وقتی رشته های مزرعه داران مغان پنبه می شود…

پنبه تا چند سال پیش در مغان به ویژه شهرستان پارس آباد مهم ترین محصول زراعی بعد از غلات شمرده می شد، اما اکنون این زراعت با مشکلات متعددی مواجه شده و در آستانه حذف از گردونه تنوع کشت در منطقه است.
به دلیل مشکلاتی که در زمینه روند زراعت و بازار این محصول تولیدی در کشور ومنطقه به وجود آمده است، هم اکنون بیش از یک هزار تن محلوج- پنبه تصفیه شده- به ارزش تقریبی ۴۰ میلیارد ریال، از سال گذشته روی دست پنبه کاران، تعاون روستایی و مالکان تعدادی از کارخانه های پنبه پاک کنی شهرستان پارس آباد مغان مانده است.
این محلوج ها که بخشی از تولیدات سال گذشته محسوب می شود، از ۹ ماه پیش به علت عدم تمایل نساجی ها برای خرید این محصول، افت شدید قیمت، و بی توجهی و فقدان حمایت مسئولان استانی و محلی، در محوطه کارخانه پنبه پاک کنی «آراز وش مغان» تلنبار شده است.
این مقدار محلوج که از تصفیه حدود ۳ هزار تن وش پنبه و باز زحمات طاقت فرسا و شبانه روزی، کشاورزان پنبه کار منطقه و صرف هزینه های هنگفت استحصال شده است، بدون آن که نقشی در اقتصاد کشور ایفا کند و یا گرهی از گره های اقتصادی کشور را بگشاید به حال خود رها شده و در حال از بین رفتن است.
تولیدکنندگان پنبه و محلوج در پارس آباد، با این هدف که هم از این طریق امرار معاش کنند و هم صنایع نساجی داخلی را از دراز کردن دست نیاز به سوی کشورهای خارجی بی نیاز کرده و به پیشرفت و تعالی ایران اسلامی کمک کنند، با دستان پینه بسته خود و تحمل مشقت های فراوان، آن را تولید کردند ولی اکنون که در برابر چشمانشان حاصل زحماتشان این چنین نابود می شود نگران و غمگین هستند.
تعدادی از پنبه کاران، تجار پنبه و کارخانه داران، در گفت وگو با خبرنگار ما، نسبت به آنچه حمایت نکردن از کشاورزان و تولیدکنندگان بخش زراعی خواندند به شدت انتقاد کردند.
«یحیی ورزند»، سرمایه گذار، کشاورز، مالک کارخانه پنبه پاک کنی آراز وش مغان و چندین واحد صنعتی در شهرستان مرزی پارس آباد مغان در این مورد گفت: حدود ۳۰ سال است در زمینه تولید و بازرگانی محصول پنبه و محلوج فعالیت می کنم، متاسفانه با وضع موجود صنعت پنبه در این منطقه رو به افول و نابودی است.
وی افزود: کاشت پنبه از دیر باز در این منطقه کشاورزی رایج بوده و سابقه آن به حدود ۶۰ سال پیش برمی گردد و دراین مدت با فراز و نشیب های زیادی همراه بوده است. و به علت رونق زراعت پنبه و اختصاص بخش عمده ای از اراضی کشاورزی به کشت و زرع پنبه، زمانی سرزمین «طلای سفید» (آغ قیزیل) مشهور بود.
«ورزند» اضافه کرد: براساس آمارهای موجود، در حدود ۲۵ سال پیش به علت حمایت هایی که از تولیدکنندگان می شد، زراعت پنبه با اختصاص نزدیک ۲۰هزار هکتار از اراضی منطقه به خود، محصول غالب منطقه به حساب می آمد و از نظر وسعت کشت در جایگاه نخست قرار داشت.
وی ادامه داد: متاسفانه در سال های اخیر به علت بی توجهی مسئولان به کشاورزان پنبه کار، نابسامانی در بازار پنبه، کاهش تعرفه واردات پنبه از خارج و به تبع آن افت چشمگیر نرخ وش و محلوج پنبه داخل، کشاورزان دیگر انگیزه ای برای کشت پنبه ندارند و از سطح زیر کشت پنبه به مقدار قابل ملاحظه ای کاسته شده است.
به گفته این کشاورز حدود یک هزار تن محلوج تعدادی از پنبه کاران، تعاونی روستایی و کارخانه داران منطقه، به ارزش بیش از ۴۰میلیارد ریال با وجود گذشت نزدیک به یک سال هنوز به فروش نرفته است و این وضع علاوه بر وارد کردن خسارت به تولیدکنندگان، موجب نگرانی شدید پنبه کاران در سال جاری شده است.
