لزوم سرمایه گذاری در صنعت کشمیر (کرک) ایران: به بهانه کنفرانس کشمیر در هنگ کنگ

 

نویسنده دکتر سید عباس رافت / دکترای علوم دامی از انستیتو ناسیونال پلی تکنیک تولوز فرانسه – استادیار دانشگاه تبریز

مسلم بدانید اگر مزیت نسبی تولید کشمیر در ایران اندکی مورد توجه قرار گیرد ماحصل اقتصادی آن بسیار بیشتر از صنایعی نظیر خودرو خواهد بود که مزیت نسبی اقتصادی به مراتب کمتری دارند

کرک یا کشمیر به الیاف ظریف بز های خاصی اطلاق می گردد که در نواحی مرتفع و سردسیر جهان پرورش داده می شود. نام کشمیر را بدان جهت روی الیاف کرک گذارده اند که این الیاف از کشورهایی چون چین، ایران و افغانستان به منطقه کشمیر هند(ناحیه مورد مناقشه هند و پاکستان) رفته و در آنجا به شال های کشمیری نفیس تبدیل می شده است.

ایران از قدیم یکی از کشورهای مطرح در تولید کرک و پرورش بز های کرکی بوده است ولی امروزه سرعت پیشرفت و توسعه این صنعت در کشورهای رقیب، بسیار بیشتر از ما بوده و توجه بیش از پیش مسئولان دولتی را می طلبد.

در ایران استان کرمان و بویژه شهرستان بافت، مهمترین مرکز پرورش بز کرکی محسوب می شود. پس از برچیده شدن کارگاه های شال بافی در قرن گذشته و ایجاد کارخانجات موکشی، طی سالیان اخیرعمده محصول کرک کشور به صورت خام صادر گردیده و محصولات نهایی آن در داخل کشور تولید نمی گردد.

گفته می شود که قریب یک صد سال پیش در کرمان حدود ۱۰ هزار کارگاه شال بافی وجود داشته است و شال بافی یکی از صنایع مهم منطقه بوده است که حتی در شهر های دیگر نیز نشانه هایی از شال و شال بافی و شال کشمیری یافت می شود. برای مثال به بازار شعر باف( به فتحه ش) در تبریز می توان اشاره نمود.

عرضه و تقاضای کرک که یک محصول زینتی و لوکس به حساب می آید در بازارهای بین المللی روی قیمت های خرید داخلی کرک تاثیر گذار بوده و بالطبع درامد دامداران بز کرکی از راه فروش بیده خام را متاثر می سازد. گفته های دامداران منطقه کرمان در این باره حاکی از آن است که قیمت خرید کرک از دامدار همه ساله نوسانات شدیدی دارد و در نتیجه این موضوع معیشت آنان از طریق پرورش بز کرکی را تحت تاثیر قرار می دهد. پی آمد سوء این فرآیند در اصلاح ژنتیکی بز ها پدیدار می گردد بطوریکه دامدار در هنگام پایین بودن قیمت کرک به سراغ فعالیت های دیگر دامپروری و توجه به صفات دیگر از قبیل شیر و گوشت می رود. یا امکان دارد که گزینش دام در جهت سفیدی رنگ جای خود را به آمیخته گری بز های کرکی با نژادهای دیگر گوشتی و شیری بدهد. در سالهایی که قیمت خرید کرک بالا می رود دوباره علاقه دامدار به پرورش نژاد خالص کرکی و توجه به اصلاح نژاد معطوف می گردد ولی به لحاظ آمیختگی نژادی، دستیابی به صفات کرک قبلی به آسانی میسر نبوده و انجام فرآیند طولانی گزینش در جهت صفات مطلوب کرک را می طلبد. در این شرایط، انجام پیشرفت ژنتیکی برای کارشناسان مراکز اصلاح نژادی مشکل می شود چرا که دامپرور همیشه و در یک روند ثابت مایل به همکاری در زمینه اصلاح ژنتیکی دامهای خود در جهت صفات مطلوب در چارچوب کلی طرح اصلاح نژاد دام کشور نیست. بعبارت دیگر نوسانات شدید قیمت خرید کرک از دامدار، تصمیم گیری در مورد شاخص های گزینش توسط متخصصین اصلاح نژاد را ناممکن می سازد. بنابریان ضرورت دارد تا دولت با دخالت و کنترل صنعت کشمیر، ثبات نسبی در قیمت خرید کرک را برقرار نماید.

