صنعت نساجی در کنیا

ترجمه : مهندس فاطمه معتمدی سده – تحریریه مجله نساجی کهن

معرفی

جمهوری کنیا کشوری در آفریقا ست. کنیا دارای ۴۷ ایالت خود مختار است و توسط آراس منتخب فرمانداران اداره می‌شود. این کشور با ۵۸۰۳۶۷ کیلومتر مربع مساحت، چهل و هشتمین کشور وسیع دنیاست. همچنین با دارا بودن ۲/۵۲ میلیون نفر جمعیت بیست و هفتمین کشور پرجمعیت دنیا به حساب‌آید. شهر نایروبی بزرگترین شهر و پایتخت کشور کنیا است درحالیکه قدیمی‌ترین و اولین پایتخت این کشور شهر ساحلی موسامبا است. شهر کیسومو سومین شهر بزرگ این کشور و همچنین یک بندر داخلی در دریاچه‌ی ویکتوریا ست. سایر شهرهای مهم کنیا نیز عبارتند از: ناکورو و الدورت.

مروری بر اقتصاد کلان کشور کنیا

چشم انداز اقتصاد کلان کنیا در چند دهه‌ی گذشته به صورت پیوسته رشد قابل توجهی داشته است. این رشد عمدتا ناشی از پروژه‌های بزرگ زیربنایی جاده‌ای و راه آهن است. با این حال بیشتر این رشد ناشی از جریان‌های نقدینگی است که از جیب مردم معمولی کنیا در سطوح خرد اقتصادی مصرف شده است. در سال ۲۰۱۷، کنیا در رتبه‌ بندی سهولت انجام تجارت در بانک جهانی از رتبه ۱۱۳ در سال ۲۰۱۶ (در بین ۱۹۰ کشور) به رتبه‌ی ۹۲ صعود کرد.

براساس گزارش جدید بانک جهانی در رابطه با وضعیت اقتصادی کنیا، تولید ناخالص داخلی واقعی کنیا در سال ۲۰۱۹ به میزان ۷/۵ % رشد کرده است. که این مقدار نسبت به سال ۲۰۱۸ که ۸/۵% بوده، اندکی کاهش یافته است. درحالیکه چشم انداز رشد میان مدت ثابت است، گفته می‌شود که رشد اقتصادی کنیا در این سال کمتر خواهد بود.

عمدتا به دلیل شرایط نامنظم آب و هوا که تأثیر مستقیم منفی بر محصولات کشاورزی خواهد داشت (محرک اصلی رشد در کنیا و یکی از عوامل اصلی کاهش فقر).

این گزارش اشاره می کند که تهدیدات اخیر ناشی از خشکسالی و ادامه سرمایه گذاری در بخش خصوصی محدود می‌تواند رشد را در کوتاه مدت کاهش دهد. پیش بینی رشد سال ۲۰۲۰ به اندازه ۹/۵ است. رشد در سال ۲۰۱۸ ناشی از برداشت مطلوب، بخش خدمات انعطاف پذیر، اعتماد مثبت سرمایه گذاران و محیط اقتصادی پایدار بود. با این وجود، طرف تقاضا کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد، زیرا رشد عمدتا ناشی از مصرف خصوصی است، در حالیکه سرمایه گذاری در بخش خصوصی همچنان تحت کنترل است.

تا کنون در سال ۲۰۱۹، به واسطه‌ی رشد واقعی هزینه‌های مصرف کننده و تمایل قوی سرمایه گذاران، افزایش شدید فعالیت‌های اقتصادی در سه ماهه اول سال ۲۰۱۹ قابل مشاهده بوده است. طبق اعلام بانک جهانی چشم انداز اقتصادی کنیا در میان تهدیدات خشکسالی در سال ۲۰۱۹ پایدار است. با صحبت از پایداری، دولت برنامه‌ی عملیاتی پروژه‌های اولویت دار “چهار بزرگ” را برنامه ریزی کرده است: افزایش تولید (۹.۲ تا ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی تا سال ۲۰۲۲) ، امنیت غذایی و تغذیه، پوشش بهداشتی جهانی و مسکن مقرون به صرفه.

