زنان معتاد؛ تعداد کمتر، آسیب بیشتر

 

می‌گوید ۳۶ سال دارد و ۱۲ سال است که معتاد است. برای فرار از پدر و برادر معتادش با مردی ازدواج کرده است که بعدها فهمید​، او هم معتاد است. می‌گوید وقتی دومین فرزندش به دنیا آمد، آنقدر دچار افسردگی شد که برای فرار از همه فشارها با شوهرش پای منقل نشست… .

این، داستان زندگی بسیاری از زنان معتاد است، زنانی که اولین بار به دلیل اعتیاد شوهر، پدر یا حتی برادر، پای منقل نشستند. تحقیقات نشان می‌دهد، در بیش از ۷۰ درصد از موارد اعتیاد زنان در ایران، ردپای مردان مشاهده می‌شود. گرچه آمار اعتیاد زنان در جامعه ایران در مقایسه با مردان بسیار کمتر است، اما به دلیل معتاد شدن بیشتر زنان تحت تاثیر مردان خانواده، می‌توان پیش‌بینی کرد، با توجه به روند افزایشی آمار اعتیاد در مردان، زنان بیشتری نیز به صورت بالقوه در معرض خطر قرار گیرند.به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم ؛ اما آنچه حساسیت موضوع را افزایش می‌دهد، آسیب‌پذیری بیشتر زنان در این عرصه خانمانسوز است. تحقیقات نشان می‌دهد آثار مخرب مواد مخدر در زنان زودتر و با شدت بیشتری بروز می‌کند، علاوه بر این، با توجه به مشکلات مالی بیشتر زنان معتاد برای تهیه مواد مخدر، بسیاری از آنان تن به کارهای ضداخلاقی می‌دهند و براحتی مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند. بدون شک در هم تنیده شدن مشکل اعتیاد با سایر آسیب‌ها، موجب تخریب بیشتر آنان می‌شود و بازگشت شان را به زندگی سالم دشوارتر می‌کند.

یک زن معتاد به ازای ۸ مرد معتاد

آمار دقیقی از تعداد زنان معتاد در کشور وجود ندارد، اما براساس برخی پژوهش‌ها، بین ۶ تا ۸ درصد از جمعیت معتادان کشور را زنان تشکیل می‌دهند. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در آمار خود درباره زنان معتاد، از وجود یک زن معتاد به ازای هشت مرد معتاد گزارش می‌دهد. برخی گزارش‌ها هم بر این امر تاکید می‌کند که در مقابل هر صد مرد معتاد، هفت زن معتاد در کشور وجود دارد. با توجه به آمارهای متعدد، به صورت غیردقیق، می‌توان جمعیت زنان معتاد به مواد مخدر را بین صد تا ۱۵۰ هزار نفر تخمین زد. از سوی دیگر به گفته مسئولان سازمان زندان‌های کشور، در حال حاضر ۵۰ درصد زندانیان زن در رابطه با مواد مخدر و اعتیاد در زندان به سر می‌برند که به نقل از همین مسئولان، این آمار در سال‌های اخیر افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است.

لاغری؛ بهانه‌ای برای اعتیاد زنان

به گفته فرهاد عبادی، روان‌شناس و کارشناس اعتیاد، این روزها اعتیاد در زنان به دو دسته تقسیم می‌شود؛ نخست گرایش به مواد مخدر سنتی و دوم گرایش به مواد مخدر شیمیایی و صنعتی. وی درباره منشا اعتیاد زنان به هر گروه از مواد مخدر یاد شده می‌گوید: در مورد مرفین‌ها مانند کراک، شیشه و هروئین، خانواده زن اعم از پدر، مادر، خواهر، برادر و شوهر به دلیل اعتیادشان، زمینه گرایش فرد به مواد مخدر را فراهم می‌کنند، اما در ارتباط با مواد مخدر صنعتی و شیمیایی، شرکت در مهمانی‌های خاص، همچنین تلاش برای لاغر شدن، موجب اعتیاد برخی دیگر از زنان می‌شود. اما از سوی دیگر، در برخی نقاط کشور، استعمال مواد مخدر، جزو رسوم مردم منطقه است و برای استعمال روزانه و انجام کارهای درمانی از مواد مخدر زیاد استفاده می‌شود. در این نواحی نیز تعداد زنان معتاد به مرفین‌ها زیاد است.

این روان‌شناس درباره پیامدهای متفاوت اعتیاد در زنان و مردان می‌گوید: نتایج مطالعه‌ای که درباره مصرف مرفین انجام شده است، نشان می‌دهد، یک زن پس از ۲ سال به مرحله شدید اعتیاد می‌رسد، این زمان برای یک مرد ۸ سال طول می‌کشد. به دلیل ساختار متفاوت، جسم و روان زنان نمی‌تواند مواد مخدر را به مقدار زیاد و برای مدت طولانی تحمل کند و بسرعت آثار خود را نشان می‌دهد. همین موضوع موجب می‌شود که هم جسم آنان تحلیل رود و هم با سرعت و شدت بیشتری در معرض آسیب‌های روانی قرار گیرند.عبادی به جنبه‌های دیگر آسیب‌پذیری بیشتر زنان معتاد اشاره می‌کند و می‌گوید: «این زنان معمولا به سمت آسیب‌های اجتماعی مانند دزدی و فحشا گرایش پیدا می‌کنند و بسیاری از آنان آلوده به انواع بیماری‌ها ازجمله اچ.آی.وی و هپاتیت هستند».

