بررسی روند صادرات پوشاک کودک ترکیه (۲۰۱۸–۲۰۲۴)

ترکیه یکی از بازیگران مهم صنعت پوشاک در جهان است و بخش پوشاک کودک (شامل پوشاک نوزاد و خردسال) سهم قابل‌توجهی در صادرات پوشاک این کشور دارد. بر اساس آمارها، صادرات پوشاک کودک ترکیه طی سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ نوساناتی داشته و در مجموع حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از کل صادرات پوشاک ترکیه را تشکیل داده است​.

در ادامه، روند سالانه صادرات، مقاصد اصلی و عوامل موفقیت ترکیه در این حوزه را به‌صورت جامع بررسی می‌کنیم.

شکل ۱ – روند ارزش صادرات سالانه پوشاک کودک ترکیه (عمدتاً پوشاک نوزاد) از ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ به میلیون دلار آمریکا.

همان‌طور که مشاهده می‌شود، صادرات این بخش پس از رشد چشمگیر در سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱، در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ با کاهش مواجه شده است. صادرات پوشاک کودک ترکیه در اواخر دهه ۲۰۱۰ روند افزایشی ملایمی داشت. طبق آمار، ارزش صادرات پوشاک نوزاد ترکیه در سال ۲۰۱۸ حدود ۲۴۹ میلیون دلار بوده است​. این رقم در سال ۲۰۱۹ کمی افزایش یافت و به حدود ۲۸۲ میلیون دلار رسید​

در سال ۲۰۲۰ علی‌رغم همه‌گیری کرونا، صادرات این بخش حدود ۲۹۱ میلیون دلار ثبت شد که نشان‌دهنده مقاومت نسبی این صنعت در برابر شوک‌های خارجی است​.

پس از پاندمی، جهش قابل‌توجهی در سال ۲۰۲۱ مشاهده شد؛ به‌طوری‌که صادرات پوشاک کودک (به‌ویژه پوشاک نوزاد) به حدود ۳۸۷ میلیون دلار افزایش یافت.​

این رشد چشمگیر را می‌توان به بازگشایی بازارهای جهانی و افزایش تقاضای پس از رکود نسبت داد. در سال ۲۰۲۲ نیز صادرات در سطح بالا باقی ماند و حدود ۳۷۸ تا ۳۸۹ میلیون دلار گزارش شده است​ اما در سال ۲۰۲۳ شرایط تغییر کرد؛ کاهش تقاضای جهانی و چالش‌های اقتصادی باعث افت صادرات این بخش به حدود ۲۸۴ میلیون دلار شد​.

به بیان دیگر، صادرات پوشاک کودک ترکیه در سال ۲۰۲۳ نزدیک به ۲۸٪ نسبت به سال قبل کاهش یافت که بیش از افت کلی صنعت پوشاک در آن سال بود​. با وجود این افت در سال‌های اخیر، فعالان صنعت نسبت به بهبود اوضاع خوش‌بین بوده و نیمه نخست ۲۰۲۴ را نسبتا امیدوارکننده توصیف کرده‌اند​

. به طور کلی در بازه مورد بررسی، صادرات پوشاک کودک ترکیه ابتدا رشد کرده و سپس در یکی دو سال اخیر کاهش یافته است، ولی هنوز سهم مهمی در بازار جهانی دارد.

مقاصد اصلی صادرات پوشاک کودک ترکیه

بازار صادراتی پوشاک کودک ترکیه عمدتاً شامل کشورهای اروپایی و همسایه است که نزدیکی جغرافیایی و روابط تجاری مستحکمی با ترکیه دارند. بر اساس داده‌ها، اروپا بزرگ‌ترین مقصد برای پوشاک کودک ترک است و چندین کشور اروپایی در صدر خریداران قرار دارند​.

در سال‌های اخیر ترکیه بیشترین صادرات پوشاک کودک را به کشورهای زیر داشته است​:

اسپانیا – حدود ۱۲٪ تا ۱۳٪ از کل صادرات پوشاک کودک ترکیه را به خود اختصاص می‌دهد (به عنوان مثال، حدود ۵۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲)​

 اسپانیا با وجود حضور برندهای بزرگ پوشاک کودک در اروپا، از مشتریان عمده محصولات ترک است.

