چرا طراحان فرش از فروش فرش ماشینی سهم می‌خواهند؟

طراحی نقشه های فرش ماشینی یکی از مهم‌ترین بخش‌های تولید فرش هستند، چون فرش باید اول دل خریدار را ببرد و بعد عقلش را برباید؛ مثل ازدواج‌های این روزها که باید آن‌قدر جذاب باشی که با همان ناز و عشوه اول دل معشوق یا معشوقه را آب کنی و دیگر اینکه با خودت چند-چندی مهم نیست. به‌خصوص در دنیای مصرف‌گرای امروز که خریدار به زیبایی بیشتر از کیفیت اهمیت می‌دهد، اگر محصولی هر دوی این‌ها را داشته باشد، نور علی نور است!

امروز صنعت فرش ماشینی بیش از پیش به طراحان و خالقان نقش و طرح وابسته است؛ هرچند چون عموماً صنعت فرش ماشینی و صاحبان کارخانه‌ها پول و قدرت را در اختیار دارند، در برخی موارد سعی در بی‌ارزش‌کردن کار طراحان و گرفتن طرح‌های خوب و پرفروش با کمترین قیمت و بالاترین بازدهی را داشته‌اند. خوشبختانه یا متأسفانه این رابطه ارباب و رعیتی در حال نابودشدن است و حالا کار به جایی رسیده که نه‌تنها طرح‌های خوب و اختصاصی صدها میلیون خریدوفروش می‌شوند، بلکه طراحان فرش حالا از فروش فرش ماشینی نیز سهم می‌خواهند. این موضوع هرچند برای تولیدکننده تلخ و غیرقابل‌قبول است (هرچند در حرف از آن استقبال کنند، احتمالاً در عمل پا پس خواهند گذاشت!)، اما در دنیای امروز امر جدید و شگفت‌انگیزی نیست.

بیشتر بخوانید: طراحی، بیمار بدحال صنعت فرش ماشینی

این شکل همکاری می‌تواند یک نقطه عطف در تحول طراحی فرش ماشینی ایران باشد و توجه نکردن تولیدکننده به این مدل همکاری طراحان خوب را به سمت تولید سفارشی و رقابت با تولیدکننده سوق می‌دهد. یعنی یک طراح که به کار خود اطمینان کامل دارد می‌تواند با کمی سرمایه با تعداد بسیار زیاد بافندگان مزدی‌باف در ایران یا ترکیه وارد مذاکره شده و نقشه‌های خود را بافته و با برند خود در بازار عرضه کند. در حال حاضر چندین طراح ایرانی در ایران و ترکیه طبق چنین مدلی فعالیت می‌کنند.

حضور گسترده طراحان ایرانی در ترکیه و نمایشگاه‌های خارجی

در سال‌های اخیر تعداد بسیار زیادی از طراحان فرش دستباف و فرش ماشینی ایرانی راهی کشور ترکیه شده‌اند و به‌دنبال بازارهای جدیدی برای محصولات و نقشه‌های فرش خود هستند. مهم‌ترین علت حضور گسترده طراحان ایرانی در ترکیه همان صنعت فرش ماشینی بسیار قدرتمند این کشور است که با دارابودن بیش از ۶۰۰ شرکت تولیدکننده فرش ماشینی توانسته عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده فرش ماشینی جهان را به خود اختصاص دهد و شهر قازیان تپ نیز به‌عنوان قلب تپنده تولید فرش جهان معرفی شود.

برخلاف همه مشکلاتی که برای طراحی فرش در ایران وجود دارد، طراحان حرفه‌ای و صاحب‌سبک توانسته‌اند با ارائه طرح‌های اختصاصی و پرفروش درآمدهای خوبی داشته باشند.