مروری بر صنعت نساجی در کنیا

تاریخ اقتصادی نشان می‌دهد که صنعت پوشاک و نساجی نقش مهمی در صنعتی شدن کشورهای توسعه یافته امروزی داشته است. این امر به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد صنعت شامل نیروی کار زیاد و ارتباط آن با سایر بخش‌های اقتصاد مانند کشاورزی است. بر اساس مطالعات، حتی پیشنهاد شده است که کشورهای در حال توسعه که مایل به صنعتی شدن هستند، از صنایع پوشاک و نساجی شروع کنند. با این حال ، موانع زیادی در این مسیر برای کنیا وجود دارد، یکی از این مشکلات روند رو به رشد واردات پوشاک دست دوم به این کشور است.

ارقام دولتی نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۴، پوشاک دست دوم ۹۵ میلیون دلار به اقتصاد کنیا کمک کرد که این میزان تا سال ۲۰۱۶ به ۱۲۸ میلیون دلار رسید. رشد اقتصادی کنیا در سه ماهه‌ی اول سال ۲۰۱۹ نسبت به همین بازه‌ی زمانی در سال ۲۰۱۸ کاهش محسوسی داشته است. طبق گزارش اداره ملی آمار کنیا، در این دوره ، اقتصاد ۶/۵ درصد افزایش یافته است در حالی که در سه ماهه مشابه سال ۲۰۱۸ این عدد، ۵/۶ درصد بود است. این رشد، هرچند به میزان قابل توجهی کندتر از سه ماهه اول سال ۲۰۱۸ است، اما بیشتر از طریق رشد در بخش خدمات مانند عمده فروشی و خرده فروشی، حمل و نقل، خدمات اقامتی و غذایی، فعالیت‌های مالی و بیمه پشتیبانی می‌شود.

گزارش شده است که کند شدن رشد کشاورزی تا حدی بر فرآوری کشاورزی تأثیر گذاشته و در نتیجه منجر به کند شدن فعالیت‌های تولیدی در طول دوره مورد بررسی است. اگرچه بخش نساجی در این گزارش به طور خاص مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفته است، اما در بخش تولید غیر غذایی، رشد عمدتا توسط مونتاژ وسایل نقلیه موتوری پشتیبانی می‌شود. بر اساس این گزارش، تولید محصولات چرمی در دوره‌ی مورد بحث کاهش یافته است.

ساختار صنعت پنبه ، نساجی و پوشاک

دومین صنعت تولیدی کنیا پس از فرآوری مواد غذایی صنعت پنبه، منسوجات و پوشاک (CTA) است و به عنوان صنعت اصلی طبقه بندی شده است. زنجیره ارزش تولید پنبه، نساجی و پوشاک کنیا شامل محققان، تولید کنندگان، کشاورزان، ریسندگان، تامین کنندگان مواد اولیه، تولیدکنندگان نساجی و ارائه دهندگان خدمات توسعه است.

تخمین زده می‌شود که تقریبا ۴۰،۰۰۰ کشاورز در کشاورزی پنبه مشغول به فعالیت هستند. پنبه در کنیا عمدتا توسط ۳۰ تا ۴۵ هزار کشاورز خرده مالک در مناطق خشک و حاشیه‌ای، تحت شرایط آبیاری بارانی در زمین‌های کوچک در حدود یک هکتار کشت می‌شود. بیشتر پنبه کشور در استان‌های ساحلی، غربی و شرقی و مابقی در استان‌های مرکزی و دره‌ی ریفت کشت می‌شود.

