نگاهی به رواج لباس تاناکورا (بخش نخست)

جیب خالی، پز عالی!

نویسنده: صدیقه توانا

در پیچ و خم دالان ها و راهروهای پرگردوغبار بازار، هرچه به مرکز خرید و فروش لباسهای دست دوم خارجی نزدیکتر می شوی، گله به گله پیرمردان دست فروش را می بینی که دور یک پیت حلبی سیاه رنگ چمباتمه زده و در غبار آتش و دود و غم گم شده اند و چند جفت کفش کتانی کهنه، ۱۵-۱۰ دست شلوار مخمل و جین سائیده شده و ۸-۷ دست هم کاپشن و پیراهن چرک و چروک گرفته روی زمین بساط کرده اند و هر تکه را از یک تا ۵ هزار تومان در معرض دید مشتریانی که به قصد خرید لباسهای تاناکورا به این محدوده می آیند، قرار می دهند و اگر رد آنها را دنبال کنی به باغچه یعنی محل اصلی خرید و فروش لباسهایی که بوی نامطبوع و مشمئزکننده اش واقعا آزارت می دهند، می رسی و درست در راسته دیگر بازار، یا بعضا در مقابل همین دست فروشان در خود چمبره زده، مغازه های شیک و تمیز پوشاک تولید داخل قرار دارد. تولیداتی که می توانی با افتخار آنها را بپوشی، تن پوشی برازنده هر ایرانی. فقط کافی است چشم واقع بین خود را باز کنی و قید لباسهای کهنه و دست چندم آمریکایی، هندی و پاکستانی را بزنی و از پوشیدن لباسی غیر از لباس تولید وطن ات امتناع و به آنچه که خود داری افتخار کنی!
یکی از مشاغل کاذبی که با توجه به نیازهای نسبتا غیرضروری جامعه در چند سال اخیر به وجود آمده، فروش لباسهای دست دوم خارجی در فروشگاههای موسوم به تاناکورا است که به دلیل قیمت پایین آن، با استقبال مردم روبه رو شده و تعداد این فروشگاهها در شهرهای بزرگ بویژه تهران در حال افزایش است، به طوری که اگر قبلافقط در مناطق جنوب شهر شاهد این گونه مغازه ها بودیم، اما در حال حاضر در تمام نقاط شهر از شمال گرفته تا شرق و غرب هم این فروشگاهها رشد قارچ گونه ای یافته است و اگر قبلامشتریان این مغازه ها را افراد کم درآمد و فقیر جامعه تشکیل می دادند، اکنون همه نوع قشری مشتریان این گونه فروشگاهها هستند.
با نگاهی به پوشاک و البسه شهروندان و بخصوص جوانان و زنان متوجه می شویم که چندی است خوش پوشی، تنوع طلبی و مارک دار بودن برای شهروندان بسیار مهم شده است. اما این نیاز برای افراد هزینه بر است و همه قادر به تهیه لباس با قیمتهای گران نیستند، بنابراین برخی با پوشیدن لباسهای مارک دار دست دوم این نیازهای کاذب را برآورده می سازند. دلایل استقبال برخی از شهروندان از پوشاک، کفش و کلاه و کیف خارجی دست دوم، بیماریهای پوستی و عفونی و غیربهداشتی بودن برخی از این گونه البسه، راههای قاچاق و ورود غیرمجاز این کالاها به کشور و نحوه برخورد مسئولان وزارت بهداشت، ستاد مبارزه با قاچاق کالاو وزارت بازرگانی و مهمتر از همه شنیدن نقطه نظرات فروشندگان این لباسها مهمترین محورهای مورد بحث و بررسی ما در دو شماره گزارش پیش روست.

