ممنوعیت کشت و بی کاری ۷۰هزار کشاورز به خاطر افراط در سدسازی
قانون نوشت: مهر هیچ‌کس شامل حال کشاورزان دشت آزادگانی نشد و کشت در حوزه پایین دست کرخه ممنوع شد تا مشکل معیشتی هم بر دیگر مشکلات مردم این منطقه اضافه شود. دلیل ممنوعیت کشت در کرخه کسری ۸۲ درصدی آب این رودخانه عنوان شده است. از آنجایی که مردم منطقه دشت آزادگان از راه کشاورزی ارتزاق می‌کنند ممنوعیت کشت عامل از بین رفتن معیشت ساکنان این منطقه خواهد شد. این ممنوعیت بر کشاورزی ساکنان سوسنگرد، بستان، هویزه و حمیدیه تاثیر می‌گذارد و زندگی کشاورزان این منطقه که تنها راه گذران معاششان فروش محصولات کشاورزی است را با چالش جدی روبه رو می‌کند.
کشاورزان ساکن در این مناطق به دلیل نداشتن شغلی دیگر و بیکاری در طول یک سال نگران هستند و نمی‌دانند چگونه و از چه راهی باید امرار معاش کنند. این کشاورزان نسبت به سیاست‌های غلط و نتایج منفی تصمیمات دولت اعتراض دارند و ممنوعیت کشت را ساده و پیش‌پا افتاده‌ترین راه می‌دانند. ممنوعیت کشت در حالی در این منطقه اعمال می‌شود که مسئولان سازمان آب و برق و استانداری خوزستان تصمیمی برای تامین معاش این کشاورزان و خانواده‌هایشان در نظر نگرفته‌اند.
کشاورزان معتقدند که چوب تصمیمات غلط وزارت نیرو در مدیریت رودخانه کرخه را می‌خورند. سرشاخه‌های رودخانه کرخه در چند استان کشور از جمله کردستان، همدان، مرکزی، لرستان، کرمانشاه و ایلام قرار دارد. نبود آب کافی در این رودخانه باعث پایین آمدن سطح آب در پایین دست شده است. مسئولان علت آورد کم رودخانه را کمبود بارش باران در زمستان عنوان کرده‌اند.
آبگیری سیمره کشاورزی‌مان را نابود کرد
در حالی که مسئولان وزارت نیرو دلیل کاهش آورد رودخانه کرخه را نبود نزولات جوی عنوان می‌کنند. کشاورزان معتقدند آبگیری بدموقع سد سیمره باعث به وجود آمدن مشکل کم‌آبی در کرخه شده است. فواد یکی از ساکنان دشت آزادگان، سد سیمره را عامل بدبختی کشاورزی این منطقه می‌داند و می‌گوید: «بارش باران در زمستان کم بود، اما در سال‌های قبل هم که خشکسالی بود مشکل کم‌آبی به این میزان نبود. ممنوعیت کشت امسال به دلیل آبگیری سد سیمره است.»
او اعتقاد دارد یک فصل ممنوعیت کشت یعنی نداشتن هیچ‌گونه درآمدی برای کشاورزان. «مسئولانی که تصمیم‌گیری امور را در دست دارند به این فکر نکردند که در صورت کشت نکردن کشاورزان از چه راهی و چگونه زندگی کنند. نداشتن هزینه‌های زندگی از یک سو و از سوی دیگر مسئله بازپرداخت وام‌هایی که برای کارمان از بانک گرفته‌ایم را چه سی باید حل کند؟»
این کشاورز با توصیف اینکه کرخه روزبه‌روز بی‌آب‌تر می‌شود و دیگر همانند گذشته خروشان نیست، می‌گوید: «مسئولان به جای اینکه از کشاورزی که همه زندگی ماست حمایت کنند دائم در حال احداث سدهایی در شهرهای بالای رودخانه کرخه هستند که این سد‌ها آب کرخه را روزبه‌روز کم وکمتر می‌کند گویا کشاورزان پایین‌دست رودخانه اهمیت چندانی ندارند.»
