طراح محصول: نقش‌ها، مسئولیت‌ها و تأثیر آن بر تجربه کاربری و اهداف کسب و کار
نویسنده:دکتر امیررضا باودر
طراح محصول، مسئول تجربه‌ی کاربرِ یک محصول بوده و معمولاً اهداف کسب و کار از دید مدیر محصول دنبال می‌شود و نقش مهمی در مراحل اصلی توسعه محصول دارد. او در واقع کسی است که بر فرآیند طراحی یک محصول از ابتدا تا انتها یا بهبود محصول موجود نظارت دارد و درک درستی از اهداف بزرگتر محصول داشته و در عین حال به جزئیات مورد نیاز برای دستیابی به آنها توجه دارد.
وی در این مسیر همزمان حداکثر سود را به ذینفع می رساند و به طور مستقیم برای کاربر و به طور غیرمستقیم برای پایه‌هایی که کسب و کار بر روی آن استوار شده‌اند، فعالیت می‌کند. حضور یافتن او در فرآیند سبب می‌شود هنگام همکاری با مشتریان ارتباطاتی سازنده‌تر برقرار شود، هزینه‌ها کاهش یابند و درآمد افزایش پیدا کند. همچنین تلاش می‌کند که طراحی، زبانی یکسان با کسب و کار داشته باشد. بطور مثال در یک موقعیت فرضی، طراح محصول می‌تواند این پرسش را مطرح کند: “آیا این محصول در اقتصاد فعلی معنا دارد؟” یا “چگونه طراحی خود را مقرون به صرفه کنم؟”.
نقش طراح محصول به راحتی با سایر عناوین شغلی طراحی (مانند طراح تجربه‌ی کاربری) اشتباه گرفته می‌شود. در حالی که یک طراح محصول از فرآیند تفکر طراحی، رویکرد انسان محور، تحقیقات بازار و ابزارهای نرم‌افزاری مشابه طراحان UX استفاده می‌کند، کار آنها کاملاً یکسان نیست.
در حالی که طراحان UX و طراحان محصول هر دو در هسته‌ی خود حل‌کننده‌ی مشکلات متمرکز بر کاربر هستند، طراحان محصول و طراحان UX اولویت‌های متفاوتی دارند. یک طراح محصول بیشتر تلاش خود را بر روی ساخت یک محصول قابل فروش و مقرون به صرفه متمرکز می‌کند که استفاده از آن نیز آسان باشد. یک طراح UX فقط بر تجربه‌ی کاربر از محصولی تمرکز می‌کند که شخص دیگری قبلاً آن را سودآور دانسته است.
اگر ترجیح می‌دهید روی خود محصول تمرکز کنید و نه جنبه‌های کسب و کاری آنچه طراحی می‌کنید، مشاغل طراحی دیگری نیز وجود دارند که مشابه نقش طراحی محصول هستند و ممکن است برای شما جالب باشند. برخی از این عناوین شغلی عبارتند از:
• طراح تجربه (Experience Designer | XD)
• معمار اطلاعات (Information Architect | IA)
• طراح تعامل (Interaction Designer | IX)
• معمار تجربه (Experience Architect | XA)
• طراح رابط کاربری (User Interface Designer | UI)
• طراح تجربه‌ی کاربری (User Experience Designer | UX)
• محقق تجربه‌ی کاربری (User Experience Researcher | UX)
• تجربه نویس (User Experience Writer | UX)
در برخی موارد، یک طراح محصول، بسته به اینکه تیمش چقدر بزرگ باشد، برخی از جنبه‌های هر تعدادی از این نقش‌ها را انجام می‌دهد. به طور کلی، هر کدام از نقش‌های بالا را می‌توان به عنوان موقعیت‌های جداگانه یافت.
یک طراح محصول واقعا چه می‌کند؟
یک طراح محصول، مسئول تجربه‌ی کاربری و اهداف کسب و کاری یک محصول است. آنها از تفکر طراحی برای ایده‌پردازی و طرح راه‌حل استفاده می‌کنند که به نیازهای کاربران و همچنین نیازهای کسب و کار پاسخ دهد.
نقش طراح محصول برای همه یکسان نیست. هر کارفرما مسئولیت‌های انعطاف‌پذیری را که می‌تواند از تجربه‌ی کاربر تا طراح همه‌کاره را شامل شود، اختصاص خواهد داد. در اینجا، برخی از مسئولیت‌هایی که یک طراح محصول ممکن است در شرح شغل خود داشته باشد، آورده شده است:
• تجربه‌ی کاربری (UX)
• رابط کاربری (UI)
• کدنویسی
• مدیریت پروژه
• حل مسئله
• مدیریت تیم
• برنامه‌ریزی و برگزاری جلسات تست
• طراحی وایرفریم
• پشتیبانی فنی
• پشتیبانی بازاریابی
• ملاقات با مشتریان
• نمونه‌سازی
• تامین منابع (در صورت لزوم)
• ارائه‌ی محصول نهایی
به طور کلی، طراح محصول، مباشر محصول است. آنها مطمئن می‌شوند مشکلی را که برای کاهش آن تعیین کرده اند حل می‌کنند، بهترین حالت محصول را ارائه می‌دهند، مقرون به صرفه و کاربردی است، و همه‌ی ذینفعان از نتیجه‌ی نهایی راضی هستند.