۲۰ سال مشتری تاناکورا بودن یعنی…
ساعت ۲ بعدازظهر، میدان ولیعصر- فروشگاه تاناکورا- وارد مغازه می شوم، چند خانم مسن با ظاهری مرتب و تر و تمیز، رگال کتهای پشمی را می چرخانند. فروشنده نگاهی عاقل اندر سفیه می اندازد و خود را سرگرم مرتب کردن لباسها می کند. رو به یکی از خانمها می کنم و می گویم: «شما بدتان نمی آید به این لباسهای کهنه دست می زنید، این بو شما را آزار نمی دهد؟» می خندد و می گوید: «نه خانم دیروز یک کت پشمی را به قیمت ۵ هزار تومان خریدم، اما چون کمی سایز آن برایم بزرگ است، می خواهم تعویض کنم، شما الان با این رقم بسیار پایین فقط ۳ جفت جوراب می توانی بخری.»
و بدون اینکه دوباره از او سوالی بپرسم، اینطور ادامه می دهد: «۲۰ سال است که مشتری این مغازه هستم، لباسها را پس از خریداری ابتدا در ماشین لباسشویی می اندازم و پس از خشک شدن با خیال راحت لباسی شیک و زیبا را بر تن می کنم.»
به او می گویم، اما پزشکان معتقدند برخی از میکروبها که لابه لای پرزهای لباس وجود دارد با شستن از بین نمی رود و باعث بیماری می شود، دستش را به علامت نفی و رد صحبتهایم بالامی آورد و می گوید: «نه خیر خانم این چیزها نیست، سالهاست که این لباسها را می پوشم، کیف و کفش های مارک دار و ارزان قیمت و با کیفیتم را از این گونه مغازه ها تهیه می کنم، تمام اجناس این مغازه ها خوب است و تا حالاهم خوشبختانه هیچ مشکلی برایم پیش نیامده. وقتی می توانم یک کت خارجی زمستانی مارک دار را ۷ هزار تومان و یک جفت بوت تمام چرم ایتالیایی را ۸ هزار تومان بخرم، دیگر چرا بروم جنس گران بخرم. این لباسها هم مارک دار است و هم مد روز».
خانم جوان دیگری که کنارش ایستاده و حاضر به ذکر نام خود نیست در ادامه سخنان این مشتری ۲۰ ساله تاناکورا می گوید: «رو تختی، پتو و ملحفه های خوبی هم در این فروشگاهها وجود دارد که من و خواهرم چندین پتو خرید کردیم، واقعا برخی از این اجناس مرگ ندارد، بشور و بپوش.» از شنیدن خرید رو تختی و تصور اینکه شاید برای فرد بیماری بوده چهره ام در هم می رود و به او می گویم: «محصولات تمیز را چگونه به این اجناس ترجیح می دهید»، می گوید: «بعد از مدتی به این بو عادت می کنید، چیز مهمی نیست!»

حراج لباس دست دوم و کهنه تاناکورا
برخلاف برخی از مشتریانی که هیچ تمایلی به ذکر نام و چاپ عکسشان ندارند، علی بهبهانی اهل خوزستان، ۵۶ ساله و کارمند یک شرکت دارویی، داوطلب گفت وگو می شود و با تاکید بر اینکه سالهاست مشتری پروپا قرص لباسهای دست دوم خارجی است، به تبلیغ لباسهای تاناکورا می پردازد و دلیل اصلی انتخاب این لباسهای کهنه را به اصطلاح خودش کیفیت بالاو دوام زیاد آنها می داند و می گوید: «این لباسها همه از رنگهای شاد و متنوعی برخوردارند و روحیه را تقویت می کنند.»
وی می گوید: «در این زمینه مردم دو دسته اند دسته اول موافق لباس تاناکورا هستند و دسته دوم شدیداً مخالف وجود چنین لباس هایی در بازار پوشاک کشور هستند.»

جیبم با روحیه ام سازگار نیست!
دختر جوانی پالتویی را انتخاب کرده و آن را به تن می کند و جلوی آیینه قدی داخل فروشگاه می ایستد تا لباس خود را بهتر ورانداز کند. او می گوید: «خیلی تنوع طلب هستم از طرفی وسع مالی پدرم هم اجازه نمی دهد که بخواهم از جاهای شیک و لباسهای مارک دار خریداری کنم، در واقع جیب خانواده با روحیه ام اصلاسازگاری ندارد! برای همین از اینجا خرید می کنم.»
او که ساکن غرب تهران است و از فروشگاه تاناکورا در فلکه اول صادقیه خرید می کند، در ادامه می گوید: «قبلااز دوستانم خجالت می کشیدم که به آنها بگویم لباسهایم را از کجا می خرم، اما وقتی دیدم آنها هم با خانواده هایشان مشتری اینگونه مغازه ها هستند، الان دیگر خجالت هم نمی کشم و از پوشیدن لباسهای تاناکورا لذت هم می برم»!

منتقدین لباس تاناکورا
به همراه عکاس روزنامه وارد یکی دیگر از فروشگاه های تاناکورا در سطح شهر می شویم. او که مخفیانه چند عکس از فروشگاه گرفته، بیرون و پشت ویترین منتظر می ماند. بالاخره چند خانم جوان وارد می شوند. نظر یکی از آنها را در مورد لباس های تاناکورا جویا می شوم. خود را الهه سرابی و طراح یک نشریه معرفی می کند. ظاهرا به اتفاق و اصرار دوستانش وارد مغازه شده است. سعی می کند دست و لباسش به لباس های آویزان روی رگال برخورد نکند. گوشه دنجی می ایستد و می گوید: «اصلانظر مثبتی نسبت به این فروشگاه ها ندارم، الآن از سر کنجکاوی و به اصرار وارد این مغازه شدم. وقتی وارد می شوی، دلت می گیرد، بوی تازگی و نویی نمی دهد، معلوم نیست این لباس ها را قبلاچه کسی پوشیده است. شاید آن فرد بیمار بوده، یا ناراحتی پوستی داشته، این لباس ها وسیله مناسبی برای انتقال میکروب و بیماری به انسان سالم است.» خانم سرابی در ادامه در حالی که گرهی به نشانه تنفر بین ابروانش می اندازد، می گوید: «شاید هم صاحبان اصلی این لباس ها مرده باشند که تصور این از همه وحشتناک تر است که آدم لباس های یک مرده را بپوشد. من حاضرم از بی لباسی بمیرم ولی از تاناکورا خرید نکنم».

