فرش کاشمر بر «دار» رکود

یکی از صنایع مهم و پرآوازه شهرستان کاشمر در استان خراسان رضوی هنر دیرینه قالی‌بافی است که باوجود ریشه در تاریخ اما این روزها به دلایل متفاوت بر«دار» رکود نقش خاطره می‌زند.

ازآنجاکه شغل بیشتر مردم شهرستان کاشمر کشاورزی است لذا زنان و مردان روستایی همراه با  کشاورزی وقت خود را برای بافت فرش‌های زیبا و خوش‌رنگ که با تاروپود زندگی آن‌ها عجین شده  درآمیخته و گوهری به نام فرش کاشمر با نشان ثبت جهانی تولید می‌کنند.

تا دیروز کمتر خانه‌ای یافت می‌شد که در آن دار قالی برپا نباشد و لذا نبود دار قالی در یک‌خانه نشان از نقص و سستی محسوب می‌شد اما این روزها دیگر صدای زدن ضربه‌های شانه بر تاروپود هزار نقش و رنگ فرش از کوچه‌های شهر کاشمر کمتر به گوش می‌رسد و صدای زیبا و آهنگین نقشه‌خوانی قالی‌بافان کاشمری هرروز آهسته‌تر می‌شود.

اگرچه طرح و نقش فرش دست‌بافت کاشمر به ثبت جهانی رسیده است و این موضوع باید دستمایه انگیزه‌ برای تولید مضاعف شود اما شواهد امر از این موضوع در تولید فرش‌های بیشتر و باکیفیت‌تر حکایت نمی‌کند.

فرش کاشمر طی سال‌های ۵۳ ـ۵۴  رشد قابل قبولی داشت و در بازارهای بین‌المللی مطرح شد، اما متأسفانه مجددا و  به ویژه پس از سال ۷۵ دوران ترقی خود را از دست داد و به دلیل از دست رفتن بازار فرش، وضعیت بازار جهانی آن نزول کرد اما این فراز و نشیب‌ها هیچ‌گاه موجب نشد تا نام «فرش کاشمر» در میان مراکز خریدوفروش قالی در داخل و خارج استان فراموش شود.

هنری که نخ‌نما می‌شود

نایب‌رئیس اتحادیه بافندگان فرش دست باف کاشمر در این رابطه می‌گوید: نبود حمایت لازم از فرش‌بافان و فعالان این صنعت موجب شده تا نیروی انسانی در این رشته هرروز کمتر از دیروز شود و دیگر کمتر کسی به این شغل به‌عنوان منبع درآمدی نگاه نکند.

سید مهدی هاشمی در گفت‌وگو با مهر بیان کرد: به جرات می‌توان بیان کرد دارهای قالی شهرستان از هشت هزار به کمتر از چهار هزار نزول داشته و بیشتر بافندگان به‌صورت فصلی فعالیت دارند و تولید فرش به خاطر نبود توجیه اقتصادی فصلی شده است.

هاشمی بابیان اینکه تولید فرش کاشمر به کمتر از۴۰ هزار متر رسیده است افزود: با نبود حمایت از فرش کاشمر آینده خوبی را برای این صنعت مهم نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم.

وی کم‌توجهی مسئولان به صنعت فرش دست‌باف حتی با ثبت جهانی فرش کاشمر را یکی از مهم‌ترین علل بی‌رونقی این صنعت دانست و تصریح کرد: ورود افراد بی‌تجربه و فاقد اطلاعات کافی از فرش و خروج افراد باتجربه و خبره موجب وارد شدن ضربه بزرگی به این صنعت شده است.

مواد نامرغوب بلای جان فرش کاشمر

وی افزود: بافندگان بی‌تجربه و مواد نامرغوب به خاطر گرانی مواد اولیه فرش اصیل کاشمر را تحت شعاع اقدامات و محصولات خود  قرار داده اند.

هاشمی کشورهای کانادا، آمریکا و سایر کشورهای اروپایی را ازجمله متقاضیان خرید فرش باکیفیت کاشمر درگذشته عنوان کرد و افزود: امروز فرش‌های بی‌کیفیت این منطقه به تبریز ارسال و ازآنجا بانام‌های دیگر به کشورهای آسیای میانه صادر می‌شود و متأسفانه در این کشورها ازآنجاکه از قالی دست‌باف به‌منظور عایق و جلوگیری از سرما استفاده می‌کنند و به رنگ و کیفیت آن در بسیاری از اوقات اهمیتی نمی‌دهند و لذا فرش‌های نامرغوب به رقیب فرش‌های مرغوب تبدیل‌شده است.