فرآیند کار یک طراح محصول
طراحان محصول فرآیندی را طی می‌کنند که به طور نزدیک با فرآیند تفکر طراحی موازی می‌شود، که شامل موارد زیر است:
• طراحی و ایجاد نمونه‌های اولیه
• برگزاری جلسات تست همراه کاربران
• پیاده‌سازی بازخوردها
• راه‌اندازی یک محصول
• اندازه‌گیری وسعت محصول و تکرار مراحل
در حالی که به نظر می‌رسد این یک فرمول ساده است، طراحان محصول همچنین مسئول حل مشکلات در طول طراحی و توسعه‌ی محصول هستند. گاهی اوقات فرآیند آنها بیشتر شبیه به یک نمودار پیچیده و پر از خطوط خمیده است تا یک نمودار ساده با خطوط مستقیم.
طراحان محصول به چه مهارت‌هایی نیاز دارند؟
برای طراحان محصول، مهارت‌های نرم و مهارت‌های فنی به یک اندازه مهم هستند. این نقش مستلزم برقراری ارتباط با چندین تیم مختلف، ذینفعان و ارائه‌ی ایده‌ها در هر مرحله از فرآیند است. حل مسئله در بازه‌ی زمانی تعیین شده، یکی دیگر از مهارت‌های نرم است که طراحان محصول باید بر آن مسلط باشند.
طراحان محصول همچنین بر دانش فنی متوازن با توانایی خلاقانه‌ی خود متکی هستند. آنها به حسی از آگاهی بصری و فضایی نیاز دارند که با آگاهی کسب و کاری در تعادل باشد، تا بدانند چه چیزی خوب به نظر می‌رسد، عملکرد خوبی دارد و محصولی مناسب برای اهداف کسب و کار خواهد بود.
یک طراح محصول از نرم‌افزارهایی مانند Sketch، Figma، Adobe Illustrator و XD و نرم‌افزارهای نمونه‌سازی دیگر استفاده می‌کند تا ایده‌های خود را زنده کند. آنها از نقشه‌های سفر و تحقیقات کاربر، وایرفریم‌ها، نمونه‌های اولیه و طرح‌های با جزئیات بالا برای اطلاع‌رسانی تصمیمات خود و ارائه‌ی ایده‌های خود استفاده می‌کنند.
بسیاری از توضیحات شغلی برای طراحان محصول انتظار دارند که طراح، تجربه‌ی طراحی در رشته‌های UX و UI، مهارت در نرم‌افزارهای محبوب و مهارت‌های همکاری قوی داشته باشد. برای شرکت‌های چند ملیتی، مهارت‌های زبان خارجی اغلب دارایی بزرگی در این نقش است.
نقش او چیست؟
نقش طراح محصول تا حد زیادی منعطف است. در واقع یک طراح چند رشته‌ای ‘jack of all trades’ است که UX-UI، کدنویسی، مدیریت پروژه و حتی مهمتر از همه، حل مسئله را انجام می دهد. به طور خلاصه، طراح محصول راه‌حل‌هایی برای مشکلاتی که احتمال می‌رود در طول فرآیند اولیه ایجاد شود، طراحی می کند.
او در کنار همکاری با تیم‌های فنی، کسب و کار، فروش و پشتیبانی، مسئولیت طراحی پلن برای تسهیل راه‌حل‌ها، ایجاد طرح‌های آزمایشی متعدد، ایجاد وایرفریم‌ها و انجام تست‌های کاربرد‌پذیری در تیم محصول را برعهده دارد. طراح محصول همچنین از توسعه دهندگان در طول فرآیند راه‌اندازی پشتیبانی می کند و در کنار تیم‌های بازاریابی برای اطمینان از هم‌افزایی بین برند و محصول کار می کند.
پروداکت دیزاینر با مدیران محصول و محققان UX همکاری می کند تا با درک نقاط درد کاربر، نگرش‌ها، انگیزه‌ها و اهداف کاربران را به طور خلاصه تعریف کند، مشکلات کاربر را تایید کند و KPIها (شاخص‌های کلیدی عملکرد) را برای اندازه‌گیری موفقیت راه‌حل‌های ممکن تعیین کنند.