مشتریان تاناکورا، دنبال چه می گردند؟
پاساژ علی گوله واقع در بازار نجار، اسپانسر بسیار قوی فروشگاه های تاناکورای پایتخت است. دور تا دور پاساژ سرباز، فروشگاه ها مثل قطار زنجیروار به یکدیگر متصل اند و تا چشم کار می کند گونی های لباس کهنه و دست دوم به چشم می خورد. کاپشن، تی شرت، شلوار گرمکن، پیراهن، کفش کتانی، پالتو و کت و شلوار، البته همه لباس ها مردانه است که در هوای تمیز و زیر تیغ آفتاب زمستانی هم بوی نامطبوع، شامه ات را اذیت می کند.در ابتدای ورود به پاساژ با هجوم مغازه داران و امتناع آنها از صحبت مواجه شدیم. می ترسیدند و از کاری که می کردند، وحشت داشتند اما علی رغم این همه رعب و ترس باز هم اجناس کهنه خود را به مردم غالب و بر تمیز و بهداشتی بودن آنها تاکید می کردند.یکی از فروشندگان لباس های موسوم به تاناکورا با اشاره به اینکه ۲۰ سال در این شغل فعالیت دارد، بر تمیز و بهداشتی بودن لباس ها تاکید می کند و می گوید: «طی این مدت نشنیدم که برای استفاده کنندگان این لباس ها مشکل بهداشتی به وجود آید، چون تمام این لباس ها ضدعفونی می شود و در اختیار افرادی که قدرت خرید زیادی ندارند، قرار می گیرد.»او هم که مثل دیگر فروشندگان از ذکر نامش امتناع می کند، با تعریف از پوشاک کهنه و دست دوم خارجیان ادعا می کند: «ما همه نوع مشتری داریم چون پوشاک و لباس های خارجی از کیفیت خوبی برخوردارند، اغلب کسانی که دنبال لباس های مارک دار هستند ترجیح می دهند به جای البسه گران قیمت و دست اول، به این پاساژ مراجعه کنند و شیک پوش شوند.»فروشندگانی که دور ما حلقه زده اند همه با این توجیه که مردم نمی توانند لباس های مارک دار خارجی مخصوصا پوشاک زمستانی را از بوتیک های معتبر خریداری کنند، مدعی هستند که وجود چنین مغازه هایی نیاز اکثر جوانان و طرفداران مد را به راحتی برآورده می کند. حسین که ۴۰ سال سن دارد با اشاره به اینکه لباس های تاناکورا انواع مختلفی دارد، می گوید: «لباس ها دو دسته اند، لباس هایی مثل کاپشن و کت و شلوار کمتر ممکن است موجب بروز مشکل شوند یا اصلامشکلی ندارند و لباس های زیر چون در تماس مستقیم بدن هستند در انتقال بیماری ها موثرند.»او که نگاه واقع بینانه تری نسبت به دیگر همکارانش درخصوص بهداشت لباس های تاناکورا دارد، می گوید: «اگر از نظر بهداشتی مشکلی باشد مربوط به گروه دوم لباس هاست که خوشبختانه ورود آنها ممنوع شده است ضمنا اگر قرار بود لباس های رو مشکل ایجاد کند، در درجه اول برای ما خطرآفرین بود چون هر روز با آنها سر و کار داریم، ضمن اینکه ما و خانواده هایمان سال هاست که از این لباس ها استفاده می کنیم.»
وقتی به او می گویم نظر پزشکان خلاف ادعای شماست و شاید در درازمدت پوشیدن این لباس ها برای شما مشکل زا باشد، با لاقیدی شانه هایش را بالامی اندازد و می گوید: «هر کس حرفه و شغلی دارد، کار ما هم این است و مجبوریم خطراتش را به جان بخریم.»به حسین آقا می گویم به جای اینکه واردکننده و فروشنده لباس های کهنه کشورهای دیگر باشید می توانید در تولیدی و کارخانه های پوشاک داخلی فعالیت کنید تا هم به صنعت کشور لطمه ای وارد نشود و هم سلامتی خود و دیگر شهروندان را به مخاطره نیندازید، با کمی مکث می گوید: «فروش لباس مارک دار خارجی، پوشیدن پوشاک اروپایی هر چند کهنه، انسان را متمدن می کند و الآن هم که اکثرا عقل شان به چشم شان است!»
اگر پوشش ارزش باشد
به راستی چه عواملی باعث می شود افراد با لباس احساس شخصیت و غرور کنند؟ چرا روزبه روز گرایش به سمت مد و مارک بیشتر می شود تا جایی که برخی ها حاضرند تن پوش کهنه دیگران را انتخاب کنند؟
علی بانی، پژوهشگر مسائل جامعه در پاسخ به سوالات فوق در گفت وگو با گزارشگر کیهان می گوید: «وقتی در جامعه ای پوشش ارزش می شود و افراد برتری انسان ها را در پوشش شان می بینند، روی آوردن به جنس های دست دوم برای تازه زندگی کردن یکی از راه ها خواهد بود.»
آقای بانی با اشاره به اینکه داشتن روحیه خودباوری و اعتماد به نفس مهمترین راز پیشرفت انسان است، اضافه می کند: «نداشتن اعتماد به نفس باعث می شود که انسان نیمه خالی خود را با مسائل حاشیه ای پر کند بر همین اساس رو به تجملات می آورد و سعی می کند به وسیله ظاهر، خود را از دیگران برتر یا همتراز آنان نشان دهد.»
این پژوهشگر مسائل اجتماعی با اشاره به اینکه پوشیدن لباس های تاناکورا و بعضا مارک دار بدون منطق و تفکر صورت می گیرد و درحال حاضر به یک آسیب اجتماعی تبدیل شده است، علت رواج این اپیدمی را خلاموجود بین افراد مخصوصا جوانان می داند و می گوید: «زمانی درون گرایی، ساده زیستی و بی اعتنایی به دنیا، افتخار به حساب می آمد ولی در دنیای کنونی بسیاری از مردم برون گرایی و مصرف هر چه بیشتر را ارزش می دانند. در حال حاضر مارک باز بودن و درگیر شدن با جریانی که در جامعه متداول می شود، یکی از طبیعی ترین واکنش های جوانانه در برابر این احساس خلااست.