دلایل حضور طراحان ایرانی در ترکیه

به‌طور خلاصه می‌توان دلایل حضور طراحان ایرانی در ترکیه را موارد زیر دانست:

• وجود تعداد بالای کارخانجات تولیدکننده فرش ماشینی که نیاز به طرح های تازه دارند
• صادرات بالای فرش ماشینی ترکیه و حضور گسترده در بازارهای جهانی
• امکان فروش نقشه‌های فرش به دلار و یورو
• ضعیف بودن نسبی طراحان ترک در بخش طرح‌های اصیل و کلاسیک ایرانی
• امکان فروش طرح‌های کپی به قیمت ارزان‌تر
• اهمیت زیاد شرکت‌های ترک به طراحی به‌دلیل حضور در بازارهای جهانی
• افزایش درخواست طرح‌های کلاسیک و ایرانی از صادرکنندگان ترک پس از کم‌رنگ‌ترشدن روزبه‌روز فرش ماشینی ایران در بازار به‌دلیل تحریم‌ها و مشکلات
• نزدیکی مسافت و فرهنگ ترکیه به ایران و افزایش مشکلات سیاسی و اقتصادی جامعه ایران در سال‌های اخیر
• توجه کم به طراحان فرش در ایران
• نبود قانون کپی‌رایت در ایران و کپی‌برداری از طرح‌های خوب و پرفروش
• مشکلات پرداخت و مالی از سوی شرکت‌های تولیدکننده فرش ایرانی که طراحان را به فکر بازارهای جایگزین انداخته

بیشتر بخوانید: پرونده؛ کپی رایت فرش

نبود قانون کپی رایت در ایران و کپی‌برداری از طرح‌های خوب و پرفروش از مشکلات مهم طراحان فرش ماشینی در ایران است و نبود مرجعی برای راستی‌آزمایی کار ادیتورها را بسیار راحت کرده تا خود را به‌جای طراح جا زده و بازار آشفته طراحی فرش ماشینی را آشفته‌تر سازند.

یکی از طراحان پیش‌کسوت فرش ماشینی در این رابطه سخنان جالبی دارد و ضمن اظهار تأسف از وضعیت به‌وجودآمده می‌گوید:

“وضعیت طراحی در فرش ماشینی بسیار بحرانی است. فرهنگ کار و طراحی نه در بین شرکت‌ها وجود دارد و نه حتی در بین خود طراحان. کسانی که فقط اسم خودشان را طراح گذاشته‌اند و در حد یک ادیتور هستند. متأسفانه عده‌ای یک طرح را سرقت می‌کنند و با قیمت‌های بسیار ناچیز و یا حتی مجانی در اختیار سایر شرکت‌ها قرار می‌دهند و می‌گویند اگر این طرح را بافتید و جواب داد، آن‌وقت به ما پول بدهید.

برخی چند طرح را با هم مخلوط می‌کنند و طرح‌هایی را که بدون دردسر و ظرف چند روز آماده می‌شود را به ده‌ها شرکت می‌فروشند؛ اما اگر تولیدکنندگان بدانند که چه اشکالات عمیق هنری و بصری در این طرح‌ها وجود دارد، آن طراح را بدون حتی یک لحظه درنگ از کارخانه خود بیرون می‌اندازند. این طراحان که غیر از فتوشاپ هیچ هنر و سابقه‌ای در این کار ندارند، در حال نابودی هنر طراحی فرش هستند. امروزه همین طراحان فرش‌هایی را به بازار ارائه می‌کنند که کاملاً از نظر هنر اصیل ایرانی اشتباه است و به هیچ عنوان نمی‌توان اسم آن را طرح گذاشت و اصول اولیه تکنیکی را هم ندارند. متأسفانه چشم مردم در حال عادت‌کردن به این طرح‌های غلط و غیرهنری است و این در آینده شاید هنر اصیل ایرانی را از ذهن مردم دور کند.”

بیشتر بخوانید: توجه به طراحی ضامن پیشرفت صنعت فرش ماشینی

دایرکتوری جامع و رایگان طراحان فرش ماشینی و دستباف ایران

لطفاً از طریق فرم زیر نظرات ارزشمند خود در این مورد را با ما و سایر خوانندگان در میان بگذارید.

آیا چنین مدلی می‌تواند تحولی در طراحی فرش ماشینی ایجاد کند و طراحان را مشتاق به خلاقیت و نوآوری بیشتر کند؟

تحریریه مجله نساجی کهن