کارآفرینی و فرش

شهدخت رحیم پور – دانشجو ارشد اقتصاد و مدیریت فرش، دانشکده هنر، دانشگاه کاشان

کارآفرینی و فرش :: واژه کار آفرینی در طول زمان همراه با تحول شیوه های تولید و ارزشهای اجتماعی دچار دگرگونی مفاهیم شده است. خدمت به جامعه هدف اصلی یک کارآفرین است. کارآفرین می تواند شخصی حقیقی یا حقوقی باشد که توانایی تحمل ریسک و تبدیل یک ایده بکر به فعالیت اقتصادی را دارد.

در ایران مشکل بیکاری و پیشبینی حادتر شدن آن در دهه ۱۳۸۰ موجب شد که در زمان تدوین برنامه سوم توسعه، موضوع توسعه کارآفرینی مورد توجه قرار گیرد. کارآفرینی مفهومی وسیع تر از اشتغالزایی دارد. از آنجا که ایران با داشتن شاخص توسعه انسانی برابر ۷۰۷ رتبه هشتاد و هشتم را در بین ۱۸۷ کشوردر سال ۲۰۱۱ دارا بوده و اشتغال یکی از محورهای اصلی توسعه انسانی است توجه بیشتر به اقشار کسب و کار حائز اهمیت است. در این میان اشتغال فارغ التحصیلان رشته های گوناگون عاملی در جهت بالا بردن شاخص توسعه انسانی است.

تورم نیروی انسانی بیکار در رشته فرش (به ویژه در بین دانشآموختگان دانشگاهی)، در شرایط کنونی کشور که جذب نیروی انسانی آماده به کار تقریبا متوقف شده و بخش خصوصی نیز توان جذب فارغ التحصیلان آماده به کار را ندارد اشتغال مولد یکی از پیامدهای مثبت پدیده کارآفرینی در این رشته است. بروز خلاقیتهای تولید ثروت در بین دانشگاهیان و فارغ التحصیلان این رشته فرصت مناسبی برای تولید مناسب فرش است.

ایجاد بنگاههای کوچک و متوسط (Small & Medium Sized Enterprises=SME) در توسعه اقتصادی فرش کشور که نیاز به سرمایه گذاری کمتر، بازدهی بیشتر، ایجاد بستر مناسب برای نوآوری و افزایش صادرات دارد از ویژگیهای کارآفرینی در این زمینه محسوب می شود. بنگاه های کوچک و متوسط در کشورهای مختلف جهان براساس معیارهای کمی مانند تعداد کارکنان و میزان گردش مالی (Turnover) و مشخصات کیفی مانند وحدت مالکیت و مدیریت، مالکیت فردی و خانوادگی و استقلال از سایر بنگاهها تعریف شده اند. دقت نظر به این موضوع که شرکتهای کوچک انعطاف پذیری بیشتری دارند خلاقیت و نوآوری بیشتری در آنها صورت می پذیرد. تطابق این شرکتها با تغییرات پرشتاب محیطـی و عوامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و قانونی سریعتر و راحت تر است. از طرفی جذب و اشتغال بخش عظیمی از فارغ التحصیلان فرش و تامین نیروی انسانی متخصص جذابیتی بر تولیدات خلاقانه در فرش می گردد. سرمایه کمتر ایجاد اشتغال انگیزه بیشتر این دسته از شرکتهاست. در این میان باید این اصل را مدنظر داشت که کارآفرینی یک شغل نیست و بنگاه های کوچک تنها مثالی در زمینه فرش مانند سایر زمینه های کارآفرینی است. به گزارش خانه کارآفرینی؛ هر چند کمبود دانش اقتصادی، مالی و مدیریتی بویژه در زمان تاسیس باعث بروز مشکلاتی برای این گونه شرکتها می شود به گونه ای که گاهی یک فرد مجبور به انجام کارهای تخصصی متعددی می شود که خارج از صلاحیت حرفه ای وی است، آسیب پذیری این دسته از صنایع را افزایش می دهد.

