همه چیز در مورد صنعت ریسندگی در ایران

صنعت ریسندگی در ایران

به طور کلی صنعت ریسندگی در ایران صنعتی قدیمی و ریشه دار است و در حال انواع مختلف نخ برای استفاده در صنعت نساجی و پوشاک تولید می‌شود و امکان تأمین تمامی نیاز داخل به نخ مورد نیاز در رسته منسوجات پنبه‌ای و الیاف مصنوعی با بهره برداری از واحدهای جدید تولید نخ در ایران وجود دارد.

اولین کارخانه ریسندگی در ایران

درست معلوم نیست دقیقاً از چه زمانی فضل‌الله دهش، فرزند یک تاجر شیرازی و تحصیل‌کرده کالج بمبئی که در رشته صنایع فارغ‌التحصیل شده بود به فکر افتاد که یک کارخانه نساجی به اصفهان وارد کند، اما وی از سال ۱۲۶۵ شمسی تا ۱۲۷۰ شمسی در هندوستان اقامت داشته‌است. در این مدت ۳۰ سال که انقلاب مشروطیت و جنگ جهانی اول در ایران اتفاق افتاده بود، فضل‌الله دهش عرصه را آماده ندید که آرزویش را برآورده کند.

پس حدود سال ۱۳۰۰ خورشیدی به آلمان مسافرتی کرده و با مهندس آلمانی شونمان کارخانه ریسندگی و بافندگی را تهیه و سپس از راه بین‌النهرین وارد ایران کرد. وی آن را در محل عمارت صفوی هفت دست که رو به ویرانی می‌رفت و البته مالکیت آن را داشت، نصب کرد. حدود یک سال بعد، در مرداد ۱۳۰۴ قسمت ریسندگی این کارخانه افتتاح یافت. بخش بافندگی کارخانه هنوز باقی مانده بود که به تدریج سوار شده و یک سال بعد دوباره خبر افتتاح کارخانه در روزنامه‌ها درج شد.

کیفیت در صنعت ریسندگی ایران

از نظر سطح تکنولوژی واحدهای ریسندگی به خصوص ریسندگی الیاف کوتاه و الیاف بلند و تولید الیاف مصنوعی در ایران در شرایط خوبی قرار دارند و طیف گسترده ای از نخ ها تا ظرافت نمره ۸۰ انگلیسی در ریسندگی الیاف کوتاه و نخ ۵۲ متریک در ریسندگی الیاف بلند برای نخ فرش ماشینی به خصوص فرش های با تراکم و ظرافت بالا کاربرد دارد قابل تولید است.

در حال حاضر به ویژه در بخش ریسندگی پنبه ای در ایران پتانسیل وجود دارد چرا که این نوع نخ در طیف وسیعی از کارخانجات پایین دستی مانند واحدهای جین (نمره نخ های ضخیم) ، تولید انواع پارچه های باند ، تنظیف و یکبار مصرف (نخ تا نمره ۲۰)، پارچه های نیتینگ و پیراهنی و … (نخ۳۰ به بالا) کاربرد وسیعی دارد.

نخ نساجی تولید داخل از کیفیت بالایی برخوردار است و از نظر کیفی توان رقابت در سطح بازارهای جهانی را دارد اما مهمترین مشکل صادرات کم صنعت ریسندگی ایران وجود متغیرهای بسیار زیاد در تامین قیمت و نبود ثبات لازم برای قیمت تمام شده است. مسایلی مانند قیمت بالا و نوسان زیاد ارزهای خارجی در بازار ، تحریم های اقتصادی و بانکی و عدم اطمینان از تامین به موقع مواد اولیه از مهمترین آنهاست.

جدیدترین ماشین آلات ریسندگی در ایران مربوط به سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ است. شرکت هایی که از تکنولوژی های به روز و خطوط نوسازی شده استفاده می کنند و نخ های با کیفت تولید می کنند بازار بسیار داغ و عالی دارند و با وجود تولید در ۳۶۰ روز سال باز هم جوابگوی نیاز بازار و مشتریان نیستند.