آلمان – حدود ۸٪ از صادرات پوشاک کودک (مثلاً ~۳۱ میلیون دلار در ۲۰۲۲) به آلمان صورت می‌گیرد​. آلمان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا و یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان پوشاک کودک در جهان، بازار مهمی برای ترک‌ها محسوب می‌شود. صادرات به آلمان طی سال‌های اخیر رشد قابل‌توجه سالانه (گاهی تا ۳۰٪) داشته است​.

انگلستان – حدود ۷٪ تا ۸٪ از صادرات این بخش راهی بریتانیا می‌شود​.  انگلستان نیز از بازارهای سنتی پوشاک ترکیه بوده و پس از برگزیت با ترکیه توافق تجارت آزاد دارد که تجارت پوشاک (از جمله پوشاک کودک) را تسهیل می‌کند​

کشورهای دیگری نیز سهم قابل ملاحظه‌ای در واردات پوشاک کودک ترکیه دارند. از جمله می‌توان به عراق اشاره کرد که مهم‌ترین بازار خاورمیانه‌ای در این حوزه است و خصوصاً در اواخر دهه ۲۰۱۰ مقادیر قابل توجهی پوشاک کودک از ترکیه وارد کرده است​.

هرچند صادرات به عراق در سال‌های اخیر کمی افت کرده، ولی همچنان جزو مقاصد نخست باقی مانده است. همچنین کشورهای لیبی، قزاقستان، ایتالیا، اسرائیل، هلند و بلژیک در زمره ده بازار برتر پوشاک کودک ترک قرار دارند​.

نزدیکی فرهنگی و جغرافیایی باعث شده کشورهای همسایه و منطقه مانند عراق، لیبی و قزاقستان تقاضای بالایی برای پوشاک بچه‌گانه ترک داشته باشند. از سوی دیگر، کشورهای پیشرفته اروپایی (آلمان، اسپانیا، فرانسه، انگلستان، ایتالیا و هلند) و نیز ایالات متحده آمریکا بزرگ‌ترین واردکنندگان جهانی پوشاک کودک هستند​.

ترکیه تاکنون با سه مورد از پنج بازار بزرگ دنیا (اسپانیا، آلمان و انگلستان) ارتباط تجاری گسترده‌ای برقرار کرده و در تلاش است حضور خود را در بازارهای دیگر مانند فرانسه و آمریکا نیز گسترش دهد​ هرچند سهم ترکیه در بازار آمریکا هنوز کوچک (حدود ۱٪ تا ۲٪) است، صادرات به آمریکا روند صعودی داشته و طی پنج سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ بیش از ۱۵۰٪ رشد کرده است​.

 به طور خلاصه، عمده صادرات پوشاک کودک ترکیه به اروپا (به‌ویژه اتحادیه اروپا) انجام می‌شود و کشورهای خاورمیانه و آسیای میانه نیز بازارهای مهم بعدی هستند.

کیفیت مواد اولیه و تولید پنبه داخلی

یکی از عوامل کلیدی موفقیت ترکیه در صادرات پوشاک کودک، دسترسی به مواد اولیه باکیفیت به‌ویژه پنبه داخلی است. ترکیه از تولیدکنندگان بزرگ پنبه در جهان به‌شمار می‌رود و صنایع نساجی آن از این مزیت بهره فراوانی می‌برند. این کشور با تولید سالانه حدود ۸۸۷ هزار تن پنبه، رتبه ششم را در میان تولیدکنندگان بزرگ پنبه دنیا دارد​.

وفور پنبه باکیفیت در داخل، باعث می‌شود تولیدکنندگان ترک مواد اولیه لازم برای پارچه‌های نخی مرغوب را با هزینه کمتر و کنترل بهتری تهیه کنند. این نکته در صنعت پوشاک کودک که نیازمند پارچه‌های نرم، بادوام و سازگار با پوست حساس کودکان است، اهمیت دوچندان دارد. در نتیجه، بخش بزرگی از پوشاک صادراتی ترکیه از الیاف طبیعی (به‌ویژه نخ پنبه) تهیه می‌شود. آمارها نشان می‌دهد حدود ۸۰٪ از کل پوشاک صادراتی ترکیه را پوشاک با الیاف پنبه‌ای تشکیل می‌دهد​.