وی عنوان کرد: بدون شک اگر این رقم به منطقه تزریق شود شاهد تحول جدی در حوزه های مختلف این خطه خواهیم بود.
یحیی ورزند با تاکید بر ضرورت حمایت از سرمایه گذاران و تولیدکنندگان داخلی، تصریح کرد: به رغم آنکه مقدار قابل توجهی از محلوج تولیدی داخل بدون مشتری مانده است، برای تامین نیاز نساجی ها، با مجوز دولت، محلوج و پنبه از برخی کشورهای خارجی از جمله ازبکستان وارد می شود و از این طریق ارز از کشور خارج می شود.
این سرمایه گذار بخش خصوصی در ادامه بیان کرد: با وجود آن که توان سرمایه گذاری در تهران و استان های بزرگ کشور را دارم، به خاطر عشق و علاقه به سرزمین و مردم مغان، در این شهرستان در زمینه های مختلف سرمایه گذاری کردم. مدیران دستگاه های دولتی، باید با نصب العین قرار دادن توصیه های رهبر معظم انقلاب مبنی بر «تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی» نگذارند افراد سودجو و فرصت طلب، و نیز با اعمال سیاست های غلط دسترنج تولیدکنندگان را به تاراج ببرند.
«فیروز صولت» یکی دیگر از مالکان کارخانه پنبه پاک کنی و از کشاورزان با سابقه این شهرستان نیز گفت: به علت رونقی که صنعت پنبه درسال های گذشته داشت و افزایش سطح زیر کشت و تولید وش، ۱۲واحد کارخانه پنبه پاک کنی با میلیاردها ریال سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی و دولتی دراین منطقه، تاسیس و راه اندازی شده بود و صدها نفر دراین واحدهای صنعتی به طور مستقیم اشتغال داشتند.
وی افزود: با وضعیت پیش آمده و عدم حمایت متولیان از کارخانه داران و پنبه کاران، هم اکنون علاوه برکاهش سطح زیر کشت پنبه، تنها دو واحد از این کارخانه ها، نیمه فعال است. وی ادامه داد: همین وضع علاوه بر سبب ساز شدن اخراج و بیکاری صدها نفر شاغل، موجب تعطیلی و رکود ۱۰ کارخانه پنبه پاک کنی شده است به طوری که هم اکنون این کارخانه ها تبدیل به انبار علوفه، مصالح ساختمانی و برخی محصولات کشاورزی شده است.
«صولت» تصریح کرد: زمانی اکثر قریب به اتفاق زمین های کشاورزی منطقه، به کشت پنبه اختصاص می یافت و هزاران نفر از این راه درآمد کسب می کردند و اقتصاد مغان به شدت به صنعت پنبه و تولید این محصول استراتژیک وابسته بود که الان متاسفانه سطح زیرکشت به ۲هزار هکتار و میزان تولید پنبه به شش هزار تن کاهش یافته است.
«عیسی وطن خواه» دیگر تاجر و فعال در زمینه تولید پنبه و محلوج و همچنین صاحب یکی از کارخانه های پنبه پاک کنی نیز گفت: پنبه کاران و کارخانه داران منطقه، تنها در صورت عمل دقیق مسئولان به تاکیدات و رهنمودهای رهبری از این وضع نابسامان و نگران کننده و به نوعی بحران نجات خواهند یافت.
وی، بیان کرد: این چه جور حمایتی است که کسی به داد و فریاد کشاورزان و تولیدکنندگان بیچاره نمی رسد؟
«وطن خواه» ادامه داد: درحال حاضر نساجی های داخل کشور به علت واردات بی رویه پنبه خارجی، پر از این محصول است و دیگر کارخانه های ریسندگی و بافندگی، تمایلی به خرید محلوج داخلی ندارند.
وی کاهش و صفر کردن تعرفه واردات پنبه و محلوج را در فصل برداشت محصولات داخلی، عامل جدی درایجاد چنین وضعیتی دانست و ادامه داد: با صفر کردن تعرفه واردات پنبه، چنان ضربه مهلکی به پیکر صنعت پنبه وارد شده که هرگونه یارانه ای که در آینده از سوی دولت پرداخت شود دیر و زمان برخواهد بود، به همین دلیل باید در اسرع وقت تعرفه واردات دوباره افزایش یابد تا قیمت های داخل به حد تعادل خود رسیده و کشت طلای سفید بار دیگر رونق گیرد. وی، وضع فعلی را زنگ خطری برای استقبال نکردن کشاورزان از تولید پنبه در سال های آینده دانست و افزود: اگر اقدام عاجل و حمایت واقعی از زارعان صورت نگیرد، وضعیت صنعت پنبه بدتر از وضع کنونی خواهدشد.