به طور کلی می توان گفت در حال حاضر حدود ۳۵ کارخانه ریسندگی با سطح تکنولوژی قابل قبول و با کیفیت نخ تولیدی بالا وجود دارد.

ظرفیت تولید نخ در واحدهای ریسندگی ایران

ظرفیت اسمی ثبت شده تولید نخ در ایران بالغ بر ۴۰۰ هزار تن در سال است. اما از آنجایی که در سال های گذشته بسیاری از کارخانجات تعطیل شدند و یا به دلیل عدم نوسازی ماشین آلات و منابع متوقف شدند ظرفیت فعلی تولید نخ در سیستم منسوجات پنبه‌ای و الیاف مصنوعی ایران ۲۰۰ تا ۲۲۰ هزار تن در سال است.

بدون شک با راه ‌اندازی واحدهای جدید و در عین حال فعال‌ سازی ظرفیت‌های بلاستفاده در کارخانجات موجود ایران توان تولید در این حوزه به ۲۶۰ تا ۲۷۰ هزار تن در سال خواهد رسید.

برخلاف اینکه در گذشته اغلب واحدهای بزرگ ریسندگی و نساجی توسط دولت اداره میشد اما حالا بیش از ۹۰ درصد واحدهای ریسندگی ایران خصوصی هستند و تولید نخ در ایران نسبت به رقبای خارجی نظیر ازبکستان هند پاکستان و حتی ترکیه از کیفیت لازم برخوردار است.

یکی از کارشناسان صنعت نساجی ایران در رابطه با سرمایه گذاری در بخش ریسندگی ایران می گوید: « صنعت ریسندگی ایران باتوجه به پیشرفت های زیادی که درمورد ماشین آلات ریسندگی دنیا در چند دهه اخیر داشتیم باید با تاسف اذعان داشت که ما نتوانستیم پابه پای تکنولوژی روز دنیا پیش برویم و این خود دلایل و عوامل متعددی داشته است.

از جمله و مهمترین آن تحریم ها بود ه است سرمایه گذران و مسئولین باید به این نکته واقف باشند که تکنولوژی حرف اول را میزند در چند سال گذشته ما میبینم کشورهای اروپایی و ترکیه در حال فروش ماشین آلات ریسندگی قدیمی و جایگزین کردن آن با ماشین آلات جدید هستند و صد افسوس که خریداران این ماشین آلات بیشتر کشور ایران است .

خرید این ماشین آلات نه تنها کمکی به صنعت ریسندگی نمیکند بلکه باعث میشود ما از گردونه رقابت با رقبای خود عقب بی افتیم از طرفی هم باید تشکر کنیم از مدیران خوش فکری که برای راه اندازی و پیشرفت این صنعت با مدیریت خوب خود و وارد کردن ماشین آلات جدید و بروز دنیا به اقتصاد این صنعت کمک شایانی کرده اند.

نکته ای که باید متذکر بشویم این است که متاسفانه بعضی از سرمایه گذاران در حال خرید ماشین آلات دست دوم و قدیمی از کشورهای دیگر و نصب و راه اندازی آن در ایران هستند و به این نکته توجه ندارند که صنعت نساجی هر روز رو به پیشرفت هست و ما نیازمند نخ های با ظرافت بالا و باکیفیت وکاربرد جدید هستیم و باید ماشین آلاتی را خریداری و نصب و راه اندازی کنیم که جوابگو خواسته مشتریانمان باشد.

متاسفانه باید گفت که ما شاهد واردات ماشین آلاتی هستیم که واقعا میتوان گفت که از رده خارج شده اند مثلا ماشین آلات ریسندگی اکریلیک وارد کرده اند که توان تولید نهایت نمره نخ ۲۱ متریک را دارد که این نخ برای ماشین آلات بافندگی فرش کمتراز۷۰۰ شانه کاربرد دارد ولی نیاز صنعت نخ های برای ماشین آلات بافندگی فرش ماشینی ۱۰۰۰ شانه به بالاست که باید ما به این نکات جهت سرمایه گذاری توجه بیشتری داشته باشیم.»