این کارشناس اعتیاد درباره پیامدهای خانوادگی و اجتماعی متفاوت اعتیاد در زنان می‌گوید: «پدر و مادر به عنوان دو الگوی مهم در خانواده اگر هر یک دچار اعتیاد شوند، فرزندان یکی از الگوهای درست را در زندگی از دست می‌دهند، چراکه با قبح‌زدایی از مصرف مواد مخدر در خانواده، فرزندان براحتی گرایش به مصرف پیدا می‌کنند، اما وقتی در یک خانواده مادر معتاد می‌شود، شدت گرایش فرزندان به اعتیاد چند برابر بیشتر است. تجربه نشان می‌دهد، اگر فقط پدر خانواده معتاد شود، مادر به عنوان یک عامل کنترل‌کننده برای محافظت فرزندان در مقابل اعتیاد به شکل‌های مختلف تلاش می‌کند، اما وقتی یک زن معتاد می‌شود، شدت بحران چند برابر است، فرزندان در معرض آسیب بیشتری قرار می‌گیرند و ممکن است اعتیاد به همه اعضای خانواده کشیده شود.

زنان معتاد؛ آسیب‌پذیرتر

زنان اولین و بیشترین قربانیان بسیاری از آسیب‌ها و انحراف‌های اجتماعی هستند. در این میان اعتیاد، نه نخستین بلکه یکی از مهم‌ترین این آسیب‌هاست. هر جا که پای اعتیاد به مواد مخدر باز می‌شود، در صف نخست قربانیان آن، زنان قرار دارند. جدا از زنانی که با معضل اعتیاد همسر و خانواده پدری مواجه هستند، به اعتقاد کارشناسان، زنان معتاد بسیار آسیب‌پذیرتر از مردان معتادند، چراکه مصرف مواد در زنان با آسیب‌های اجتماعی دیگری ازجمله فرار از خانه، روسپیگری و فقر توام است. از سوی دیگر زمانی که یک زن معتاد می‌شود، تنها خود گرفتار پیامدهای فردی و اجتماعی آن نمی‌شود، بلکه فرزندان و خانواده نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند و ارکان خانواده به سمت فروپاشی پیش می‌رود.

شاید یکی از عواملی که ترک اعتیاد در زنان را در مقایسه با مردان دشوارتر می‌کند، این است که جامعه نسبت به اعتیاد زنان حساس‌تر است. به همین دلیل، درمان اعتیاد در زنان به مراتب دشوارتر از مردان است، چون تصور عمومی این است که وقتی یک زن اعتیاد پیدا می‌کند، به امور غیراخلاقی کشیده می‌شود و معمولا نخستین واکنش خانواده‌ها درمقابل اعتیاد یک زن یا دختر، انکار موضوع است.

فرهاد عبادی درباره تفاوت درمان اعتیاد در زنان در مقایسه با مردان می‌گوید: اعتیاد یک بیماری جسمی و روانی است، اما همان طور که گفته شد، پیامدهای جسمی و روانی آن در زنان بیشتر است و سریع‌تر اتفاق می‌افتد، به همین دلیل درمان اعتیاد در زنان هم دشوار است، اما آنچه در جامعه ایران درمان اعتیاد را برای زنان دشوارتر می‌کند، آن است که تعداد مراکز درمان اعتیاد بویژه کمپ‌های درمانی برای این عده، بسیار کم است و هزینه‌های آن در مقایسه با کمپ‌های درمانی مردان بسیار بیشتر است. این موضوع دامنه حمایت از زنان معتاد را برای ترک کمتر می‌کند و بسیاری از خانواده‌ها پس از چندبار تلاش بی نتیجه، زن را رها می‌کنند و روشن است که چه آسیب‌هایی در انتظار چنین زنانی است.

بی‌توجهی به مراکز ترک اعتیاد ویژه زنان

آمار رو به افزایش مصرف مواد مخدر در دنیای کنونی به گونه‌ای است که یکی از سم‌شناسان معروف دنیا به نام لودوینگ می‌گوید: «اگر غذا را مستثنی کنیم، هیچ ماده‌ای در روی زمین نیست که به اندازه مواد مخدر این چنین آسان وارد زندگی ملت‌ها شده باشد».تصور بیشتر افراد جامعه در مورد اعتیاد این است که اعتیاد به مواد مخدر، پدیده‌ای مردانه است. در جامعه‌ای که حتی سیگار کشیدن زنان و دختران تعجب اطرافیان را برمی‌انگیزد، انکار اعتیاد زنان و نادیده گرفتن این معضل، دور از انتظار نیست.

با وجود این که خوشبختانه آمار اعتیاد زنان بسیار کمتر از مردان است، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد، دامنه اثرگذاری این آسیب بیش از اعتیاد مردان است. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال سوءاستفاده‌های جنسی از زنان معتاد، چهار برابر بیشتر است و بیشتر این زنان برای تأمین معاش خود به روسپیگری می‌پردازند.به گفته رئیس انجمن مددکاری ایران، یافته‌های یک تحقیق نشان می‌دهد، بیش از ۵۰ درصد دختران فراری پس از فرار از خانه به مصرف هروئین و تریاک روی می‌آورند، به طوری که هنگام ارجاع به مراکز بازپروری؛ ۵/۲۴ درصد هروئین، ۵/۲۹ درصد تریاک، ۱۵ درصد حشیش و ۳۱ درصد سیگار مصرف می‌کنند. بنابراین ایجاد مراکز ترک اعتیاد ویژه زنان با نظارت مستقیم سازمان بهزیستی و سایر ارگان‌های مسئول کمک می‌کند تا ضمن درمان زنان معتاد، از اشاعه بسیاری از آسیب‌ها در سطح جامعه کاسته شود.