وی با اشاره به اینکه به انجمن‌های صنفی کشاورزان مشکلات خود را گفته‌ایم و آن‌ها نیز در حال پیگیری هستند، می‌گوید: «در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی، کشاورزی ما ضربه‌های بسیاری خورد. در طول این سال‌ها تنها به اندازه گذران زندگی کار کردیم و آنقدر درآمد نداشتیم که بتوانیم پولی پس‌انداز کنیم. همه مردم نگرانند که چگونه و از چه راهی برای خانواده‌هایشان روزی تهیه کنند.»
احداث سد و نبود آب مساوی دعواهای استانی
وزارت نیرو تاکنون ۷ سد را در طول مسیر این رودخانه بهره‌برداری کرده است. با وجود اینکه امروز کرخه از بی‌آبی در پایین دست رنج میبرد اما وزارت نیرو همچنان تلاش دارد که ۲۷ سد دیگر بر این رودخانه احداث کند. براساس آماری که بر سایت شرکت مدیرت منابع آب ایران وجود دارد از این ۲۷ سد، ۲۵ مورد در دست مطالعه و ۹ مورد در حال ساخت است. این در حالی است که مسئولان وزارت نیرو مشکل را نبود آب کافی به دلیل بارش‌های کم عنوان می‌کنند.
دبیر انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان نیز مشکل را به واسطه سدسازی‌های بی‌برنامه و خشکسالی بیان می‌کند و می‌گوید: «سدهای سیمره، پاعلم و تنگ مهشوره بیشترین آورد رودخانه را در بالادست ذخیره خواهند کرد بنابراین آبی که از بالادست به سوی پایین روان می‌شود آب مناسب و کافی نخواهد بود.» حمیدرضا خدابخشی یکی از مشکلات در کم شدن آب کرخه را آبگیری سد سیمره در زمان نامناسب عنوان می‌کند و می‌افزاید: «سرشاخه‌های رودخانه کرخه در چند استان کشور از جمله کردستان، همدان، مرکزی، لرستان، کرمانشاه و ایلام قرار گرفته‌اند. تمام این سرشاخه‌ها بدون برنامه‌ریزی مشخص اقدام به سدسازی و بهره‌برداری از این سد‌ها کرده‌اند که این روند وضعیت منابع آبی در پائین‌دست کرخه را با چالش جدی مواجه کرده است.»
به گفته وی سدهای بالادست به منظور انرژی برق آبی احداث شده‌اند در حالی که در پایین‌دست رودخانه کرخه از آب برای مصرف کشاورزی استفاده می‌شود و استفاده از این آب برای تولید انرژی برق آبی قابل‌توجیه نیست. وی با بیان اینکه آورد رودخانه کرخه در بهترین شرایط چهارونیم میلیارد مترمکعب است، معتقد است: توجیه مسئولان برای احداث سد بر رودخانه کرخه کنترل سیلاب است این در حالی است که سد کرخه با مخزن هفت و نیم میلیارد مترمکعب می‌تواند کل سیلاب را کنترل کند و سدسازی‌های دیگر توجیه ندارد. به اعتقاد رئیس انجمن صنفی مهندسان صنعت آب اگر مسئولان توسعه کشاورزی در استان‌های دیگر را در نظر گرفتند در مطلوب‌ترین وضعیت آورد رودخانه و با شرایط بارندگی خوب حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب نیز کمبود مشاهده می‌شود.
حمیدرضا خدابخشی با انتقاد از اینکه برخی ذخیره آب سدهای بالادست کرخه را بیش از ۱۲ میلیارد متر مکعب می‌دانند، می‌گوید: «تمام آب سرشاخه‌های کرخه که جمع پشت سد کرخه جمع می‌شوند در بهترین شرایط چهارونیم میلیارد است و امکان ندارد در سرشاخه‌ها ۱۲ میلیارد متر مکعب آب وجود داشته باشد. این بدین معنی است که مطالعات صورت گرفته برای احداث سدهای بالادست دارای خطای فاحش است.» وی می‌افزاید: «چنین منابع آبی برای ساخت این سد‌ها وجود ندارد و در آینده حق آبه‌بران کاذب ایجاد می‌شوند و آبی برای پایین دست باقی نمی‌ماند و اراضی پایین دست و طبیعت هورالعظیم و کل محیط زیست آب‌خیز کرخه نابود می‌شود.»