ریسندگی پنبه ای

میزان واردات نخ در بخش الیاف کوتاه به طور میانگین سالانه به رقمی حدود ۴۰-۴۵ هزارتن می‌رسد و می‌توان گفت در زمینه ریسندگی الیاف کوتاه ایران به خودکفایی رسیده و کفاف بازار داخل را می‌دهد. البته مشکل اصلی و اساسی این بخش تامین مناسب و صحیح مواد اولیه است که در ادامه به آن می پردازیم.

بعضی از کشورها مانند ازبکستان که قبلا یکی از منابع اصلی تامین الیاف پنبه ایران بود با هدف تمرکز بر صادرات کالاهای نهایی و تکمیل شده به سرمایه ‌گذاری ‌های کلان در زمینه تولید پنبه و نخ می‌پردازند و خام فروشی را به طور کامل حذف خواهند کرد و این خبر خوبی برای کارخانجات ریسندگی ایران نیست.

در حوزه تولید الیاف پنبه کشور ایران به دلیل فقدان سرمایه‌گذاری مناسب در بخش کشاورزی، کم‌توجهی نسبت به بازسازی و نوسازی کارخانه‌های قدیمی پنبه پاک کنی و روغن کشی و عدم حمایت مسئولان از پنبه‌کاران با کاهش چشمگیر تولید مواجه است. ایران در گذشته ای نه چندان دور علاوه بر تامین نیاز داخلی خود به پنبه به عنوان یک صادر کننده نیز مطرح بود. در ایران مناطق متعددی برای کاشت پنبه مساعد هستند که در سالهای گذشته به دلیل بی رغبتی کشاورزان به کاشت پنبه به زمین های صیفی کاری تبدیل شدند.

کارشناسان صنعت نساجی ایران معتقدند با یک برنامه ریزی جامع، دادن بذر مرغوب به کشاورز و ایجاد رغبت در او مثل ایجاد برنامه خرید تضمینی پنبه ، تاسیس کارخانجات پنبه پاک کنی و روغن کشی مدرن در مناطق کاشت و … می توان مشکل تامین پنبه کافی برای واحدهای ریسندگی نخ پنبه ای را حل کرد.

فرسودگی و قدیمی بودن ماشین‌آلات، بهره‌ وری پائین، مالیات، نرخ سود تسهیلات بانکی، قاچاق، واردات بی رویه و غیره از جمله موانع رشد نساجی ایران است.

به طور مثال حجم واردات پوشاک بصورت رسمی به کشور سالانه ۶۰ میلیون دلار بوده در حالیکه این میزان از مسیر قاچاق به بیش از دو میلیارد دلار در سال می‌رسد.