کنیا دارای ۳۸۵،۰۰۰ هکتار زمین مناسب برای کشت پنبه با ظرفیت تولید بیش از ۳۰۰۰۰۰ تن بذر پنبه است. با این وجود، تنها بخشی از آن زمین‌ها زیر کشت پنبه هستند. تولید کنونی لینت پنبه در کنیا تقریباً ۷۰۰۰ تن است در حالیکه ظرفیت تولید به صورت بالقوه ۲۰۰.۰۰۰ تن لینت یا ۷۵۰.۰۰۰ تن پنبه دانه می‌باشد. تولید در چند سال گذشته بی ثبات بوده و برای برآوردن نیاز کارخانه‌های داخلی کافی نبوده است. در نتیجه، شرکت‌های کنیا پنبه را از کشورهای همسایه مانند اوگاندا و تانزانیا وارد می‌کنند.

کنیا دارای سابقه طولانی و غنی در صنعت Fiber to Fashion (F2F) است که به اوایل دهه ۱۹۰۰ برمی گردد. این بخش با پیشرفت‌های سریع در صنایع پایین دستی، از جمله پنبه پاک کنی، ریسندگی، بافندگی تاری پودی و بافندگی حلقوی، رنگرزی و تکمیل، و تولید پوشاک برای بازارهای داخلی و بازارهای صادراتی، به خوبی رشد کرد. دولت از طریق سرمایه گذاری مستقیم در ایجاد کارخانه‌های نساجی یکپارچه در مقیاس بزرگ و از طریق سیاست (بیشتر حمایت گرایی) که توسط سرمایه گذاری‌های بخش خصوصی دنبال شد، نقش کاتالیزوری ایفا کرد.

در دهه ۱۹۸۰ (T&C) به مهم‌ترین فعالیت تولیدی در کنیا تبدیل شد که تقریباً ۳۰ درصد از کل اشتغال در بخش تولید را شامل می‌شد. در آن زمان، زنجیره ارزش F2F عمدتا تحت پوشش کشت پنبه و سرمایه گذاری‌های قابل توجه دولت در کارخانه‌های نساجی یکپارچه بود، که برخی از آن‌ها دارای فناوری پیشرفته وارداتی بودند.

کنیا دارای ۵۲ کارخانه نساجی است که از این تعداد ۱۵ کارخانه در حال حاضر فعال هستند و با کمتر از ۴۵ درصد از کل ظرفیت خود کار می‌کنند. هزینه بالای برق و الیاف وارداتی از آیتم‌های اصلی هزینه این شرکت‌ها است. علیرغم غالب بودن محصولات پنبه در صادرات کنیا، پنبه برای تامین نیاز داخلی کنیا وارد می‌شود.

زنجیره ارزش صنعت نساجی در کنیا متشکل از ارائه دهندگان مواد اولیه، شرکت‌های ریسندگی، کارخانه‌های نیمه یکپارچه و یکپارچه‌ی بافندگی تاری پودی، بافندگی حلقوی، رنگرزی و تکمیل و کارخانه‌های طراحی و دوخت است. این بخش تحت حمایت وزارت امور خارجه است و توسط انجمن‌های گسترده بخش خصوصی و موسسات آموزشی پشتیبانی می‌شود. نکته مهم این است که هیچ انجمن واحدی برای نمایندگی بخش پوشاک و نساجی در مقابل دولت و دیگران وجود ندارد.

صنعت نساجی در کنیا دارای ساختار سه طبقه است: در EPZ، ۲۱ شرکت بزرگ و در خارج از EPZ،۱۷۰ شرکت متوسط و بزرگ و بیش از ۷۰۰۰۰ شرکت کوچک وجود دارد. هزینه‌های اصلی این شرکت‌ها شامل مواد اولیه و هزینه‌های عمومی است. چشم انداز ۲۰۳۰ دولت کنیا بخش پوشاک و نساجی را محرک صنعتی شدن این کشور معرفی می‌کند. در حال حاضر این بخش به ۷ درصد از درآمد صادراتی کشور کمک می کند.