وی با اشاره به اینکه احداث سد در بالادست مشکلات اجتماعی فراوانی در استان‌های مشترک در حوزه کرخه به وجود می‌آورد، می‌گوید: «اگر قرار باشد در بالادست سد ساخته شود در پایین دست هم همینطور و آب کافی برای این سد‌ها وجود نداشته باشد دعوای استانی به وجود می‌آید.» به اعتقاد وی باید توسعه مناطق با احداث سد را از تفکر و برنامه‌ریز‌های کشور خارج کرد و برای هر منطقه براساس توان و ظرفیت‌هایی که وجود دارد برنامه‌ریزی صورت بگیرد. «برعکس آنچه که عنوان می‌شود مزیت کشور ما توسعه کشاورزی نیست فقط بعضی استان‌ها مثل خوزستان، گیلان و مازندارن وضعیت آب و هوایی مناسب برای کشت را دارند بنابراین نباید با از بین بردن کشاورزی آن‌ها به اقتصاد این بخش لطمه وارد کنیم.» خدابخشی معتقد است این وضعیت منجر به تولید کانون گرد و غبار و بیابانی شدن ۲۰۰ هزار هکتار از تالاب هورالعظیم به دلیل عدم تخصیص آب می‌شود.
سکوت وزیر نیرو دردناک است
رئیس هیئت مدیره مجمع ملی تشکلهای کشاورزی کشور از تاثیر ممنوعیت کشت بر معیشت حدود ۷۰ هزار نفر که ۱۶ هزار خانوار را تشکیل می‌دهند، خبر داد. مسعود اسدی در گفت‌وگو با قانون با بیان اینکه آمار ارائه‌شده براساس آمار رسمی افراد عضو انجمن صنفی کشاورزان در شهرهای دشت آزادگان، هویزه، حمیدیه، سوسنگرد و بوستان است، می‌گوید: «تعدادی از کشاورزان نیز عضو انجمن نیستند و شاید کسانی که از این ممنوعیت رنج می‌برند، بیشتر باشند. با ممنوعیت کشت در این شهر‌ها شاهد از بین رفتن منبع درآمدی کشاورزانی هستیم که در حال حاضر با فقر مالی و کمبود نقدینگی مواجه هستند و این وضعیت باعث به وجود آمدن مشکلات معیشتی فراوانی برای آنان شده است.»
وی با انتقاد از اینکه مسئولان دولت ممنوعیت کشت را اعلام کردند، اما هیچ‌گونه برنامه‌ای برای معیشت این مردم در نظر نگرفتند، اظهار می‌کند: «برای حل مشکل کشاورزان پیگیری‌هایی از دفتر استاندار خوزستان و نهاد ریاست‌جمهوری انجام دادیم که تاکنون اقدامی صورت نگرفته است. باید از شخص وزیر نیرویی که مشکلات مردم را می‌بیند سوال پرسیده شود که چکار باید کرد.» وی می‌افزاید: «با توجه به اینکه این کشاورزان در نقاط مرزی کشور ساکن هستند نباید نگران تبعات امنیتی در مناطق مرزی کشور بود. در این وضعیت باید سد سیمره آبگیری شود و کشاورزان از کشت و کار خود دست بکشند چنین کاری آیا عقلانی است؟!»