شرح تعرفه	آمار واردات ماهه اول ۱۳۹۹ به تفکیک نوع محصول			آمار واردات۱۱ ماهه اول ۱۴۰۰ به تفکیک نوع محصول
	وزن(کیلوگرم)	ارزش ریالی	ارزش دلاری	وزن(کیلوگرم)	ارزش ریالی	ارزش دلاری
الیاف پنبه	۶۹.۷۶۳.۱۶۵	۵.۷۴۲.۲۹۳.۳۳۸.۲۱۷	۱۳۶.۷۲۱.۲۶۹	۷۷.۵۲۵.۰۶۶	۷.۸۵۱.۷۸۷.۳۷۴.۰۴۳	۱۸۶.۹۴۷.۳۲۵
الیاف پشم	۲.۹۱۷.۷۱۵	۷۸۳.۰۲۱.۲۳۷.۱۷۲	۱۸.۶۴۳.۳۶۱	۲.۷۴۴.۴۵۳	۶۹۴.۵۲۲.۱۳۱.۹۰۴	۱۶.۵۳۶.۲۳۷
الیاف ابریشم	۲۶۸.۰۹۸	۴۴۸.۰۵۵.۲۱۷.۸۷۹	۱۰.۶۶۷.۹۸۴	۲۸۰.۲۴۲	۴۴۵.۲۸۱.۸۹۰.۶۵۰	۱۰.۶۰۱.۹۵۲
تو اکریلیک	۵۲.۲۷۵.۸۷۶	۴.۳۱۰.۰۸۸.۹۹۴.۵۱۷	۱۰۲.۶۲۱.۱۶۴	۳۰.۴۳۷.۳۴۹	۳.۸۱۷.۷۴۶.۲۳۵.۷۳۳	۹۰.۸۹۸.۷۱۸
الیاف ویسکوز	۳۵.۵۴۱.۴۹۲	۲.۴۲۷.۷۶۵.۳۶۶.۲۳۸	۵۷.۸۰۳.۹۳۷	۳۹.۳۳۱.۷۱۵	۳.۶۸۳.۵۱۹.۵۰۶.۳۲۳	۸۷.۷۰۲.۸۴۹
الیاف پلی استر	۴.۵۶۱.۵۵۶	۲۷۳.۲۷۶.۵۴.۸۱۳	۶.۵۰۶.۵۷۲	۱۰.۲۵۱.۲۰۵	۵۹۰.۲۵۴.۵۹۴.۹۶۹	۱۴.۰۵۳.۶۷۹
الیاف اکریلیک	۶۸.۰۵۲.۸۲۱	۵.۷۹۹.۳۰۵.۱۰۸.۱۹۹	۱۳۸.۰۷۸.۶۹۴	۳۱.۸۶۲.۴۸۹	۳.۹۴۳.۴۷۸.۴۸۷.۲۴۹	۹۳.۸۹۲.۳۴۳
نخ پنبه کارد شانه	۱۱.۰۰۳.۵۵۳	۱.۲۸۱.۲۱۳.۴۶۷.۴۲۹	۳۰.۴۱۴.۲۴۸	۱۶.۰۲۸.۸۹۰	۱.۹۶۲.۸۲۷.۴۰۸.۷۵۶	۴۶.۸۵۰.۹۱۳
نخ پشمی	۳۶.۷۶۷	۶.۹۶۱.۳۶۲.۴۶۴	۱۶۵.۷۴۷	۲۹.۷۰۸	۴.۶۲۳.۹۶۴.۰۹۶	۱۱۰.۰۹۵
انواع نخ تکسچره	۵۴۲.۵۲۶	۷۶.۰۰۴.۶۴۴.۳۸۴	۱.۸۰۹.۶۳۳	۳۵۱.۴۱۷	۵۶.۹۹۴.۰۷۱.۲۵۴	۱.۳۵۷.۰۰۳
نخ poyپلی استر	۲.۰۳۸.۶۶۷	۱۴۶.۸۸۳.۲۸۲.۷۱۴	۳.۴۹۷.۲۲۵	۷.۱۶۳.۶۲۸	۴۴۵.۶۱۵.۴۶.۶۴۱	۱۰.۶۰۹.۸۸۱
نخ چندلا اکریلیک	۳۸۸.۲۷۷	۸۴.۶۰۴.۳۹۶.۵۵۹	۲.۰۱۴.۳۹۰	۱.۰۴۱.۱۵۴	۲۱۵.۹۰۴.۳۷۸.۴۰۵	۵.۱۴۰.۵۸۳
شرح تعرفه	آمار صادرات ماهه اول ۱۳۹۹ به تفکیک نوع محصول			آمار صادرات ۱۱ ماهه اول ۱۴۰۰ به تفکیک نوع محصول
	وزن(کیلوگرم)	ارزش ریالی	ارزش دلاری	وزن(کیلوگرم)	ارزش ریالی	ارزش دلاری
الیاف پنبه	۵۰.۵۲۴	۱۱.۵۸۷.۴۸۶.۶۳۸	۵۳.۶۰۴	۲۶۸.۱۵۶	۵۱.۱۴۵.۵۲۹.۶۴۹	۲۱۳.۹۶۶
الیاف پشم	۲.۴۵۱.۵۳۳	۶۷۸.۹۰۷.۸۹۳.۱۵۶	۲.۹۹۹.۴۸۲	۴.۴۰۴.۹۷۰	۲.۱۴۴.۵۲۰.۶۷۴.۳۴۰	۹.۴۴۷.۵۰۰
الیاف پلی استر	۳۷.۷۱۲.۱۱۲	۶.۹۲۴.۱۰۰.۱۳۳.۱۳۹	۳۲.۶۴۱.۸۷۹	۵۷.۳۶۹.۹۹۳	۱۱.۳۱۶.۱۷۴.۰۷۹.۹۷۲	۴۸.۸۶۳.۲۸۹
الیاف پلی پروپیلن	۶۷۳.۵۰۵	۲۰۹.۷۵۱.۰۴۲.۸۲۵	۹۱۹.۳۹۴	۱.۰۴۸.۸۶۹	۳۴۶.۱۴۴.۲۱۹.۲۱۸	۱.۴۹۶.۱۸۷
نخ پنبه کارد شانه	۸۵.۲۳۹	۴۰.۶۸۹.۵۴۱.۴۸۸	۱۷۰.۳۴۴	۴.۷۸۰	۱.۶۳۴.۷۲۸.۶۸۰	۷.۰۸۰
انواع نخ تکسچره	۴.۶۷.۰۲۳	۱.۳۷۶.۲۰۶.۸۵۸.۲۹۵	۶.۵۱۸.۳۰۵	۴.۱۷۷.۷۲۹	۱.۵۲۷.۰۶۹.۷۲۳	۶.۵۹۱.۵۹۸
نخ poyپلی استر	۱۱۸.۶۶۹	۳۳.۳۹۹.۰۶۷.۹۵۵	۱۶۶.۸۳۰	۱.۲۵۶.۳۰۰	۴۳۶.۹۷۸.۳۸۳.۷۶۲	۱.۸۵۸.۹۹۹
نخ چندلا اکریلیک	۳.۸۴۸.۸۲۱	۲.۲۶۹.۴۰۸.۸۸۹.۷۵۳	۹.۱۶۴.۶۱۹	۲.۶۰۷.۸۱۰	۱.۷۱.۲۷۲.۳۸۷.۱۱۳	۷.۵۵۱.۷۵۳
نخ مخلوط با اکریلیک	۱۰۰.۰۷۶	۵۲.۶۱۵.۱۶۱.۲۴۸	۲۷۷.۸۸۸	۴۴.۶۵۸	۱۱.۹۳۱.۲۲۱.۰۶۹	۵۱.۳۷۴