یکی از راه حل های مشکلات صنعت تولید کرک در ایران، تولید محصولات نهایی از کرک خام توسط صنایع نساجی است بطوریکه باعث تثبیت قیمت خرید کرک شده و کمتر تحت تاثیر قیمت های جهانی و دنیای مد الیاف نساجی لوکس قرار گیرد. این امر نیاز دارد تا خطوط تولیدی کارخانجات موکشی به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر توسعه یابد و بازارهای مصرف داخلی و خارجی شناسایی گردد.

برای محقق شدن این امر، نه تنها بخش دامپروری بلکه بخش های دیگر از قبیل صنایع نساجی، پوشاک و طراحی و هنر و… نیز بایستی همکاری نمایند. در عین حال احیاء صنایع نساجی سنتی، مثل کارگاههای شال بافی قدیم، می تواند تضمین کننده حداقل قیمت های خرید کرک از دامدار باشد به نحوی که دامدار را به پرورش بزهای تولید کننده کرک ترغیب نماید.
حالت ایده آل آن است که قیمت تضمینی خرید کرک از طرف دولت تعیین گردد. ولی تا رسیدن به آن مرحله، احیاء صنایع بومی نساجی غیر دولتی چاره ساز است و می تواند در صنعت توریسم و اگروتوریسم(توریست کشاورزی) و اکوتوریسم مد نظر قرار گیرد. ساختار صنایع نساجی سنتی باید توسط دامپروران شکل گیرد تا دامداران مستقیما در جریان قیمت های خرید و فروش کرک و محصولات نهایی قرار گیرند.

مراکز تحقیقاتی و آموزشی می توانند در این زمینه یا ارایه اطلاعات تکنیکی و علمی، دامدارن را حمایت نمایند. یک مثال بسیار خوب در این زمینه وجود دارد که قابل ذکر است. بز های مرغز در استان کردستان از این حیث که الیاف آن تماما مصرف داخلی دارد مثال عملی پیشنهاد فوق الذکر است.
در کشور های دیگر بهتر است به مثالی در ایتالیا اشاره کنم. یک نفر دامپزشک در ایتالیا اقدام به ایجاد یک گله بز کرکی کرده است و با فروش محصولات کشمیر، یکی از مزارع موفق تولید کشمیر است. نگاه کنید به http://sustainablecashmere.com/

جنبه دیگر توجه به صنایع بومی نساجی ان است که اگر ما اقدام به توسعه صنعت نساجی الیاف لوکس در کشور ننماییم دایما باید فروشنده الیاف خام باشیم. کشورهای رقیب ایران مثل مغولستان، شروع به اجرای طرح های اصلاح نژادی و پرورش بزهای کرکی نموده اند و بازار بیشتری را به خود اختصاص داده و می دهند و غفلت بیش از این جایز نیست. کشورهای وارد کننده کرک مثل ژاپن و انگلستان نیز به فکر تامین کرک از منابع سهل الوصول تر افتاده اند و اگر ما برنامه ای برای حفظ و توسعه تولید کرک در ایران نداشته باشیم در آینده با مشکلات بیشتری مواجه خواهیم بود.

این سئوال نیز مطرح است که کشور ما به عنوان سومین تولید کننده کشمیر در دنیا، چرا هیچ گونه تشکل دولتی یا غیر دولتی برای حمایت از این صنعت نداشته است؟
شرکت هایی از قبیل “ایران کشمیر” و ” کرمان کرک” با چه مشکلاتی در این صنعت مواجه بودند؟

از وزرای محترم کشاورزی و صنعت می خواهیم که از صنعت کرک در ایران حمایت کنند. مسلم بدانید اگر مزیت نسبی تولید کشمیر در ایران اندکی مورد توجه قرار گیرد ماحصل اقتصادی آن بسیار بیشتر از صنایعی نظیر خودرو خواهد بود که مزیت نسبی اقتصادی به مراتب کمتری دارند.
این نوشته می خواهد بحثی را فرا روی کارشناسان صنعت نساجی، علوم دامی، اقتصاد، هنر و توریسم بگشاید تا همه نظرات را شنیده و تدبیری کنیم.