که این رقم در بخش پوشاک نوزاد و کودک احتمالاً حتی بالاتر نیز هست. مشتریان خارجی نیز به کیفیت پارچه‌های ترک اذعان دارند؛ به‌طوری‌که تولیدات ترک را از لحاظ مرغوبیت قابل قیاس با برندهای برتر اروپایی ولی با قیمتی بسیار مناسب‌تر می‌دانند.​

به بیان دیگر، ترکیه توانسته است کیفیتی در حد اروپا و قیمتی نزدیک به آسیا ارائه دهد​ و این ترکیب برای پوشاک کودک که کیفیت در آن حرف اول را می‌زند، مزیتی بزرگ محسوب می‌شود.

طراحی مدرن و توانمندی طراحان پوشاک نوزاد و کودک ترکیه 

موفقیت در بازار پوشاک کودک صرفاً به قیمت و کیفیت محدود نمی‌شود، بلکه طراحی به‌روز و جذاب نیز عامل تعیین‌کننده‌ای در جلب رضایت مشتریان بین‌المللی است. ترکیه طی دو دهه اخیر سرمایه‌گذاری زیادی روی صنعت مد و طراحی انجام داده و امروز به‌عنوان یکی از مراکز مد در منطقه شناخته می‌شود​.

شهر استانبول به ویژه نقش پررنگی در این زمینه دارد و با برگزاری رویدادهایی نظیر هفته مد استانبول و میزبانی دفاتر طراحی، جایگاه خود را به عنوان پایتخت مد منطقه تثبیت کرده است.​

حضور طراحان خلاق ترک و ترکیب سلیقه‌های اروپایی و آسیایی، موجب شده طرح‌های پوشاک کودک ترک همگام با جدیدترین ترندهای جهانی و در مواردی پیشرو باشند. به عنوان مثال، نمایشگاه بین‌المللی Junioshow در بورس که هر سال دو بار برگزار می‌شود، محلی برای ارائه جدیدترین کلکسیون‌های فصل (۰ تا ۱۲ سال) توسط تولیدکنندگان ترک است​.

این نمایشگاه در سال‌های اخیر به مرجع مد پوشاک کودک تبدیل شده و بسیاری از خریداران خارجی برای مشاهده و سفارش طرح‌های نوین به آن مراجعه می‌کنند.​

 رئیس انجمن BEKSİAD (تولیدکنندگان پوشاک کودک در بورس) این نمایشگاه را تعیین‌کننده مد در پوشاک نوزاد و کودک توصیف کرده است​.

در نتیجه، برندها و تولیدکنندگان ترک با تکیه بر طراحان توانمند خود، همواره مجموعه‌هایی مطابق مد روز و مورد پسند بازارهای مختلف عرضه می‌کنند. تلفیق نقش و نگارهای جذاب، رنگ‌بندی‌های متنوع و توجه به جنبه‌های کاربردی (مثلاً لباس‌های چندکاره برای کودکان در حال رشد​)

از ویژگی‌های طراحی پوشاک کودک ترک است که در بازارهای جهانی مورد استقبال قرار گرفته است.

ظرفیت تولید صنعتی و فناوری پیشرفته

ترکیه از نظر ظرفیت تولید صنعتی پوشاک، جزو کشورهای برتر دنیا محسوب می‌شود. در حوزه پوشاک کودک نیز یک شبکه تولید گسترده و به‌روز در این کشور فعال است. نمونه بارز آن، خوشه صنعتی شهر بورس است که حدود ۴۰۰۰ واحد تولیدی و ۱۰۰ هزار نفر نیروی کار را در بر می‌گیرد​ و تخمین زده می‌شود حدود ۸۰٪ از تولید پوشاک کودک کشور را تأمین کند.​

این تمرکز صنعتی بالا باعث بهره‌گیری از صرفه‌جویی‌های مقیاس و تخصص‌گرایی شده است؛ به عنوان مثال برخی کارخانه‌ها صرفاً در دوخت لباس نوزاد و برخی در تولید اکسسوری کودک تخصص یافته‌اند. افزون بر بورس، استان‌هایی مانند ازمیر، استانبول، قاضیانتپ و دنیزلی نیز مراکز مهم تولید منسوجات و پوشاک هستند.​