«خداویردی نادری» از کشاورزان پرسابقه پارس آباد، به نمایندگی از پنبه کاران نیز گفت: درحالی که هنوز محلوج تولیدی پارسال به فروش نرفته است، چند ماه دیگر برداشت پنبه امسال شروع خواهدشد و معلوم نیست با این روند چه سرنوشتی در انتظار پنبه کاران است.
وی با بیان اینکه برای تولید هر یک کیلوگرم محلوج، ۳۸ هزارو۸۰۰ ریال هزینه دربرداشته است، ادامه داد: به خاطر عدم خرید محلوج، کشاورزان زیادی دراین شهرستان ورشکست شده و قادر به تامین مایحتاج اولیه زندگی خود نیستند.
وی افزود: از حدود ۱۲ سال گذشته، به دلایل مختلف از جمله عدم حمایت دولت از پنبه کاران، واردات بی رویه از خارج، بالابودن هزینه تمام شده، کاهش راندمان تولید و پایین بودن قیمت خرید نسبت به محصولات رقیب، سطح زیرکشت پنبه در این منطقه سیر نزولی به خود گرفته است.
نادری ادامه داد: کارخانه کرک گیری بذر پنبه پارس آباد به عنوان یکی از ۴ واحد کارخانه موجود کشور که در سال ۱۳۷۴ با سرمایه گذاری هنگفت ارزی و ریالی به بهره برداری رسید، نزدیک ۱۰ سال است به علت پایین بودن سطح زیرکشت به تعطیلی کشیده شده است.
به ادعای این کشاورز درحال حاضر به دلیل عدم حمایت دولت از پنبه کاران، کشاورزان انگیزه چندانی برای کشت پنبه دراین شهرستان ندارند و علت آن را هم اقتصادی نبودن این محصول اعلام کرده اند.
وی، به نقش صنعت پنبه در اشتغالزایی و رونق اقتصاد کشور اشاره و عنوان کرد: پنبه از مهمترین محصولات کشاورزی است که علاوه بر تامین مواد اولیه صنایع نساجی و روغن کشی در اشتغال زایی بخش کشاورزی، صنعت و بازرگانی نیز نقش مهمی ایفا می کند. بنابراین باید بیشتر مورد توجه قرارگیرد و تصمیماتی که دراین رابطه از جمله تعیین تعرفه واردات گرفته می شود باید سنجیده تر و در راستای مصالح کشاورزان باشد.
یک کارشناس کشاورزی که خواست نامش در خبر ذکر نشود نیز گفت: یکی از مسائلی که صنعت پنبه را تهدید می کند واردات بی رویه است، کسی مخالف واردات نیست و به میزان نیاز صنعت باید پنبه وارد شود ولی این که دولت درفصل برداشت وش تعرفه های واردات را صفر می کند به معنی رشته کردن تلاش پنبه کاران است.
وی، با ابراز نگرانی از جایگزینی کشت انواع ذرت به جای پنبه می گوید: به دلیل مشکلات عدیده در کاشت و داشت و برداشت پنبه و ناعادلانه بودن قیمت پنبه و محلوج دربرابر زحمات زیاد، شاهد خداحافظی کشاورزان با پنبه کاری هستیم.
او، کمبود نقدینگی، واردات بی رویه، توسعه نیافتن مکانیزاسیون، محدود بودن صنایع وابسته، کمبود مراکز تکثیر و تولید بذر، پایین بودن قیمت و سنتی بودن کشت و زرع را مهم ترین مشکلات پنبه کاران بیان کرد و گفت: کمبود کارگر در فصل برداشت، بالابودن هزینه های تولید، اقتصادی نبودن تولید و نبود برنامه منسجم در وزارت جهاد کشاورزی برای حمایت و شکوفایی صنعت پنبه فعالان این عرصه را به خط پایان رسانده است.