خلاقانونی برای جمع آوری لباس های تاناکورا
شاید آن عده که دنبال خودنمایی هستند خیلی به نکات بهداشتی توجه نکنند و شاید کسانی که از را ه های غیرقانونی می خواهند فرهنگ مصرف گرایی و غرب زدگی را در جامعه رواج دهند فقط دنبال منافع خود هستند، اما آنچه که در این بین حائز اهمیت است، توجه ویژه مسئولان برای جلوگیری از ورود این نوع کالاها و لباس ها به داخل کشور است ضمن اینکه نظارت و دقت نظر مسئولان وزارت بهداشت را هم نباید نادیده گرفت.
مهندس سیدرضا غلامی، معاون بهداشت محیط مرکز سلامت و محیط کار در گفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه برای جلوگیری از ورود لباس های دست دوم و موسوم به تاناکورا، وزارت بازرگانی، ستاد مبارزه با قاچاق و کالاو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همه باید دست به دست هم دهند، می گوید: «جلسات متعددی را با ارگان های مذکور برگزار کردیم و مقرر شده است فروش لباس های دست دوم بدون مجوز ممنوع باشد چون به سلامتی مردم ضرر می رساند، اما متاسفانه علی رغم همه نظارت ها باز هم تعدادی از این فروشگاه ها در سطح شهر به عرضه و فروش این لباس ها اقدام می کنند.»
غلامی می گوید: «اگر گزارشی درخصوص فعالیت این فروشگاه ها و غیربهداشتی بودن آنها به این معاونت ارائه شود، به صورت جدی با آنها برخورد می کنیم.»
وقتی به او می گویم، با گشت و گذاری در سطح شهر و یا بازار بزرگ تهران می توانید بسیاری از این فروشگاه ها را مشاهده کنید و جلوی فعالیت آنها را بگیرید، می گوید: «از نظر قانونی وزارت بهداشت مکلف به تعطیل کردن مغازه ها نیست این کار به دستگاه های دیگر برمی گردد و در این خصوص نیز خلاقانونی وجود دارد.»
معاون بهداشت محیط مرکز سلامت و محیط کار در ادامه می گوید: «در سال گذشته در سطح کشور ۲۵۰ مورد فروشگاه متخلف شناسایی و به ستاد قاچاق معرفی شد، اما برای جمع آوری آنها نیاز به حمایت بیشتری از سوی دیگر دستگاه ها داریم.»
گزارش روز

روزنامه کیهان، شماره ۱۹۸۷۳ به تاریخ ۷/۱۲/۸۹، صفحه ۵ (گزارش روز)