که بخشی از ظرفیت خود را به پوشاک بچه‌گانه اختصاص داده‌اند. علاوه بر ظرفیت کمّی، توان فناوری و انعطاف‌پذیری تولید نیز نقطه قوت تولیدکنندگان ترک است. صنعت پوشاک ترکیه طی دهه‌های اخیر از تولید اقلام ساده با ارزش افزوده کم به سمت محصولات مدرن با ارزش افزوده بالا حرکت کرده و با سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات پیشرفته و اتکا به نیروی کار ماهر .آموزش‌دیده، قابلیت تولید انبوه با کیفیت بالا را به دست آورده است​

. گزارش‌ها حاکیست که صنعت پوشاک ترکیه قادر است استانداردهای کیفی سخت‌گیرانه اروپا را برآورده کند و دامنه متنوعی از محصولات را با سرعت و انعطاف بالا به بازار عرضه نماید​

. برای مثال، بسیاری از کارخانجات ترک امکان تغییر خط تولید در کوتاه‌ترین زمان برای تطبیق با سفارش‌های اختصاصی برندهای خارجی را دارند. همچنین وجود زیرساخت‌های تکمیلی قوی (مانند تولید دکمه، زیپ، بسته‌بندی و غیره در داخل) موجب شده زنجیره تأمین پوشاک کودک در ترکیه یکپارچگی و کارایی بالایی داشته باشد​

. لازم به ذکر است که تولیدکنندگان ترک حتی در شرایط دشوار نیز تولید را حفظ کردند. به عنوان نمونه، در دوران اوج پاندمی کووید-۱۹ صنعت پوشاک کودک ترکیه تقریباً متوقف نشد و کارخانجات با رعایت پروتکل‌ها به تولید ادامه دادند​

تا از تأخیر در تامین بازارهای صادراتی جلوگیری کنند. این انعطاف و تداوم در شرایط بحرانی، اعتماد خریداران خارجی را افزایش داده است. مجموع این عوامل (ظرفیت بالای تولید، تکنولوژی به‌روز، نیروی کار متخصص و تداوم کسب‌وکار) زیرساخت محکمی برای قدرت صادراتی ترکیه در بخش پوشاک کودک فراهم کرده است.

برندهای مطرح ترکیه در حوزه پوشاک کودک

حضور برندهای توانمند و مطرح ترکیه در بازار جهانی، از دیگر دلایل موفقیت صادرات پوشاک کودک این کشور است.  سالیان اخیر، چندین برند ترک به صورت تخصصی در زمینه پوشاک نوزاد و کودک فعالیت کرده و به نام‌هایی شناخته‌شده در منطقه تبدیل شده‌اند. برای مثال «پانچو» (Panço) که یک برند قدیمی (تأسیس ۱۹۷۸) در پوشاک ۰ تا ۱۴ سال است، اکنون علاوه بر شبکه گسترده فروش داخلی، محصولات خود را به بیش از ۳۷ کشور جهان صادر می‌کند​

. Panço به دلیل کیفیت بالا و طراحی زیبای لباس‌های کودکش، به ویژه در بازارهای خاورمیانه و اروپا محبوبیت یافته و نمادی از توان برندهای ترک در این عرصه است​

. علاوه بر برندهای اختصاصی کودک، شرکت‌های بزرگ پوشاک ترک نیز سهم مهمی در صادرات این بخش دارند. برای نمونه LC Waikiki – بزرگ‌ترین خرده‌فروش پوشاک ترکیه – بخش قابل توجهی از سبد محصولات خود را به لباس کودک و نوزاد اختصاص داده و این اقلام را در فروشگاه‌های زنجیره‌ای خود در سراسر جهان عرضه می‌کند. این شرکت که زمانی کار خود را با پوشاک کودک آغاز کرد، اکنون در ۶۱ کشور حضور مستقیم دارد و بیش از ۱۳۰۰ فروشگاه در پنج قاره دایر کرده است​