وی، با اظهار نگرانی از روند نزولی سطح کشت پنبه در منطقه، ادامه داد: کشاورزان به علت مقرون به صرفه نبودن پنبه، زراعت ذرت دانه ای، بذری و علوفه ای را در سال های اخیر جایگزین آن کرده اند که این، بستر را برای شیوع انواع بیماری ها در مزارع غلات و کاهش شدید راندمان تولید گندم و جو و نیز از بین رفتن حاصلخیزی خاک فراهم کرده است.
مدیرجهاد کشاورزی پارس آباد مغان نیز با تائید خبر به فروش نرفتن یک هزار تن محلوج تولیدی سال ۹۰، گفت: جهاد کشاورزی در بحث بازرگانی و خرید و فروش محلوج پنبه هیچ مسئولیت و نقشی دارد.
«حسن روحی» افزود: در کلیه محصولات زراعی، جهاد کشاورزی از کاشت تا مرحله تولید، وظیفه دارد حمایت مورد نیاز را از زارعان انجام دهد و پس از تولید و برداشت تمامی محصولات از جمله پنبه مسئولیتی در قبال فروش آن ندارد.
وی، با بیان اینکه پنبه، گیاهی است صنعتی و چندین نوع محصول از آن به دست می آید، اظهار کرد: به رغم آنکه جهاد کشاورزی، مسئولیتی در قبال فروش محلوج ندارد، به خاطر دلگرمی زارعان پنبه کار و رفع نگرانی آنان از بابت تولید سال جاری، مکاتباتی انجام دادیم که متاسفانه تاکنون منتج به نتیجه نبوده است.
وی، زراعت پنبه را مناسب ترین تناوب در کشت غلات عنوان کرد و گفت: پنبه دارای ریشه مستقیمی است که به سرعت زیادی به اعماق خاک نفوذ می کند و در ضمن اشغال یک فصل زراعی کامل، و وجینی بودن آن موجب پوکی و مرغوبیت خاک زراعی می شود.
وی مسائل بازرگانی، نوسانات قیمت، درآمدزایی مناسب محصولات رقیب و بالابودن هزینه تولید و نیز برداشت به صورت دستی را از علل عمده کاهش زیر کشت پنبه عنوان کرد.
براساس این گزارش، در حالی که مقدار قابل توجهی محلوج داخلی در نقاط مختلف کشور بلاتکلیف مانده است، در خردادماه امسال، معاون امور صنایع و اقتصادی وزارت صنعت، معدن و تجارت از پیگیری تخصیص ارز مرجع برای واردات کالاهایی واسطه ای و مواد اولیه صنایع نساجی کشور خبر داد و گفت: به زودی تعرفه ۲۰درصدی واردات پنبه حذف خواهد شد.
به گزارش خبرگزاری ها، «محسن صالحی نیا» در ادامه سلسله نشست های معاونت صنایع و اقتصادی وزارت صنعت، معدن و تجارت با هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران افزود: با اقدامات انجام شده در صدد هستیم که با هماهنگی با شورای عالی استاندارد مواد اولیه نساجی و هر کالایی که ماهیت واسطه ای دارد بتواند برای واردات از نرخ ارز مرجع استفاده کند.
به گفته وی، مذاکرات انجام شده در زمینه حذف تعرفه واردات پنبه به صورت دائمی نیز به مراحل نهایی رسیده است.
«ولی کریمی» فرماندار پارس آباد مغان نیز در پاسخ به سوال خبرنگار ما، پیرامون علل عدم فروش حدود یک هزار تن محلوج تولیدی این شهرستان و استقبال نکردن کارخانجات نساجی از این محصول، از انبار شدن و بلاتکلیفی این میزان محلوج در منطقه اظهار بی اطلاعی کرد و هرگونه اظهارنظر در این زمینه را به روزهای آینده و پس از بررسی و اخذ اطلاعات لازم از دستگاه های ذی ربط موکول کرد.
به هر حال در صورتی که به زودی سیاست های حمایتی منطقی و معقول در راستای فروش محلوج پنبه و رفع نگرانی ها و دغدغه های پنبه کاران و مالکان کارخانه های پنبه پاک کنی اتخاذ نشود، کشت پنبه در این شهرستان، دیگر جایی در زراعت نخواهد داشت.
پارس آباد با تولید افزون بر ۳۰نوع محصول زراعی یکی از قطب های کشاورزی استان و کشور به حساب می آید.
گزارش از: خبر نگار کیهان در پارس آباد مغان

روزنامه کیهان، شماره ۲۰۲۷۰ به تاریخ ۱۰/۵/۹۱، صفحه ۱۱ (شهرستانها)