از طرفی بیشتر متخصصان تمایل به فعالیت در شرکتهای بزرگ دارند و حتی ممکن است پس از کسب آموزشهای لازم در صنایع کوچک، آن جا را ترک کنند. در بیشتر موارد شرکتهای متوسط و کوچک فاقد هرگونه تشکل حمایت کننده در امور بازاریابی و صادرات هستند و این امر هزینه های صادراتی و ریسکهای مرتبط با آن را افزایش می دهد. “در سبک کارآفرینانه باید از تفکر واگرا استفاده شود نه تفکر همگرا و باید چراهای دوران کودکی را آغاز کرد اما نه درمورد چیزهای ناشناخته بلکه در دانسته های دوران بزرگی “(صمدآقایی،۷،۱۳۸۳). با این دیدگاه و با توجه به رشد فرش ایران و قابلیتهای آن پرسش های زیادی در این زمینه مطرح است که بتوان یک سیکل نموداری متفاوت را برای آن ترسیم نمود، مثلا شرکتهای کوچک و متوسط می توانند نقش برجسته ای در اقتصاد کشور داشته باشند در صورتی که حمایت های گوناگونی از این شرکتها به عمل آید که باعث افزایش کارایی آنان شود. در حال حاضر بیشتر کشورهای جهان شاهد افزایش تعداد این گروه از شرکتها است و اتاقهای بازرگانی بعنوان ایجاد کننده رابطه با دیگر کشورهای جهان برای تسهیل درامر مبادلات اقتصادی و صادرات و واردات، خدمات برجسته ای در اختیار شرکتهای کوچک و متوسط قرار می دهند. فرهنگ و توسعه کارآفرینی در زمینه فرش اهمیتی ویژه دارد چرا که به گفته مدیسون؛ فرهنگ تعیین کننده نگرش افراد در جهت آغاز فعالیت کارآفرینانه است. علاوه بر آن هر زمانه ای، مدل های خاص کارآفرینی مطابق با نیازهای خاص جامعه را ایجاب می کنند.

از آنجا که بعد هنری فرش نیز مطرح می باشد کارآفرینی فرهنگی در زمینه فرش که مولفه ها و ساختار فرهنگ را در نظر داشته باشد و کمک به کارآفرینی اقتصادی نماید وجه دیگری از این عرصه زندگی را بیان می دارد. شناسایی نیازهای جامعه و تلاش برای رفع این نیازها که اعتبار اجتماعی را به همراه داشته باشد و خلا موجود را پاسخگو باشد و یا زمینه ای برای توسعه فرهنگ مرتبط با مردم آن جامعه، صورت دیگری از کارآفرینی است که اولین شرط آن جسارت و انتخاب سبک خاصی از زندگی است که از فرصتهای بدست آمده استفاده بهینه شود. کار آفرینی روند پویایی در جهت افزایش و ایجاد سرمایه فرش است، این کار توسط کسی انجام می شود که مخاطره از دست دادن زمان یا فرصت های شغلی دیگر را با هدف ایجاد ارزش برای یک محصول یا خدمت می پذیرد. شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور در سالهای اخیر موجب گردیده که در برنامه سوم توسعه به کارآفرینی خصوصا در ابعاد پژوهشی و آموزش و پرورش کارآفرینان توجه شود و اعتباراتی نیز در این راستا پیش بینی گردد علاوه بر آن منافع اعتباری برای پژوهش اشاعه فرهنگ کارآفرینی و نیز برنامه ریزی و حمایت از کارآفرینان توسط دستگاههای اجرایی مختلف یعنی ستادی و صنعتی و کشاورزی و غیره در نظر گرفته شده است. تحولات سریع دهه های اخیر و شتاب گیری روند جهانی شدن موجب شده تا جوامع گوناگون تلاش کنند بیش از پیش خود را برای پذیرش تحول آماده نمایند. توانمندی اقتصادی و فرهنگی در این میدان همسو با جهان می تواند تنها با اندیشه و عمل به تصمیم گیریهای آنی و ضروری و تجارب حاصل از فعالیتهای بنگاههای خرد و متوسط (SMEs) باشد که می توان از این سبک ها برای فرش الگوبرداری نمود.