فرصت برای سرمایه گذاران

ابزارهای اصلی سیاست برای ارتقاء شامل ترکیبی از تعرفه‌ها و سهمیه‌های واردات است که با اقدامات تخصیص ارز پشتیبانی می‌شود. در مارس ۱۹۹۶، روسای جمهور کنیا، تانزانیا و اوگاندا مجددا انجمن آفریقای شرقی (EAC) را تاسیس کردند. اهداف EAC عبارتند از: هماهنگ سازی تعرفه‌های گمرکی، تردد آزاد مردم و بهبود زیرساخت‌های منطقه ای. در مارس ۲۰۰۴، سه کشور شرق آفریقا توافقنامه اتحادیه گمرکی را امضا کردند.

گنجاندن کنیا در میان مشمولان قانون رشد و فرصت آفریقایی دولت آمریکا (AGOA) در سال‌های اخیر به تولید کمک کرده است. از زمان اجرایی شدن AGOA در سال ۲۰۰۰، فروش پوشاک کنیا به ایالات متحده از ۴۴ میلیون دلار به ۲۷۰ میلیون دلار آمریکا افزایش یافت . (۲۰۰۶)
AGOA قرار بود در اواخر سال ۲۰۱۵ منقضی شود، و این اتفاق ممکن بود باعث شود که شرکت‌ها از مزایای چند سال اخیر خود استفاده کنند. اما این قرار داد در ژوئن ۲۰۱۵ به مدت ۱۰ سال دیگر تمدید شد. انتظار می‌رود که این امر شرایط را تغییر دهد. زیرا هم برای سرمایه گذاران و هم برای شرکت‌ها فرصت مهمی را برای استفاده از امکانات بازار بدون مالیات و سهمیه فراهم می‌کند.

شریک اصلی واردات و صادرات صنعت نساجی در کنیا : تجارت دو طرفه بین کنیا و ایالات متحده

کنیا موقعیت خوبی برای استفاده از AGOA دارد: این کشور در حال حاضر بیش از یک سوم کل صادرات پوشاک از کشورهای جنوب صحرای آفریقا به ایالات متحده را در اختیار دارد. علاوه بر این، ۷۰ درصد از شرکت‌های پوشاک کنیا دارای بازار غالب ایالات متحده هستند. جهت تقویت تولید، دولت جدید اقدامات مالیاتی مطلوبی از جمله حذف مالیات بر تجهیزات ثابت و سایر مواد اولیه را انجام داده است.
چالش های پیش روی بخش نساجی

• محیط کسب و کار : محیط کسب و کار کنیا محیطی نیست که بتوان در آن به راحتی فعالیت کرد. قیمت بالای برق ، دسترسی محدود به منابع مالی ، جاده‌های نامناسب، چالش‌های مربوط به تدارکات و مقرارت پیچیده برای شرکت‌های غیر EPZ.
بهروری نیروی انسانی کنیا نیز می‌تواند به میزان قابل توجهی بهبود یابد. هزینه های کار، کیفیت، در دسترس بودن و بهره وری نیروی کار کنیا دارای کمترین ارزش افزوده به ازای هر کارگر در بین کشورهای مقایسه شده است که سطح ضعیف بهره وری را با توجه به نرخ دستمزد فعلی منعکس می کند.

• تجهیزات و فناوری: تجهیزات و فناوری بخشی جدایی ناپذیر از راندمان تولید نساجی و پوشاک است. بر اساس بررسی‌های انجام شده روی یک نمونه کوچک، مشخص شد که به سبب افزایش بهره وری خطوط تولید بایستی تجهیزات قدیمی نوسازی شوند.