وی به محدودیت‌های کشت و آب در سال‌های اخیر اشاره و کشت‌های غیرقانونی را ناشی از مشکلات مالی کشاورزان می‌داند. «کشاورزان خوزستانی به دلیل نیاز مالی و بدون اینکه درآمد بالایی از این راه داشته باشند اقدام به کشت می‌کنند بنابراین باید تدابیر خاصی برای کشاورزان اندیشیده شود.» وی با اعتراض به سدسازی‌هایی که در بالادست کرخه صورت می‌گیرد و اینکه مسئولان وزارت نیرو بدون مطالعه به احداث سد می‌پردازند، می‌گوید: «۳۰ سد دیگر یا در دست احداث است و یا در حال اجرای عملیات برای احداث هستند، مگر یک رودخانه چقدر آب دارد که در بالادست قرار است تمام این آب ذخیره شود. پس پایین‌دست باید چه کند. متاسفانه شرکت‌های تحت پوشش وزارت نیرو مانند سازمان مدیریت منابع آب ایران براساس مصالح خاصی مرتبا این اقدامات را انجام می‌دهد که اصلا به نفع هیچ‌کس نیست.» وی آبگیری نامناسب سد سیمره در وضعیت خشکسالی برای تولید برق را تصمیمی غیرمنطقی می‌داند.
اسدی سکوت وزیر نیرو در این زمان را جایز نمی‌داند و معتقد است: «این سکوت دردناک است. گویا ایشان هیچ‌گونه علاقه‌ای به کشاورزی کشور ندارند که با این اقدامات باعث مشکلات معیشتی برای کشاورزان می‌شود.»
رئیس هیئت مدیره مجمع ملی تشکلهای کشاورزی کشور با تاکید بر اینکه ممنوعیت کشت یعنی نبود درآمد برای کشاورز که تبعات زیادی از جمله مهاجرت، بیکاری و ناامنی را به دنبال دارد. آدم بی‌پول ممکن است دست به هرکاری بزند واگر چنین اتفاقاتی صورت بگیرد دلیلش مدیریت غلط مسئولان آب کشور است.
ممنوعیت کشت و خسارت ۲ هزار میلیاردی به کشاورزان
در حالی که خشکسالی سال ۸۶ تاکنون همچنان گریبان خوزستان را گرفته است. مدیرکل مدیریت بحران خوزستان خسارت وارده به کشاورزان در سال زراعی ۸۷-۸۶ را در اثر خشکسالی حدود ۲۱ هزار میلیارد ریال عنوان کرد و از خسارت ۲ هزار میلیارد ریالی به کشاورزی حوزه رودخانه کرخه در تابستان امسال خبر داد. محمدرضا آملازاده گفته ۳۸ هزار هکتار زمین کشاورزی در حوزه رودخانه کرخه باید زیر کشت تابستانه می‌رفت اما به دلیل کم آبی این امر محقق نشده است. به عقیده او علاوه بر مشکلات کم‌آبی، گرد و غبار نیز ۱۵ درصد به محصولات کشاورزی خسارت وارد کرده است.
مسئولان سازمان آب و برق خوزستان به عنوان متولی بحث آب در این استان تاکنون به آبگیری سد سیمره و احداث سدهای بالادست رودخانه کرخه هیچ‌گونه اشاره‌ای نکرده‌اند. این در حالی است که کار‌شناسان کم‌آبی و خشکسالی امسال خوزستان را طبیعی نمی‌دانند و آن را تحمیلی عنوان می‌کنند. بیشتر کار‌شناسان از مدیریت غلط وزارت نیرو در چند سال اخیر نسبت به رودخانه کارون، کرخه و دز شکایت دارند. آن‌ها از این گلایه دارند که در چند سال گذشته هرچه فریاد زدند هیچ مسئولی به صحبت‌های آن‌ها توجه نکرد.
بر اساس گزارش‌های ارائه شده از سوی مسئولان، در سال زراعی ۹۰-۸۹ به کشاورزی استان خوزستان شامل گندم آبی، گندم دیم، جو آبی، جو دیم، کلزا آبی و کلز دیم نیز بیش از یک هزار و ۸۸۲ میلیارد ریال خسارت وارد شد و ۴۶۸ هزار و ۴۱۶ تن محصول کشاورزی از بین رفت.
رودخانه کرخه با سطح حوزهای بالغ بر ۵۰ هزار کیلومتر مربع و متوسط آبدهی سالانه ۱۷۷ متر مکعب بر ثانیه، سومین رودخانه پرآب کشور پس از رودخانه‌های کارون و دز است. گویا بعد از مرگ کارون باید شاهد خاموش شدن رودخانه‌های دیگر و محیط زیست آبی در جنوب غربی کشور باشیم.