او هدف محصول را به یک تجربه کاربری تبدیل کرده و بازخورد مورد نیاز را در مورد آنچه که برای رسیدن کاربران به اهدافشان باید در نظر گرفته شود، ارائه می دهد.
پس طراح محصول می تواند تجربه بصری کاربر را ایجاد کند و نقاط اصطکاک را کاهش دهد و هنگامی که محصولی بالغ شد می تواند به بهبود تجربه کاربر و کارایی بیشتر محصول کمک کند.
“چالش ما در رابطه با تبدیل چیزهایی بی نهایت پیچیده به مسائل ساده‌تر و قابل درک‌تر است.”
رابرت گرینبرگ
طراحان محصول روی سه نوع طراحی تمرکز می‌کنند:
• طراحی سیستم، که به معنای چگونگی ساختارمندسازی محصول است تا بتوان به بیشینه تعامل دست یافت و نیازهای کاربر را برطرف کرد.
• طراحی فرآیند، که به تحلیل، ساخت و بهبود کارهایی که درون سیستم انجام می‌شوند، مرتبط است. مانند رفتن به سبد خرید یا ثبت نام کردن برای دریافت خبرنامه ایمیلی.
• طراحی رابط‌کاربری، که راجع به ظاهر، استایل و احساس اپلیکیشن یا وب‌سایت بوده و هدف آن، دستیابی به بیشترین نوآوری و حس رضایت به هنگام استفاده است.
طراح محصول دقیقا چه می‌کند؟
تا به اینجا توضیح دادیم که او مشکلات محصول و نیازهای کاربر را تعریف می‌کند و برای حل مشکل و طراحی راه‌حل، شروع به جمع‌آوری داده‌ها از منابع مختلف کرده تا محصولات مشابه و رقبا را شناخته و از ابعاد مختلف بررسی کند. وی با کاربران صحبت کرده و داده‌های کمی و کیفی رفتار کاربران را تحلیل می کند، مفهوم اولیه تعریف می کند، نسخه آزمایشی یا پروتوتایپ می‌سازد و فرایند تست را آغاز می‌کند تا محصولی ساده و قابل استفاده براساس هدف بنیادی آن به دست آورد.
اما منظورمان از کلمه «مشکل یا نیاز» چیست؟ به طور مثال فرض کنید هوا به شدت سرد شده است، نیاز کاربر تهیه لباس گرم برای مقابله با سرما است. بنابراین به سراغ اینترنت می‌رود تا لباس مورد نظر خود را جستجو کند.
اینجاست که طراح محصول وارد میدان می‌شود. وظیفه او اطمینان حاصل کردن از این است که کاربر به سادگی از یک اپلیکیشن یا وب سایت برای پیدا کردن لباس‌های زمستانی مد نظر خود استفاده کند. اما فراهم آوردن یک تجربه خوب برای کاربر، به سادگی ساخت یک محصول ایده‌آل نیست. طراحی محصول، عمقی بسیار بیشتر دارد.
اولین قدمی که پروداکت دیزاینر برمی‌دارد، حصول اطمینان از منحصر به فرد بودن محصول و ارزشمندی کافی برای آن مشتریانی است که به وب‌سایت‌های دیگر دسترسی دارند. بخشی از این فرآیند شامل سنجش عملکرد رقبا نیز می‌شود.
او سعی می‌کند سایتی بهتر، کاربردی‌تر و لذت‌بخش‌تر از گزینه‌های دیگر طراحی کند. علاوه بر این، او به ترسیم مسیری رایج می‌پردازد که کاربران احتمالا آن را برای رسیدن به راهکار مد نظر خود در پیش می‌گیرند. بنابراین وی در تمام مسیر، روی «سفر مشتری» تاثیر می‌گذارد. البته که در این مسیر فاکتورهای دیگری هم داریم، اما رسیدگی به نیازهای کاربران، هدف غایی طراح محصول است. وی بر بهبود سه معیار مهم تصمیم گیری تمرکز دارد – کیفیت، عملکرد و جذابیت زیبایی شناختی. همچنین به شما در افزایش فروش و تضمین رضایت بیشتر مشتری کمک می کند.
مسئولیت‌های طراح محصول چیست؟
• انتخاب ایده‌های تازه و قرار دادن آنها در مسیر پیاده‌سازی
• همکاری با مهندسان و مدیران محصول به منظور درک پیچیدگی‌های فنی
• تعریف حداقل محصول پذیرفتنی و حصول اطمینان از کیفیت بالای محصول به هنگام ساخت و عرضه
• شناسایی فرصت‌های آتی برای بهبود هرچه بیشتر محصول
• مشارکت در جلسات بازنگری طراحی و اشتراک‌گذاری وظایف به صورت مداوم با رهبران شرکت
• پیاده‌سازی، سنجش و بهبود طراحی‌ها براساس بازخورد‌های کمّی و کیفی دریافتی