ورود افراد بی‌تجربه و فاقد اطلاعات کافی و خروج افراد باتجربه و خبره موجب وارد شدن ضربه بزرگی به صنعت فرش شده استرئیس هیئت‌مدیره تعاونی فرش روستایی کاشمر ورود پشم‌های دباغی‌شده مرده، بهره‌گیری از مواد شیمیایی نامرغوب به خاطر ارزانی را بزرگ‌ترین ضربه به این صنعت می‌داند و می‌گوید: اگرچه امروز شاهد هستیم برخی از جوانان در این صنعت فعالیت دارند اما درواقع بسیاری از این قالی‌بافان را جوانان بیکاری تشکیل می‌دهد که بدون آموزش به قالی‌بافی روی آورده و زخم به این صنعت می‌زنند.

وی نبود حمایت مسئولان مربوطه به‌خصوص مرکز ملی فرش و اداره فرش مستقر در اداره صنعت معدن و تجارت را به‌عنوان مهم‌ترین مشکلات پیش روی برشمرد و گفت: مسئولان دولتی باید از تولیدکنندگان اصیل و باتجربه بیشتر حمایت کنند تا بقای فرش دستباف در شهرهایی همچون کاشمر حفظ می‌شود.

شهر تولیدکننده فرش محروم از صادرکننده

رئیس اداره صنعت معدن و تجارت کاشمر در تشریح مشکلات فرش‌بافان می‌گوید: در حال حاضر شهرستان  کاشمر از صادرکننده فرش به‌صورت مستقیم محروم است.

سید حسن علوی یادآور شد: دارا بودن صادرکننده آشنا به فرش ضمن رونق بخشیدن به بازار شهرستان کاشمر می تواند بستر اشتغال و انگیزه خیل عظیم بیکاران را در این صنعت فراهم کند و لذا بازرگانان در امر صادرت به‌خوبی می‌توانند فرش کاشمر را معرفی و ارائه کنند و این موضوعی است که کاشمر از فقدان آن در رنج است.

وی ادامه داد: هم‌اکنون عرضه مواد اولیه نامرغوب در بازار و عدم تولید فرش باکیفیت به بهانه این‌که قیمت تمام‌شده بالا دارد ضربه بزرگی به این صنعت زده است.

وی با اعلام این‌که بازار جهانی در جستجوی قالی‌های باکیفیت، مطلوب و تضمین‌شده است ادامه می‌دهد: اگر می‌خواهیم پس از صادرات فرش کاشمر به بازارهای جهانی، این صنعت به لحاظ کیفیت و بازاریابی بهبود یابد، باید نظارت از صفرتا صد بر تولید این صنعت صورت گیرد.

وی با تأکید بااینکه اگر خواسته باشیم تمایل افراد را برای بازگشت به چرخه این صنعت را داشته باشیم اولویت نخست آن توجیه اقتصادی فرش دستباف است.

وی می‌گوید: حضور دلال‌ها در این بخش و خرید فرش‌های بافندگان به قیمت پایین و عرضه کالاهای غیر کیفی و همچنین مواد اولیه نامرغوب این صنعت را تحت شعاع قرار داده است که با همکاری اتحادیه فرش دست‌باف جهت شناسایی بافندگان خوب و عرضه‌کنندگان مواد اولیه مرغوب اقدامات خوبی در حال انجام است.

علوی افزود: در تلاشیم در صورت عرضه فرش‌های دست‌باف نامرغوب و بی‌کیفیت به شبکه توزیع، فروشنده و تولیدکننده این اجناس برخورد جدی صورت گیرد که بر اساس قانون، اگر فردی کالای نامرغوبی را تحت عنوان کالای مرغوب عرضه کند تقلب محسوب شده و تحت تعقیب قانونی قرارگرفته و درنهایت به تعزیرات معرفی می‌شود.

وی ابراز کرد: حال که فرش کاشمر به ثبت جهانی رسیده است امیدواریم رونق در این صنعت دوچندان گردد تا با توجه به اینکه درزمانی که کشاورزی نیز به دلیل تنش‌های آبی دچار افت‌وخیز شده است با زنده شده دوباره این صنعت شاهد جلوگیری مهاجرت جوانان و مردم این منطقه به شهرهای دیگر باشیم.

وی بیان کرد: بافندگان فرش دغدغه‌هایی همچون بیمه، فروش و دریافت وام‌دارند که باید برطرف شود تا منجر به ایجاد انگیزه بیشتر در فعالان این هنر اصیل ایرانی ‌شود.