. چنین گستره‌ای به معنای فروش جهانی حجم عظیمی لباس کودک ترک تحت نام LC Waikiki است. همچنین برندهایی نظیر دفاکتو (DeFacto) و کوتون (Koton) نیز علاوه بر پوشاک بزرگسال، خطوط تولید ویژه‌ای برای پوشاک بچه‌گانه دارند و محصولاتشان در منطقه خاورمیانه و اروپا طرفداران زیادی پیدا کرده است. حمایت از برندسازی و حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی، راهبرد دیگری است که ترکیه برای ارتقای نام‌های تجاری پوشاک کودک خود در پیش گرفته است.

هر ساله ده‌ها شرکت ترک در نمایشگاه‌های تخصصی مد کودک در اروپا، خاورمیانه و آسیا شرکت می‌کنند و به تبلیغ برندهای خود می‌پردازند. نتیجه این تلاش‌ها آن بوده که امروز «ساخت ترکیه» در حوزه پوشاک کودک تبدیل به یک علامت قابل اعتماد شده و خریداران در بازارهای مختلف جهانی با شنیدن نام برندهای ترک، کیفیت و قیمت مناسب را متصور می‌شوند​

. حضور برندهای معروف ترک در ویترین فروشگاه‌های خرده‌فروشی اروپا و خاورمیانه (چه به صورت مستقیم و چه از طریق برچسب اختصاصی برای برندهای خارجی) خود گواهی بر موفقیت آنها در بازارهای صادراتی است.

موقعیت جغرافیایی و دسترسی به بازارهای صادراتی

موقعیت استراتژیک ترکیه در تقاطع اروپا، آسیا و خاورمیانه یک مزیت منحصر‌به‌فرد برای توسعه صادرات، به‌ویژه در صنعت پوشاک کودک به شمار می‌آید. نزدیکی فاصله به بازارهای مهم و توافقات تجاری مطلوب، به ترک‌ها امکان می‌دهد که سریع‌تر و ارزان‌تر از بسیاری رقبا محصولات خود را به دست مشتریان خارجی برسانند. بر اساس مطالعات تجاری، از ۱۰ کشور بزرگ واردکننده پوشاک نوزاد در جهان، ۶ کشور در اروپا قرار دارند و همراه با عربستان سعودی در مجموع ۷ کشور از این فهرست در شعاع ۳–۴ ساعته پرواز از ترکیه واقع شده‌اند​

. این بدان معنی است که ترکیه می‌تواند ظرف چند ساعت از طریق حمل‌ونقل هوایی یا یکی دو روز از مسیر زمینی، کالاهای خود را به بخش عمده‌ای از بازارهای هدف برساند. چنین سرعت در تحویل و واکنش به نیاز بازار برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای و توزیع‌کنندگان پوشاک کودک بسیار ارزشمند است. به گفته تولیدکنندگان ترک: «ما در موقعیتی هستیم که می‌توانیم محصولات خود را از طریق هوایی، دریایی و زمینی به سراسر جهان ارسال کنیم… کیفیت، قیمت و موقعیت جغرافیایی عوامل بسیار مهمی هستند»​

. از نظر تجاری نیز، ترکیه با برخورداری از توافق‌نامه‌های تسهیل‌کننده مانند اتحادیه گمرکی با اتحادیه اروپا و توافق تجارت آزاد با انگلستان، مزیت رقابتی در صادرات پوشاک دارد​

. به عنوان مثال، صادرات پوشاک کودک ترک به بازارهایی نظیر آلمان، فرانسه و اسپانیا با گواهی A.TR (در چارچوب اتحادیه گمرکی) مشمول معافیت تعرفه‌ای است​

. همچنین برای انگلستان پسابرگزیت، براساس توافق دو جانبه، واردات پوشاک از ترکیه با ارائه گواهی مبدأ تعرفه ۰٪ دارد​

. این معافیت‌ها موجب می‌شود قیمت تمام‌شده محصولات ترک در این کشورها رقابتی‌تر باشد و حاشیه سود بیشتری برای صادرکننده و واردکننده ایجاد شود. علاوه بر این، موقعیت ترکیه به آن امکان داده تا در سال‌های اخیر با سرعت بیشتری نسبت به رقبای دوردستی مانند چین، سفارش‌های اروپایی‌ها را تامین کند؛ به خصوص در دوره‌هایی که وقایعی چون پاندمی یا اختلالات حمل‌ونقل جهانی رخ داد، نزدیکی ترکیه به اروپا یک نقطه اتکا برای خریداران اروپایی جهت جایگزینی تأمین‌کنندگان دوردست بوده است​.

