نقش یک یا چند متغیر بر دوسوتوانی سازمانی بودند، نمی توانند مدل کاملی از توسعه دوسوتوانی سازمانی تلقی شوند. در چنین شرایطی ضرورت دارد تا با بررسی کامل از متغیرهای تاثیرگذار بر دوسوتوانی سازمانی چه از جنبه داخلی سازمان و چه از منظر محیطی، مدلی جامع ارائه نمود تا بتوان بر اساس آن به توسعه قابلیت های دو سو توانی سازمانی در شرکت ها اقدام نمود.

با توجه به تازگی بحث دوسوتوانی و عدم آشنایی بسیاری از مدیران و سیاست گذاران سازمانی با این مفهوم، بکارگیری و اجرای آن در سازمان ها با مشکل مواجه میشود؛ لذا ضروری است تا با ایجاد مدلهای مناسب، دانش مدیران و سیاستگذاران سازمانی را در این خصوص افزایش داد. این امر از طریق تدوین مدل های مناسب و تشریح اجزای مدل دوسوتوانی خواهد بود که می تواند بدنه دانشی مناسبی در این زمینه برای مدیران و سیاست گذاران سازمانی به خصوص در شرکت های کوچک و متوسط ایجاد نماید.دوسوتوانی سازمانی در یک فرآیند مداوم در حال تبدیل شدن به یک پارادایم جدید تحقیقاتی است و هنوز تا فهم همه ابعاد آن باقی مانده است.