سطح نفوذ بورس در کشور

«بورس تهران» این واژ‌گانی است که به طور مداوم در خصوص بازار سرمایه ایران به کار برده می‌شود، در واقع هرجا که صحبت از بازار سرمایه است عبارت «بورس تهران» مورد استفاده می‌گیرد.

اما به واقع چرا بورس تهران؟ آیا تا به حال این سوال را از خود پرسیده‌اید که فعالان بازار چرا از واژگان «بورس ایران» استفاده نمی‌کنند؟

پاسخ این سوال تا حدی مشخص است نخست اینکه، بورس برای اولین بار در تهران دایر شد و به تدریج در سطح محدودی در مراکز استان‌ها جا باز کرد و از سوی دیگر به طور معمول بورس‌های دنیا را به نام پایتخت کشورها می‌شناسند، از این رو حتی نام نهاد اجرایی بازار سرمایه کشورمان هم، بورس اوراق بهادار تهران انتخاب شده است.

اما استفاده از واژگان «بورس تهران» خواسته و ناخواسته سبب شده که بورس، تهرانی باقی بماند و در دیگر شهرها و شهرستان‌های کشور توسعه به مراتب کمتری را نسبت به پایتخت تجربه کند.

این شرایط سبب شد تا در گفت‌وگو با مدیران و کارشناسان بازار به بررسی دلایل عدم توسعه‌یافتگی بورس در دیگر نقاط کشور بپردازیم.

در این گزارش مدیر امور اعضای بورس تهران، توسعه بورس در سطح کنونی را کافی می‌داند در حالی که مدیرعامل کارگزاری ایساتیس پویا به عنوان یک کارگزار مستقر در شهرستان یزد اعتقاد دارد که توسعه بورس در سایر نقاط کشور کافی نیست.

در شرایطی که مدیر تالار منطقه‌ای تبریز از توسعه‌های رخ داده در بورس‌های منطقه‌ای دفاع می‌کند و البته پیشنهادهایی هم برای توسعه هر چه بیشتر بورس در سایر نقاط کشور دارد.

این گزارش را در ادامه بخوانید:

کارگزاران آنلاین‌تر شوند

مدیر امور اعضای شرکت بورس با اشاره به اینکه شرکت بورس در ۲۲ استان کشور فعال است، گفت: برنامه‌های شرکت بورس با حضور در ۲۲ استان پیگیری می‌شود که در بعضی از این مناطق تالار و در برخی دیگر دفتر و ناظر داریم.

شهرام دانشور در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد تاکید کرد: حضور شرکت بورس در این مناطق به منظور نظارت بر معاملات و فعالیت کارگزاران و نیز برگزاری دوره‌های آموزشی است.

شهرام دانشور در خصوص برنامه‌های شرکت بورس برای گسترش تالارهای منطقه‌ای گفت: بورس با توجه به اهمیت تالارهای منطقه‌ای در فرهنگ‌سازی و توسعه فعالیت بازار سرمایه همواره آموزش، فرهنگ‌سازی و ایجاد امکانات برای فعالیت شرکت‌های کارگزاری را در این تالارها مورد توجه قرار داده است.

وی افزود: تالارهای منطقه‌ای تاکنون کارکرد مناسبی برای شناساندن بورس به مردم و تشویق کارگزاران برای راه‌اندازی تالارهای اختصاصی در شهرهای مختلف داشته‌اند، به طوری که تاکنون ۱۵۰۰ ایستگاه معاملاتی فعال در مناطق داریم.

دانشور در پاسخ به اینکه چرا در برخی شهرها هنوز نشانه‌ای از تالارهای بورس نیست، خاطرنشان کرد: سیاست بورس ایجاد تالار منطقه‌ای نیست، بلکه ما به دنبال کمک به شرکت‌های کارگزاری برای ایجاد دفاتر و تالارهای معاملاتی هستیم.

وی افزود: هرچند با توجه به گسترش معاملات آنلاین و افزایش ایستگاه‌های معاملاتی توسط شرکت‌های کارگزاری، نیاز به گسترش و ایجاد تالارهای جدید نیست. ضمن اینکه شرکت‌های کارگزاری می‌توانند با اخذ مجوز نمایندگی در هر نقطه‌ای از کشور، سفارش مشتریان را اخذ و برای انجام به شعب خود ارسال کنند.

برخی تالارها زیان‌ده هستند، اما …

مدیر امور اعضای شرکت بورس در خصوص زیان‌ده بودن برخی از تالارهای منطقه‌ای نیز گفت: افزایش هزینه‌های کارگزاران از حقوق پرسنل و اجاره‌بها موجب کاهش درآمد این شرکت‌ها شده است. دلیل این امر محدود شدن درآمد بورس به تعداد اندک کارگزاران در این تالارها است. اما چون سیاست بورس آموزش و فرهنگ سازی و رفع مشکلات سهامداران است، باید هزینه‌ها صرف شود.