• مواد اولیه :صنعت نساجی کنیا با عرضه ناکافی پنبه تولید داخلی روبرو است و حتی آن میزان از پنبه داخلی نیز که موجود است از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست. ۹۳ درصد پنبه مورد نیاز تولید در کنیا وارداتی است. این بدان معناست که اکثر پارچه‌های با کیفیت صادراتی که در کنیا تولید می‌شوند بدلیل کیفیت پایین و میزان بالای ضایعات در پنبه‌های تولید داخل از الیاف وارداتی تولید می‌شوند. در نتیجه بخش نساجی در کنیا باید بین هزینه بالای مواد وارداتی و کیفیت پایین الیاف داخلی که نیاز به پردازش اضافی دارد ، یکی را انتخاب کند.

• دسترسی به بازارهای داخلی و بین المللی: در کنیا دسترسی به شرکت‌های پوشاک و نساجی به آسانی به نظر نمی‌رسد. همچنین با توجه به AGOA برای شرکت های غیر EPZ، دسترسی به بازار داخلی دشوار است. کاهش فقر و ایجاد فرصتهای شغلی مولد و پایدار از اهداف اصلی سیاست در کنیا است. علیرغم مداخلات متعدد سیاستی، کنیا هنوز با فقر ، بیکاری و نرخ رشد اقتصادی پایین روبروست. نساجی بخش مهمی از بخش تولید در کنیا را تشکیل می دهد. با این حال، سیاست های داخلی اشتباه که در ابتدا توسط دولت دنبال می‌شد به طور قابل توجهی باعث تضعیف صنعت ACT در این کشور شد.

چالش های کلیدی عبارتند از:

۱. عدم انسجام سیاست و همسویی نهادها
۲. سطح پایین ارزش افزوده و قطع ارتباط بین بخش پوشاک و بقیه بخشهای زنجیره ارزش.
۳. محدودیت‌های جانبی عرضه از نظر کیفیت و قیمت پارچه‌ها، با تمرکز بر پارچه و پوشاک آفریقایی محور
۴. محیط کسب و کار ضعیف
۵. هزینه بالای تولید و ناکارآمدی سیستماتیک داخلی
۶. عدم آمادگی در بازار
۷. هزینه بالا و مشکلات دسترسی به اعتبار و تامین مالی
۸. تسلط SME های فعال در بخش غیررسمی
۹. عدم مشاهده قابلیت های طراحی کنیا و عدم حضور در پلت فرم خرده فروشی رسمی
۱۰. واردات غیرقانونی و تاثیر منفی پوشاک دست دوم
۱۱. فقدان سیاست ملی مشخص در مورد نساجی و پوشاک

اقدامات انجام شده برای احیای بخش نساجی

• رئیس جمهور Uhuru Kenyatta روز جمعه ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۹ کارخانه نساجی Rivatex در شهر الدورت را با وعده حداقل ۳۰۰۰ شغل مستقیم ، راه اندازی کرد.

• کارخانه جدید که با هزینه ۵ میلیارد روپیه مدرن شد ، بیش از سه هزار شغل جدید ایجاد می کند ، اقتصاد شهر الدورت را تحت الشعاع قرار می دهد و وضعیت مالی هزاران کشاورز پنبه را در بیش از ۲۴ شهرستان در سراسر کشور تغییر می دهد.

• رئیس جمهور کنیا به عنوان اقدامی برای رفع کمبود پنبه موجود در کشور ، به وزارتخانه های کشاورزی ، صنعت ، محیط زیست ، بهداشت و آموزش و پرورش دستور داد تا تجاری سازی پنبه BT اصلاح شده ژنتیکی را سریع دنبال کنند.

• رئیس جمهور برای تشویق Rivatex به سوددهی ، اعلام کرد که دولت منبع تغذیه نیروگاه را از ۳۳ کیلو ولت امپر به ۶۶ کیلو ولت آمپر افزایش می‌دهد تا کارخانه نساجی بتواند به صورت ۲۴ ساعته فعالیت کند.

• وی در ادامه به وزارت نیرو دستور داد قیمت برق فروخته شده به کارخانه را ۵۰ درصد کاهش دهد.