ریسندگی سمی ورستد

ایران صنعت فرش ماشینی بسیار قدرتمندی دارد و سالانه حدود ۹۰ میلیون متر مربع فرش ماشینی تولید میکند و به دلیل مصرف بالای نخ فرش اکریلیک در صنعت فرش بافی صنعت ریسندگی سمی ورستد از سابقه و تجربه بالایی برخوردار است و می تواند طیف وسیعی از نخهای فرش با نمره های مختلف برای فرش های شانه ۳۲۰ تا شانه ۱۵۰۰ را تولید کند هرچند که بخش بزرگی از الیاف اکریلیک مورد مصرف در کارخانجات ریسندگی نخ فرش ایران وارداتی است و از کشورهایی مانند آلمان کره اسپانیا و … خریداری می شود.

وابستگی شدید صنعت فرش ماشینی به الیاف اکریلیک می تواند خطرناک باشد و آینده ی این صنعت را به ویژه در مواقع بحرانی در هاله ای از ابهام فرو برد. سرمایه گذاری ریسندگی تا و به تاپس جهت تولید الیاف ظریف اکریلیک با توجه به نیاز بازار می تواند توجیه اقتصادی زیادی داشته باشد

ریسندگی نخ جوت

در سال‌‌های دور، دو کارخانه کنف کار و ایران کنف در شمال ایران که دارای آب و هوای مرطوب و شرجی است به تولید نخ‌ جوت می‌پرداختند اما به دلیل افزایش هزینه‌های تولید و قیمت پایین‌تر نخ‌های جوت بنگلادش، تولید این نوع نخ در ایران مزیت نسبی به شمار نمی‌آید و نیاز واحدهای داخلی به نخ جوت از طریق واردات برطرف می‌شود.