وی در خصوص نبود نیروی حرفه‌ای در مناطق نیز گفت: با توجه به دوره‌های آموزشی برگزار شده در تالارهای مناطق، مشکلات استفاده از نیروهای غیر مجرب در تالارهای منطقه تا حد زیادی کاهش یافته است. ضمن اینکه با گسترش معاملات آنلاین و اعطای مجوز نمایندگی، ریسک چنین مشکلاتی محدود شده است.

وی در پاسخ به مسائل مطرح شده برای راه‌اندازی ایستگاه‌های معاملاتی و نبود نیروی حرفه‌ای از سوی کارگزاران نیز پاسخ داد: درخواست راه‌اندازی تالارهای معاملاتی، دفاتر معاملاتی و شعب یا نمایندگی از سوی کارگزاران هر کدام شرایط خاص و متفاوتی را نیاز دارد که باید از سوی کارگزاران رعایت شود، تا هیات مدیره بورس با این درخواست‌ها موافقت کند. این در حالی است که راحت‌ترین کار این است که کارگزاران به سمت گسترش معاملات آنلاین بروند و برای این معاملات دیگر الزامات گواهینامه‌های مختلف را نخواهند داشت.

کارگزاران دغدغه توسعه مناطق را داشته باشند

در این رابطه مدیرعامل کارگزاری ایساتیس پویا با اشاره به اینکه راه‌اندازی تالارهای منطقه‌ای در ترویج فرهنگ سهامداری تاثیرگذار بوده است، گفت: شرکت بورس در حال حاضر مایل است که کارگزاران تالارهای اختصاصی راه‌اندازی کنند و تالارهای زیر نظر شرکت بورس حذف شوند.

محمدرضا مظفری در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد خاطرنشان کرد: از سال‌های ۸۳ تا ۸۴ به دنبال توسعه بورس در مناطق، راه‌اندازی تالارهای منطقه‌ای کلید خورد اما طی دو سال گذشته به دلیل مقرون به صرفه نبودن فعالیت‌ها، شرکت بورس بحث مشارکت کارگزاران را به طور جدی‌تر دنبال می‌کند.

این در حالی است که وجود یک تالار منطقه‌ای که به فعالیت کارگزاران جامعیت بدهد، نقش بیشتری در توسعه و شناساندن بورس به مردم دارد. زیرا در تالارهای اختصاصی کارگزاران، تنها مشتریان همان کارگزاری رفت و آمد می‌کنند، اما در تالاری مانند حافظ یا پایگاهی که در شهرستان‌ها باشد، تمام سهامداران و مشتریان کارگزاری‌های مختلف مراجعه می‌کنند.

مظفری ادامه داد: در شهرستان‌ها اطلاعات سهامداران پایین است و بنابراین بهتر است که شرکت بورس برای گسترش فعالیت سهامداری حضور خود را جدی‌تر کند تا کارگزاران نیز فعالیت جذب مشتریان را انجام دهند.

دلایل نفوذ کم بورس در شهرستان‌ها

وی خاطرنشان کرد: میزان نقدینگی و انباشت پول در شهرستان‌ها به میزان قابل توجهی است، اما به دلیل عدم آشنایی همچنان افراد حتی اوراق مشارکت را هم از بانک خریداری می‌کنند؛ در حالی که خرید اوراق مشارکت از فرابورس مزایای بیشتری دارد. مظفری با اشاره به اینکه پتانسیل جذب مشتری در مناطق چشمگیر است افزود: بنابراین انتظار می‌رود که شرکت بورس فقط بعد هزینه‌ای را در نظر نگیرد و تالارها را گسترش دهد. مظفری افزود: هر چند کارگزاران هم باید رویکرد خود را در فرهنگ‌سازی و مشارکت مردم در بازار سرمایه افزایش دهند تا از پتانسیل‌ها استفاده بیشتری کنند. به طور مثال ایساتیس پویا در شهرستان میبد ایستگاه معاملاتی راه‌اندازی کرده است. شاید حتی مردم آن را به نام ایساتیس نشناسند و فقط بورس را در کنار خود احساس می‌کنند، اما این موضوع توانست برای ما گردش مالی به همراه داشته باشد.

با این حال فعالیت بیشتر شرکت‌های کارگزاری مناطق برای فرهنگ‌سازی نیست؛ دلیل این موضوع هم فقر افرادی است که صاحب گواهینامه حرفه‌ای هستند.

مدیرعامل ایساتیس پویا افزود: افرادی که گواهینامه حرفه‌ای داشته باشند در همه مناطق نیستند تا جایی که حق انتخاب کارگزاران فوق‌العاده محدود است. در صورتی که ایجاد یک دفتر در شهرستان‌ها جوانب زیادی را لازم دارد. خیلی افراد هستند که شاید دیپلمه باشند ولی توانایی معرفی محصولات اوراق مختلف را در بازاریابی داشته باشند. به هر حال کارگزاران باید برای هر بخشی مدیری باشند که برای شناساندن بورس فعال بوده و بتوانند از پتانسیل‌ها استفاده کنند.