پی نوشت:

۱. چندی است که کشمیر ورلد Cashmere World اقدام به برگزاری گردهمایی هایی پیرامون صنعت کشمیر می نماید و امسال نیز قرار است در اوایل مهر ماه سال ۱۳۹۲ کنفرانسی در هنگ کنگ برگزار شود.

برگزار کننده کنفرانس بدنبال نماینده ای از ایران بود که در زمینه صادرات و صنعت کرک در وزارت صنایع فعالیت داشته باشد و در کنفرانس شرکت کند. متاسفانه فردی را پیدا نکردم که در بخش دولتی، مسئول صنعت تولید کرک در ایران بوده و اطلاعات جامعی از میزان تولید، صادرات، قیمت فروش و حجم صادرات داشته و مورد حمایت وزارت کشاورزی/صنایع قرار گرفته تا بتواند در این همایش شرکت کند. در کنار حضور نمایندگانی از کشورهایی چون افغانستان، مغولستان، بنگلادش و نپال، جای آن داشت که از کشور ما نیز نماینده ای در همایش مذکور شرکت می کرد. این موضوع باعث شد که زخم کهنه “عدم توجه به صنعت کرک در ایران” در ذهن من سر باز کند. از مدیریت محترم وبسایت کارپتور، جناب آقای مهندس قادری کمال سپاس را دارم که پیشنهاد آماده سازی این نوشته را داد.

۲. ۱۴ سال پیش در روزنامه همشهری و ماهنامه صنعت نساجی مقاله ای با عنوان “تولید کشمیر گامی دیگر به سوی دستیابی به اقتصاد بدون نفت” نوشتم و بر اهمیت موضوع تاکید کردم که باید درباره بز کرکی اقداماتی انجام داد و اگر نه کشورهای رقیب جایگزین کرک ایران خواهند شد. امروزه تحقیقاتی که کشورهای دیگر از قبیل چین و مغولستان روی کشمیر انجام می دهند چندین برابر ایران است و عملا بازارهای جهان کشمیر را زیر سلطه خود دارند. محققین و صاحب نظران دیگر نیز در طی این سالها زیاد نوشته اند ولی باز هم نیاز است که بنویسیم و تاکید کنیم تا به نتیجه برسیم.

۳. تذکر: منظور از کلمه کرک در این مقاله، همان کشمیر یا الیاف ظریف بز است و نباید با کلمه کرک که در صنعت قالی بافی به نخ های ظریف مورد استفاده در قالی هایی رجشمار بالا گفته می شود اشتباه شود.

 

شال های کشمیر در بازار استانبول: قیمت هر شال ۳۰۰ تا ۵۰۰ دلار است

کشمیر بقدری گرانبها است که در بازار استانبول بصورت نمادین قیمت آنرا برابر طلا می دانند. تصویر یک بوتیک فروش محصولات کشمیر را در اسانبول نشان می دهد.

ماکت بز کرکی در داخل بوتیک محصولات کشمیر- بازار استانبول- خرداد ۱۳۹۱-

 

منابع برای مطالعه علاقمندان:

http://apps.ubmasia.com/files/mediaobjects/Files/25/CashmereWorld/Website/CW11_ConferenceProgramme_EN.pdf
http://apps.ubmasia.com/enews/newsletter_template/119/enews_5671.html
http://animalbreeding.persianblog.ir/post/240/
http://mongolcashmere.com/

http://www.chianticashmere.com/
http://www.fashionnetasia.com/en/IndustryNews/BusinessResources/Detail.html?id=4281

 

منبع: کارپتور