موانع پیش روی فرش دستباف در چهار بخش تولید، توزیع، قیمت مناسب و تبلیغات

مدیر عامل یک شرکت تولیدکننده فرش دستباف، تولید، توزیع، قیمت مناسب و ‌تبلیغات را چهار رکن تاثیر گذار در هنر-صنعت فرش دستباف ذکر کرد و گفت:‌ در شرایط کنونی، موانعی پیش روی هر کدام از این بخش ها احساس می شود که سبب شده نفس فرش دستباف ایرانی به شماره بیافتد.

صادرات فرش دستباف ایران در سال های گذشته به دلیل مشکلاتی داخلی و خارجی همچون رکود اقتصادی، تحریم های آمریکا، دشواری های نقل و انتقال ارز، افزایش ریسک صادرات، هزینه های حمل و نقل و همچنین بیمه مرسولات، با کاهشی ۵۰ درصدی روبرو شده و در حالی که متوسط ارزش صادرات فرش دستباف ایران در دهه های گذشته سالیانه ۵۰۰ میلیون دلار بود، این رقم در سال های گذشته به حدود ۳۰۰ میلیون دلار کاهش یافت و حتی این میزان در سال گذشته نیز کمتر شد. 
در این شرایط، انتظار می رود با دستیابی به توافق هسته ای و اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بخشی از این مشکلات برطرف شود؛ کما اینکه لغو تحریم صادرات فرش دستباف ایرانی به آمریکا – بعنوان بازار ۸۰ میلیون دلاری فرش ایران – نخستین گام در این زمینه بود؛ بر اساس مصوبه کنگره آمریکا، از سال ۲۰۱۰ ورود فرش دستباف که مبدا تولید آن ایران ثبت شده باشد به خاک آمریکا ممنوع بود. 
با این حال، هنوز موانعی پیش روی این هنر- صنعت ریشه دار در فرهنگ و اقتصاد ایران وجود دارد که این مسایل را در گفت و گو با کاظم شفقی مدیرعامل شرکت فرش شفقی مورد بررسی قرار داده ایم. 
وی معتقد است که تعامل با جهان، بازار بین المللی و به خدمت گرفتن تکنیک های توسعه می تواند فرش دستباف ایران را از این انزوا بیرون بیاورد. 
شفقی در پاسخ به پرسشی مبنی بر چگونگی تبدیل شدن فرش ایرانی به یک برند جهانی گفت: پرهیز از بخشی نگری و توجه به منافع جمعی تنها راهی است که می تواند در این زمینه چاره ساز باشد؛ همه دست اندر کاران فرش دستباف ایرانی در هر شکل، اعم از تابلوفرش و فعالیت های جانبی باید همگرا شده و با دانش بین المللی گره بخورند و با درک مولفه های بازاریابی و کارآفرینی، کاری کنند که فرش ایرانی به دوران اقتدار خود بازگردد. 
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به فناوری های پیشرفته و ورود فرش های ماشینی، آیا فرش دستباف می تواند در بازار رقابتی بین المللی باقی بماند؟ گفت:‌ ما حتی در عرصه فرش ماشینی نیز با برنامه پیش نرفته ایم اما باید دانست که فرش دستباف به نوعی هویت ایرانی محسوب می شود؛ ما باید این برند را ثبت جهانی کنیم تا هرجای دنیا هم تولید شد، نماینده فرهنگ هنر ایرانی باشد. مسئولیت این ثبت جهانی با تنها متولی و مدعی صنعت فرش ایران یعنی مرکز ملی فرش است. 
این تولیدکننده فرش دستباف اضافه کرد: به قدری در صنعت فرش دستباف کم کاری کرده ایم که نقشه های فرش اصیل و فاخر ایرانی را بنام فرش های کشورهای دیگر در دنیا می فروشند و هیچ کس در جامعه جهانی اعلام نمی کند این فرشی که دارید به اسم ترکیه، مراکش، هند و نپال می فروشید، دست آفریده هنرمندان ایران است. 
وی چهار بخش تولید، توزیع، ‌قیمت مناسب و تبلیغات را ارکان این هنر-صنعت برشمرد و افزود: در گذشته اگر ۱۶ هزار بافنده در شهر تبریز فعال بود، اکنون این تعداد به یک هزار و ۶۰۰ نفر کاهش یافته، به عبارتی دیگر، توان تولید فرش ۹۰ درصد کاهش پیدا کرده است. 