مظفری با ذکر مثالی به گسترش فعالیت شرکت‌های بیمه اشاره کرد و گفت: شرکت‌های بیمه در هر نقطه‌ای وجود دارند؛ مردم با آنها آشنایی دارند و این نمایندگی‌ها شخصا بازاریابی می‌کنند. اما در شرکت‌های کارگزاری دغدغه رشد شرکت‌های کارگزاری، جذب مشتریان جدید و آموزش به مردم وجود ندارد. این در حالی است که فعالیت بورس و کارگزاران در شهرستان‌ها تنها با در نظر گرفتن عرضه‌های اولیه و سرخط رفتن سود ده نیست و توسعه پیدا نمی‌کند.

مظفری خاطرنشان کرد: در آینده نزدیک قرار است سهام عدالت خرید و فروش شود، اما مردم کجا می‌توانند این کار را انجام دهند. تلاش شرکت بورس باید این باشد که پروسه گسترش فعالیت ایستگاه‌های معاملاتی را جدی‌تر و بهتر پیگیری کند.

مظفری تاکید کرد: اگر کارگزاری‌ حاضر است که ریسک فعالیت در نقاط دور افتاده را بپذیرد، شرکت بورس نیز نگاه همراهانه‌ای را برای تسهیل فرآیند راه‌اندازی ایستگاه‌ها انجام دهد.

بورس‌های منطقه‌ای، تجربه‌ای موفق

سرپرست تالار منطقه‌ای آذربایجان شرقی بر این اعتقاد است که تالارهای بورس مناطق فعال هستند و تصور غیرفعال بودن آنها، تنها یک ذهنیت اشتباه است.

محمد امین عابدینی در گفت‌وگو با خبرنگار دنیای اقتصاد گفت:‌از آنجا که معاملات عمده بورس، در تهران انجام می‌شود، این ذهنیت ایجاد می‌شود که آمار معاملات مناطق اندک است در حالی که اگر آمار معاملات به تفکیک خرد و بلوک، تعداد سهامداران و تعداد کدهای ایجاد شده مقایسه شوند، نتیجه غیر از این خواهد بود.

وی افزود: البته باید به این نکته نیز توجه داشت که رسالت ایجاد تالارهای منطقه‌ای تنها کسب سود نبوده بلکه این تالارها با هدف آموزش و گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری ایجاد شده‌اند.

عابدینی خاطرنشان کرد: در حال حاضر دوره‌های آموزشی در بیشتر مناطق به علاقه‌مندان ارائه می‌شود و فعالیت‌های گسترده‌ای در این بخش صورت پذیرفته است.

وی در ادامه در خصوص فعالیت تالار تبریز گفت: در حال حاضر در این تالار بیش از ۳۰ ایستگاه معاملاتی وجود دارد و سه تالار اختصاصی با دارابودن پنج ایستگاه معاملاتی نیز در سطح شهر فعالیت می‌کنند. همچنین قرار است امکان دسترسی به بازار در شهرهای اطراف نیز فراهم شود.

عابدینی با بیان این نکته که کارگزاری یک فعالیت اقتصادی است که در صورت نداشتن سود متوقف می‌شود گفت: در حال حاضر در استان‌ها، ۷۱ دفتر معاملاتی، ۱۳۸ تالار با ۲۹۰ ایستگاه معاملاتی وجود دارد که در اختیار بورس است. افزون بر این شرکت‌های کارگزاری دارای ۱۱۰ دفتر مستقل با ۱۱۷ ایستگاه معاملاتی هستند و ۱۹ نمایندگی نیز توسط کارگزاری‌ها ایجاد شده است که همه اینها حکایت از سوددهی فعالیت صنعت کارگزاری در مناطق دارد.

سهامدار شهرستانی مشوق می‌خواهد؟

سرپرست تالار تبریز تاکید کرد: ما یک بورس اوراق بهادار داریم و بورس فقط مختص تهران نیست و همان طور که همه شعبه‌های یک بانک سودده نیست، همه تالارهای بورس نیز در شرایط برابری قرار ندارند، اما این تالارها در مجموع برای شرکت بورس، سودده بوده‌اند.

عابدینی در خصوص اعطای مشوق به سرمایه‌گذاری شهرستانی گفت: سهامدار شهرستانی نباید امتیازی بیشتر از سهامدار تهرانی داشته باشد، اما معتقدم نباید به سهامدار شهرستانی چیزی کمتر از سهامدار تهرانی داد.

وی توضیح داد: متاسفانه سرمایه‌گذاران تهرانی دسترسی بیشتری به اطلاعات دارند که این تفاوت اطلاعاتی باید کاهش یابد. از سوی دیگر در شهرستان‌ها امکاناتی مانند خدمات مشاوره‌ای وجود ندارد.

عابدینی پیشنهاد کرد: کارگزاران در شهرستان‌ها نیز باید خریدهای اعتباری برای مشتریان انجام دهند ضمن اینکه در عرضه‌های اولیه نیز سهمیه‌ای برای سهامداران شهرستانی در نظر گرفته شود.