نقش‌های هزار و یک رنگ در وادی حرمان/ روزگار بی‌سامان اهالی تار و پود در قم

خیلی پیش از قرن هشتم که حافظ شیرازی هنر و حرمان را ملازم یکدیگر توصیف کرد، داستان غم انگیز مهجوری اهل هنر آغاز شده بود. گذشت سال‌ها و پیشرفت تمدن‌ها و پیدایش دنیایی که مدعی فرهنگ و انسان محور است نیز نتوانسته در این موضوع تغییری ایجاد کند.

به گزارش خبرنگار مهر، امروز نزدیک به ۴۰ هزار هنرمند قمی در عرصه فرش دستباف در محقرترین خانه‌ها زندگی می‌کنند و سر ساده‌ترین سفره‌های می‌نشینند. در حالی که فرش‌هایی که می‌بافند در گران‌ترین ویلاها و لوکس‌ترین آپارتمان‌های سراسر جهان استفاده می‌شود آن هم توسط کسانی که شاید هیچ ذوق هنری ندارند…

سنگینی بار بیش از ۲۰ درصد صادرات کشور در زمینه فرش دستباف بر دوش زنان و مردانی است که نصیبی جز دست‌های پینه‌ بسته ندارند.

فرش‌هایی که به گفته معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قم بین ۸۰ تا ۸۵ درصد ارزش افزوده دارند و در بازارهای جهانی از متری هزار تا ۱۵ هزار دلار به فروش می‌رسد که در این میان سهم قالی باف جز دست‌های پینه بسته، کمردرد و چشم‌های کم‌سو چیزی دیگری نیست.

زهره شیبانی بانوی قمی است که ۳۰ سال زندگی خود را پای دار قالی گذرانده. او که از جوانی سرپرست خانواده خود بوده می‌گوید: در سال‌های گذشته با درآمد قالی بافی و البته با قناعت می‌توانستیم زندگی خود را بگذرانیم اما امروز دیگر نمی‌شود به درآمد این کار امید داشت. او دیگر دخترهایش را به ادامه دادن مسیری که خودش پیموده تشویق نمی‌کند و معتقد است روزگار فرش‌های دستباف به سر آمده است.

سعیدی، دیگر بافنده قمی با اشاره به اینکه در روز ۸ ساعت را صرف بافتن فرش می‌کند، گفت: دست‌مزد من معمولا در ماه بیش از ۳۰۰ هزار تومان نمی‌شود که با این پول نمی‌توان از پس هزینه‌های زندگی در شرایط کنونی برآمد.

وی ادامه داد: بافنده در فرایند تجارت فرش دستباف کمترین سهم را دارد و اصلا دیده نمی‌شود. اگر ما انگیزه کافی برای ادامه دادن این راه نداشته باشیم، صادرکنندگان نیز از سود این تجارت بهره‌ای نمی‌برند.

سعیدی معقتد است اگر صادرکنندگان کمی از ارزش افزوده فرش دستباف را به بافندگان اختصاص دهند، کیفیت کارها نیز بالا رفته و روند چرخش پول در این صنعت بهتر می‌شود.

با این حال پای درد دل صادرکنندگان و تولیدکنندگان هم بنشینی متوجه میشوی که قیمت تمام شده برایشان بسیار گران است و قدرت رقابت با دیگر کشورها را از ایشان گرفته است.

زهرا سعادت که یکی از علاقمندان فرش دستباف است در این رابطه می‌گوید: گاهی برای تفریح و علاقه فرش یا تابلو فرشی می‌بافم اما هیچ وقت به فکر فروششان نیفتاده‌ام چون مبلغی که در ازای اینهمه زحمت به من می‌دهند، خنده‌دار است. من ارزش معنوی کار قالی را می‌دانم به همین خاطر فرش‌هایم را در خانه خودم نگه‌داری می‌کنم و فکر فروششان نیستم.

سعادت از گرانی نخ می‌گوید و از اینکه با توجه به خرج‌هایی که برای یک تخته فرش می‌کند، مبلغ پیشنهادی خریداران هیچ صرفه اقتصادی برای او ندارد.

بیمه شدن بیش از ۱۱ هزار قالی‌باف

مسئولان سازمان صنعت، معدن و تجارت قم می‌خواهند این شهر را به پایتخت فرش دستباف کشور تبدیل کنند اما بی‌شک این مهم بدون توجه به نیازهای بافندگان که پایه‌های این هنر صنعت هستند، امکان پذیر نیست.

امیر محمدی‌چهر معاون بازرگانی داخلی این سازمان با اشاره به اشتغال ۴۰ هزار نفر در این حوزه ابراز داشت: از این تعداد تاکنون ۱۱ هزار و ۲۰۰ نفر بیمه شده‌اند.

وی با اشاره به اینکه این افراد تنها ۳۰ درصد حق بیمه را می‌پردازند، گفت: باقی حق بیمه از سوی دولت به صورت یارانه پرداخت می‌شود.

به گفته محمدی‌چهر برای تمام قالی‌بافانی که ثبت نام کرده‌اند، سهام عدالت در نظر گرفته شده است که بیشتر این افراد آن را دریافت کرده‌اند.

وی با اشاره به مشکلاتی که این هنر صنعت با آن روبه‌رو است، اظهار کرد: عدم ثبات نرخ ارز و گرانی مواد اولیه برای تولیدکنندگان مشکلاتی به وجود آورده که ضرر آن دامن‌گیر قالی باف نیز شده است.

معاون بازرگانی داخلی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قم با اشاره به اینکه در یک سال اخیر مواد اولیه بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ درصد گران شده‌اند و این شوک بدی برای تولیدکننده است، افزود: اگر زمانی قیمت نرخ ارز ثابت بماند و مواد اولیه فرش دستباف قم در داخل کشور تامین شود، می‌توان شکوفایی دوباره این هنر صنعت را به نظاره نشست.

فعالیت ۴۰ هزار بافنده و ۳۵۰ استادکار

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف استان قم نیز با اشاره به فعالیت ۴۰ هزار بافنده در استان ابراز داشت: این بافندگان زیر نظر ۳۵۰ استادکاری که هر کدام بین ۵۰ تا چند صد دستگاه قالی را اداره می‌کنند.

اخوان در توضیح نحوه کار استادکاران فرش قم گفت: استادکار مواد اولیه و نقشه را در اختیار بافنده قرار می‌دهند و هزینه‌ها را تقبل می‌کند تا فرش بافته شود. از این نظر که استادکار تولید را اداره می‌کند این روند به نفع صنعت فرش است چرا که استادکار به کار نظارت می‌کند تا کار سالم از آب دربیاید و تلاش می‌کند تا نقشه‌ها به روز بوده و بهترین کار ارائه شود.

وی با اشاره به اعتراض بافندگان به کمی مزد اضافه کرد: در مقایسه با هنری که خلق می‌شود و مخارجی که زندگی امروز دارد، مزد کم است اما بیش از این نیز بازار فرش کشش نخواهد داشت.

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستباف استان قم ادامه داد: در شرایط کنونی هم قیمت تمام شده فرش بالاتر از حد معمول است و صادرکننده به سختی می‌تواند با فرش کشورهای دیگر رقابت کند.

وی با اشاره به تشکیل شورای مزد برای تعیین یک مزد عادلانه عنوان کرد: در این شورا افرادی عضو هستند که سال‌ها در زمینه فرش دستباف فعالیت کرده‌اند و زیر و بم این کار را می‌شناسند.

………………………..
زینب آخوندی