شفقی اضافه کرد: علاوه بر این، توان توزیعی ما نیز کاهش یافته است؛ حدود ۳۰ سال پیش ما در بندر فرای هافن هامبورگ آلمان بیش از ۲۰۰ انبار بزرگ فرش دستباف داشتیم که تعداد این انبارها هم اکنون به سه واحد رسیده است؛ همچنین مشکل دیگر در بخش توزیع، بسته بودن برخی مسیرهای مبادله پولی است؛ به عنوان نمونه، بزرگترین مشکلی که برای فروشندگان داخلی برای عرضه فرش دستباف به افراد مقیم خارج از ایران وجود دارد این است که آنها مسترکارت و ویزا کارت دارند و با کارت های اعتباری خرید می کنند اما نبودن این کارتها در ایران سبب شده است خریداران نتوانند فرش های دلخواه خود را داشته باشند. 
شفقی افزود: مالیات، موضوع دیگری است که فروشندگان فرش دستباف با آن مواجه اند؛ تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش از مالیات معاف هستند اما فروشندگان فرش باید مالیات پرداخت کنند؛ به همین دلیل بازار فرش عباس آباد تهران که از زمان صفویه فرش فروشی بوده، اکنون به بازار لباس تبدیل شده است. 
وی، گران بودن تبلیغات تلویزیونی، رسانه ای و محیطی را یکی دیگر از مسایل پیش روی صنعت فرش ذکر کرد و گفت: در سه دهه گذشته هیچ گونه موج تبلیغاتی برای این هنر صنعت وجود نداشته و این مساله سبب شده است بازار فرشی که ایران در جهان فتح کرده بود را از دست بدهد. 
این تولیدکننده فرش دستباف اضافه کرد: نه تنها تبلیغات، در این سالها ما در حوزه اطلاع رسانی نیز ضعیف عمل کرده ایم؛ به عنوان نمونه با اینکه ممنوعیت واردات فرش دستباف با تلاش موثر دولت یازدهم و تیم مذاکره کننده هسته ای رفع شده و اکنون بازار آمریکا به روی صادرکنندگان فرش دستباف ایرانی باز است و هیچ گونه مشکلی برای ارسال فرش دستباف به این کشور و کشورهای اروپایی وجود ندارد، هنوز مشتریان ایرانی مقیم آمریکا از لغو این تحریم ها بی اطلاع هستند. 
وی ادامه داد: نمونه دیگری که می توان به آن اشاره کرد، برگزاری نمایشگاه بین المللی فرش دستباف ایران بدون هیچ گونه اطلاع رسانی در سطح بین المللی است؛ یک فضای نمایشگاهی تحت پوشش قرار می گیرد اما در هیچکدام از رسانه های دنیا یک خبر و حتی آگهی در مورد برگزاری این نمایشگاه فرش منتشر نمی شود؛ این امر سبب می شود فرش ها همانطور که روز اول با کامیون و وانت وارد نمایشگاه شدند، در روز آخر جمع و خارج شوند و تعداد بسیار محدودی فروش داخلی داشته باشیم. 
شفقی، بالا بودن قیمت تمام شده را یکی دیگر از مشکلات فرش دستباف ایرانی بیان کرد و افزود: ۸۰ درصد قیمت تمام شده یک فرش دستباف مربوط به دستمزد آن است؛ سال گذشته حدود ۲۰ درصد دستمزد بافنده ها افزایش یافت و این سبب شد قیمت فرش گرانتر از قبل به خریداران ارایه شود. 
وی در پاسخ به این پرسش که «فکر می کنید اکنون دستمزد بافنده ها در ایران بالاست؟» گفت: ما اکنون رقیب هایی جدی مانند هند، مراکش، ترکیه، نپال و چین داریم که برای یک روز کار یک بافنده، فقط یک وعده غذا می دهند. ما یکی از بزرگترین مشکلاتمان در صنعت فرش دستباف ایران این است که سالیانه مزد کارگر با تورم بالا می رود و این مساله قیمت تمام شده فرش را افزایش می دهد و سبب می شود فرش های هندی، مراکشی، ترکیه ای و نپالی و چینی با یک سوم قیمت، جای فرش ایرانی را بگیرد.