لازم به ذکر است بخش قابل توجهی از نخ جوت وارداتی به ایران در صنعت بافت فرش ماشینی به عنوان نخ پود مصرف می شود و بخش بسیار کمی از آن در بخش تولید گونی و صنابع دستی و … مصرف می شود.

تولید نخ پلی استر

بخش ریسندگی الیاف مصنوعی به ویژه پلی استر در ایران دارای مزیت های بسیار اساسی است. از آنجایی که ایران کشوری با منابع عظیم نفت و گاز و مشتقات نفتی است دسترسی مستقیم به مواد اولیه تولید پلی استر را داراست. همچنین وجود دو واحد پتروشیمی با قابلیت تولید محصولات الیاف پلی استر staple و محصولات نخ پلی استر POYو گرانول گرید الیاف زیر ساخت های بسیار خوبی را در این زمینه در ایران فراهم آورده است.

از طرفی در قطب صنعتی دلیجان در ایران چندین واحد موفق تولید الیاف پلی استر بازیافتی هم وجود دارد که این بخش را به یکی از بخش های قابل اتکای صنعت نساجی ایران تبدیل کرده است. کارخانجات تولید نخ های پلی استر در ایران علاوه بر تامین نیاز داخلی صنعت نساجی توانسته اند صادرات خوبی به سایر کشورهای صاحب صنعت نساجی از جمله ترکیه داشته باشند و ارز آوری خوبی را برای ایران داشته باشند. در این بخش جای کار و پیشرفت زیادی برای صنایع نساجی ایران وجود دارد.

ریسندگی پشمی در ایران

لیف پشم یکی از محصولات استراتژیک در دنیا است. اما متاسفانه داستان پشم در ایران بسیار غم انگیز است و مصداق این شعر بسیار زیبای مولانا جلال الدین که “شکر نعمت نعمتت افزون کند … کفر، نعمت از کفت بیرون کند”

کفران نعمت پشم ایرانی موجب شده تا در شرایط فعلی بخش مهمی از پشم گوسفندان ایرانی سوزانده شود یا در زیر خاک دفن شود و یا به صورت ناشور به قیمت بسیار ارزان به عراق و افغانستان برود. آنگاه ما ایرانی هایی که عاشق فرش هستیم از داشتن یک فرش پشمی مرغوب و سازگار با محیط زیست و بدون ضرر برای بدن محروم می شویم …

از آنجایی که گوسفندان در ایران با هدف تولید گوشت و شیر نگهداری می‌شوند و الیاف پشم اهمیت بسیار کمی پیدا کرده و الیاف مدولا و کمپ یا همان الیاف مرده زیادی در داخل بیده گوسفند وجود دارد. در یک بیده گوسفند ایرانی که دو تا سه کیلو وزن دارد حاوی ۵۰ درصد ناخالصی است که شامل فضولات حیوانی، ناخالصی های گیاهی و الیاف مرده است.

الیاف مرده حدود ۸۰ میکرون ضخامت دارند که بسیار ضخیم زبر شکننده هستند و رنگ پذیری ندارند و در سیستم های سمی ورستد که اصلاً قابلیت ریسندگی ندارند و در سیستم های پشمی نیز از ساختار نخ بعد از مدتی پا خوردن جدا می‌شود و باعث نخ نما شدن فرش می‌شود.

نابود شدن صنعت تولید الیاف و نخ پشمی در ایران در واقع به دو دلیل بی‌تدبیری داخلی و مشکلات جهانی آب و انرژی رخ داده است. در حال حاضر در همه کشورها مسئله فرآوری و تولید نخ پشم مرغوب یک مسئله اساسی است.