در مجموع، جغرافیا و لجستیک یکی از ارکان موفقیت ترکیه در صادرات پوشاک کودک بوده است. ترکیب فاصله نزدیک، حمل‌ونقل سریع و تعرفه‌های ترجیحی باعث شده محصولات ترک به آسانی و صرفه اقتصادی وارد فروشگاه‌های اروپا و منطقه شوند. این مزیت زمانی بیشتر خودنمایی می‌کند که بدانیم رقبای اصلی ترکیه در بازار جهانی پوشاک کودک (مانند چین، بنگلادش، هند و ویتنام) همه هزاران کیلومتر دورتر از بازارهای اروپا و خاورمیانه قرار دارند و زمان حمل‌ونقل طولانی‌تر و .هزینه بالاتری را متحمل می‌شوند​
​
. نزدیکی ترکیه به این بازارها در کنار دیگر عوامل مذکور، موقعیتی ممتاز برای ادامه رشد صادرات پوشاک کودک در سال‌های آینده فراهم کرده است.

جمع‌بندی
صادرات پوشاک کودک ترکیه طی سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴ نشان‌دهنده اهمیت و پویایی این بخش در صنعت نساجی کشور است. علیرغم برخی نوسانات در اواخر دوره، ترکیه توانسته است جایگاه خود را به عنوان یکی از تأمین‌کنندگان اصلی پوشاک نوزاد و کودک در بازارهای منطقه‌ای و جهانی حفظ کند.

آمار صادرات حاکی از آن است که پس از یک دوره رشد تا سال‌های ۲۰۲۱–۲۰۲۲، صنعت با چالش‌هایی مواجه شده اما انتظار می‌رود با تکیه بر مزیت‌های رقابتی خود دوباره مسیر صعودی بگیرد. مهم‌ترین مقاصد صادراتی شامل کشورهای اروپایی (مانند اسپانیا، آلمان، انگلستان، فرانسه) و همسایه (عراق، لیبی، قزاقستان و غیره) است که نشان از موفقیت ترک‌ها در دسترسی به هر دو بازار پیشرفته و در حال توسعه دارد.

بررسی عوامل موفقیت ترکیه در این حوزه نیز نشان می‌دهد ترکیب منحصر‌به‌فردی از شرایط و قابلیت‌ها پشتوانه این عملکرد بوده است: از وفور پنبه مرغوب داخلی گرفته تا طراحی‌های مدرن و مطابق مد روز، از ظرفیت بالای تولید صنعتی و شبکه گسترده سازندگان تا ظهور برندهای مطرح بین‌المللی، و نهایتاً موقعیت جغرافیایی ممتاز که دسترسی سریع به بازارهای بزرگ را میسر کرده است.

با اتکا به این مزایا، صنعت پوشاک کودک ترکیه جایگاه خود را در سال‌های آینده نیز تقویت خواهد کرد و می‌تواند سهم بیشتری از بازار جهانی رو به رشد پوشاک کودک را به دست آورد. منابع و مآخذ: گزارش‌ها و آمارهای رسمی اتحادیه‌های صادرکنندگان پوشاک ترکیه، داده‌های وزارت بازرگانی ترکیه، خبرگزاری آناتولی و تحلیل‌های متخصصین صنعت نساجی مورد استفاده قرار گرفته‌اند​ و به تفکیک در متن ذکر شده‌اند. این منابع صحت اطلاعات ارائه‌شده را تضمین می‌کنند و تصویر روشنی از عملکرد و مزیت‌های رقابتی ترکیه در صادرات پوشاک کودک ارائه می‌دهند.

————————————————————————————

این مطلب را نیز بخوانید: نقشه های فرش ماشینی چگونه طراحی می شوند؟