هجوم فرش‌های ماشینی، صنعت فرش دست‌باف کشمیر را به سمت نابودی کشانده است

صنعت مشهور فرش‌های دستباف کشمیر که با گره‌های دستی و هنر اصیل شناخته می‌شود، امروز با تهدیدی جدی و وجودی مواجه است؛ ورود بی‌رویه و بدون نظارت فرش‌های ماشینی عمدتاً از ترکیه و ایران که به دروغ با عنوان “فرش کشمیری” عرضه می‌شوند. این تخلف نه‌تنها معیشت هزاران هنرمند را نابود کرده، بلکه هویت فرهنگی یکی از شناخته‌شده‌ترین صنایع دستی منطقه را نیز در معرض خطر قرار داده است.

فرش‌های دست‌باف کشمیری که با صرف ماه‌ها یا حتی یک سال زحمت بافته می‌شوند، اکنون توسط فرش‌های ارزان‌قیمت و تولید انبوه که بازارهای فیزیکی و آنلاین را اشباع کرده‌اند، به حاشیه رانده شده‌اند در حالی که همگی با برچسب جعلی “فرش کشمیری” به فروش می‌رسند.

عبدالغنی میر، بافنده‌ای که بیش از چهل سال در بودگام فعالیت دارد، می‌گوید:

«فرش‌های ماشینی در عرض چند ساعت تولید می‌شوند. ما چطور می‌توانیم با این وضعیت رقابت کنیم؟»

سقوط آزاد یک صنعت

عواقب این وضعیت برای صنعت بسیار ویرانگر بوده است. شبیراحمد، هنرمندی از سرینگر، می‌گوید:
«درآمدم به کمتر از نصف پنج سال پیش رسیده. گاهی با خودم فکر می‌کنم که آیا این هنر هنوز جایی در این دنیا دارد؟»

به گفته جاوید احمد تانگا، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع کشمیر (KCCI)، آنچه در حال رخ دادن است، فقط یک بحران اقتصادی نیست، بلکه نوعی جعل فرهنگی است.

او هشدار می‌دهد:
«فرش‌های ماشینی که خود را جای فرش‌های دستباف کشمیری جا می‌زنند، بازارها را نابود کرده‌اند و اعتماد جهانی را از بین برده‌اند.» وی اشاره می‌کند که صادرات فرش از رقم ۶۰۰ کرور روپیه، به فقط چند صد کرور در سال ۲۰۲۴–۲۵ سقوط کرده است.

تانگا خواستار اجرای فوری قوانین برچسب‌گذاری جغرافیایی (GI)، شفاف‌سازی در برچسب‌گذاری محصولات و آگاهی‌رسانی به مصرف‌کنندگان برای تشخیص فرش دستباف از ماشینی شد.

درخواست برای مداخله فوری دولت

شیخ عاشق، عضو شورای ترویج صادرات فرش (CEPC)، هشدار داد که کل زنجیره تأمین صنعت فرش در حال فروپاشی است؛ صادرکنندگان دیگر قادر به دریافت سفارش‌های جدید نیستند و هنرمندان بی‌کار مانده‌اند.

او گفت:
«اینکه فرش‌های ماشینی به اسم صنایع‌دستی فروخته می‌شوند، جنایتی آشکار است. باید با این تخلف به شدت برخورد شود.» او از مقامات بلندپایه خواست که فوراً وارد عمل شوند.

همدستی برخی فروشندگان محلی و واکنش دولت

گزارش‌های نگران‌کننده‌ای نیز منتشر شده که نشان می‌دهد برخی فروشندگان محلی با تعویض برچسب‌های اصلی فرش‌های وارداتی و جایگزینی آن‌ها با برچسب‌های جعلی کشمیری، در این تقلب دست دارند. یک مقام ارشد از اداره صنایع‌دستی وجود چنین تخلفاتی را تأیید کرده است.

در واکنش، مسرّت اسلام، مدیرکل صنایع‌دستی و نساجی کشمیر، سیاست تحمل‌نکردن تخلف را مورد تأکید قرار داد و گفت که نظارت‌های سرزده برای مقابله با این پدیده در حال اجراست.

او افزود:
«مصرف‌کنندگان باید تنها فرش‌هایی را بخرند که دارای برچسب GI و کد QR معتبر باشند. ما در حال تقویت فرآیندهای تأیید از طریق آزمایشگاه‌های دارای گواهی NABL و سیستم‌های PTQCC هستیم.»

سکوت در کارگاه‌ها؛ خاموشی در سنت

در حالی که دارهای قالی یکی‌یکی خاموش می‌شوند و خانواده‌های هنرمند برای بقا می‌جنگند، سنت جهانی فرش دستباف کشمیری در آستانه نابودی قرار گرفته است. اگر اقدام فوری و قاطع انجام نشود، یکی از نفیس‌ترین صنایع‌دستی جهان، به زودی تنها در خاطره‌ها باقی خواهد ماند.

برای مشاهده جدیدترین اخبار صفحه اینستاگرام مجله نساجی کهن را دنبال کنید.