پنبه طلای سفید
پنبه گیاهی منحصر به فرد است که در بسیاری از جریانهای تاریخی نقش داشته و از معدود گیاهانی است که در دنیای قدیم و نیز در دنیای جدید اهلی شده است . امروزه , پنبه نه تنها از نظر صنعت نساجی , بلکه از نظر غذایی نیز حائز اهمیت است . در بازار جهانی در میان پنج دانه روغنی مهم یعنی سویا , آفتابگردان , پنبه بادام زمینی و کلزا , پنبه دانه در مقام دوم قرار دارد. علت این امر , آن است که پنبه دانه منبع بسیار خوبی از روغن و پروتئین است و متجاوز از یک قرن است که روغن آن به صورت خوراکی مصرف می شود و هیچ اثر زیان آوری مشاهده نشده است . بعلاوه , کشورهایی چون ایالات متحده و شوروی سابق که در زمینه تولید پنبه پیشتازند و از صدور آن عواید قابل توجهی کسب می کنند .
به گفته شاهدان عینی گستره کاشت پنبه در ایالات متحده چنان است که گویی خورشید از مزارع پنبه طلوع و در مزارع پنبه غروب می کند . پس از آمریکا و شوروی سابق کشورهای چین , هندوستان , پاکستان , جمهوریهای آفریقا و برزیل در تجارت پنبه مطرح هستند , اما ایران به رغم وجود امکانات بالقوه در زمینه کاشت پنبه نه تنها در جدولهای صادراتی مطرح نیست , بلکه حتی در زمینه تولید آن برای مصرف داخلی نیز سیر قهقرائی را می پیماید . بنابراین دیری نخواهد پائید که کشور ما در زمره وارد کنندگان پنبه قرار خواهد گرفت و صنایع نساجی ما وابسته خواهد شد . آنچه عمدتاً به عنوان دلیل این امر مطرح می شود عبارتست از :
۱- کاهش صرفه اقتصادی پنبه به دلیل افزایش هزینه های تولید که خود ناشی از معایب روشهای تولید و عدم استفاده از امکانات است.
۲- افزایش قیمت کود و بذر ۳- کاهش قدرت نقدینگی کارخانه های ریسندگی و رکورد بازار وش در دوره بهره برداری , که باز خود از عوامل سوء مدیریت و بازاریابی نارسا سرچشمه می گیرد .
لذا شایسته است عملکردهایمان را در مورد گیاه پنبه و کاشت آن مورد تجدید نظر قرار دهیم.
سازگاری اقلیمی پنبه
پنبه زراعی گیاهی است گرما دوست که برای رشد به یک فصل رشد بدون یخبندان حداقل ۲۰۰ روزه و یا ۱۶۰ روز با دمای بیش از ۱۵ درجه سانتیگراد احتیاج دارد. بیش از ۳۰ میلیون هکتار زمین زیر کشت پنبه بین ۴۷ درجه عرض شمالی و ۳۲ درجه عرض جنوبی قرار دارد. موطن اصلی پنبه مناطق گرمسیری و حاره ای بوده است . حداقل درجه حرارت برای جوانه زنی بذر پنبه حدود ۱۵ درجه سانتیگراد می باشد . درجه حرارت کمتر از ۱۸ – ۱۵ درجه در بهار بعد از کاشت باعث پوسیدگی قسمتهایی از بذر , تأخیر در سبز شدن و تعویق رشد گیاهان جوان شده و شرایط را برای بیماریهای گیاهان جوان مساعد می سازد. پنبه در دمای زیر ۱۵ درجه سانتیگراد غیر فعال می شود و با نزدیک شدن به این درجه حرارت فعالیت پنبه کند می شود. بر این اساس وقوع آخرین یخبندانهای غیر منتظره بهار و یخبندانهای زود رس پائیز کاشت پنبه را با شکست روبرو می کند . لذا متوسط درجه حرارت برای گرمترین ماه سال باید حداقل ۲۲ درجه سانتیگراد باشد. در طول دوره رسیدن غوزه ها و الیاف که اصولاً یک دوره خشک است درجه حرارتهای نسبتاً زیاد مناسب هستند. اگر متوسط درجه حرارت ۲۷ درجه باشد , ۴۸ روز لازم است . روزهای گرم و آفتابی لازم است تا الیاف تولیدی در حد مطلوبی رشد کنند و از کیفیت خوبی برخوردار گردند. نور آفتاب برای پنبه حیاتی است و به دلیل ریزش غوزه ها , مناطق با بیش از ۵۰ درصد آسمان ابری , صرف نظر از دما و رطوبت برای تولید پنبه مناسب نیستند . اگر در اثر ابری بودن , شدت نور کاهش یابد تشکیل غوزه ها کاهش یافته و رشد رویشی زیادی به همراه خواهد داشت.
وضعیت کشت و تولید وش در ایران و خراسان رضوی
سطح زیر کشت پنبه ایران در سال زراعی گذشته (۸۵-۱۳۸۴ ) مقدار ۱۰۸۶۱۷ هکتار با میانگین تولید حدود ۲/۲ تن در هکتار گزارش شده که در این میان استان خراسان رضوی با تولید ۸۷۰۶۶ تن وش از سطح ۴۳۵۰۰ هکتار در رتبه اول قرار گرفته و استانهای گلستان با سطح زیر کشت ۱۳۰۹۵ هکتار و فارس با سطح زیر کشت ۱۲۵۵۰ هکتار در رده های دوم و سوم قرار دارند.