تلاش و جستجو برای رسیدن به صورت های متنوع و پاسخگو به پرسش ها و خواسته های هر زمانه ای نگرش کارآفرینانه را طلب می کند. در زمینه فرش اکتفا ننمودن به وضع موجود، ایجاد خلاقیت برای بقا، تطیبق خود با موقعیت های تازه، کسب مهارت های جدید، پذیرش تفاوت ها و ارج نهادن به کار گروهی با توجه به دریافت موقعیت حساس و تعریف نشده فرش ایران در بازارهای جهانی و جایگزینی کالاهای مشابه در بازار داخلی اهمیت دانش فرش را افزون می نماید که بعنوان یک هنر بومی و ریشه ای بتواند در قالب ارائه هویتی خلاقانه علاوه بر تثبیت جایگاه ارزشی در جهان، فرصتی برای رهایی از بحران بیکاری و منسجم نمودن انرژی های نهان در ظهور سبکی هنرمندانه باشد. خلاقیت لزوما نیاز به هوش فراوان ندارد نیاز به درایت و اندیشیدن عمیق است تا بتواند مثلا یک بنگاه کوچک را بازار ساز (Driving co market) نماید. در اینجا یادگیری یک فرآیند مادام العمر است. پروسه کارآفرینی فرش، از تولید و ترکیب خلاق منابع با توجه به قابلیت های مناسب در مواد اولیه فرش دستباف و خلق محصولات (کالا یا خدمات) مناسب با نیازها و افزودن دانش برای دستیابی به رفاه بیشتر مصرف کنندگان و کاربردی نمودن منابع در طراحی و خلق سازمان جدید فرصت های مناسبی اند. استیونسون کارآفرینی را بعنوان رویکرد مدیریتی تلقی میکند که فرصت ها بدون توجه به منابعی که فعلا در کنترل هستند، تحقیق و پیگیری می شوند. درک فرصتها توسط کارآفرینان فرش برای ایجاد اشتغال در کنار خلاقیت، عامل توسعه انسانی است و با بازارگردی (ارتباط با محیط زندگی، بازار و افراد و ارتباط از طریق رسانه های جمعی و شبکه اینترنت و…) با شناخت خلاء ها و فرصت ها و تجارب همراه است. استفاده از تجربه آنهایی که موفق بوده اند

بعنوان الگو برای کارآفرینان آتی می تواند موثر و مفید باشد. خصوصیات دیگری برای کارآفرینان ذکر میشود از جمله اینکه کارآفرین باید به مبارزه با سختی ها بپردازد، مدام در فکر یاد گرفتن باشد، از وقت خود استفاده بهینه ببرد، راکد نباشد و متوقف نشود. روزمرگی در تولیدات جامعه فرش و سبک جامعه ما عادی است رها شدن از ذهنیت عادی موجود که فضای جدید و مشعله جدید و نگرش جدید باشد. علاقمندی به پیشرفت های جدید را ایجاد می کند، خود کنترل باشد زیرا توانایی بالا در کنترل خود باعث کنترل و مدیریت محیط بیرون است. همواره به هدف نگاه کند و پیوسته در فکر رسیدن به هدف باشد، توانایی تشخیص اولویت ها که چه موقع چه کاری باید انجام شود را داشته باشد، خوش بین و شجاع باشد، قدرت تحمل بالایی داشته باشد (در نظر داشته باشیم که قدرت تحمل باعث ایجاد جاذبه است) و دارای انگیزه بسیار قوی برای انجام کارها باشد.

در ادامه موارد بیان شده باید دقت نمود که مفهوم نوآوری به جزء مهمی در تعریف کار آفرینی تبدیل شده است. مفهوم نوآور بودن در فرش شامل همه چیز، از خلق محصولی جدید تا ایجاد یک نظام توزیع یا حتی ایجاد یک ساختار سازمانی جدید گنجانده می شود. در نظر داشتن این مفهوم در بازار فرش در شرایط کنونی اصلی بسیار ضروری است که با ارائه محصولات جدید و ایجاد مزیت رقابتی مناسب تضمینی برای بقای فرش گردد. با در نظر داشتن ساختارهای اقتصادی جامعه و معضل بیکاری در کنار بالا بودن نرخ رشد جمعیت و برنامه ریزی نامطلوب دراز مدت، لزوم توجه به کارآفرینی در زمینه های گوناگون مهم است. از طرفی در جوامع در حال توسعه ای مانند ایران که تاکنون سازمان ها و موسسات دولتی در بخش های زیادی اداره امور را در اختیار داشته اند با متنوع شدن نیازها پاسخگوی بسیاری از نیازها نیستند و از لحاظ محدودیت در انعطاف پذیری و ناکارامد بودن سیستم هایی که با کمبود بودجه و نداشتن تعاملات مناسب با محیط پیرامونی قرار دارند نگرانی هایی را به همراه داشته است. در راستای این چالش های ایجاد شده مدیریت اثر بخش، مدیریت کارآفرینانه است.

“کارآفرینی یک سبک زندگی است و در آن خواستن چیزی هنگامی خواستن بحساب می آید که آنرا بخواهی و برای آن اقدام کنی
I want what I want when I want it و توانستن هنگامی اتفاق می افتد که نتوانستن را فراموش کنی”(صمدآقایی،۴،۱۳۸۳).

منابع:
– سایت خانه کارآفرینی
-کار آفرینی یک سبک زندگی ست/صمدآقایی،۱۳۸۳
-عوامل موثر بر کارآفرینی سازمانی در سازمان های بخش خدمات اجتماعی و فرهنگی و دولتی ایران/محمد مقیمی، فرهنگ مدیریت، سال دوم، شماره هفت۱۳۸۳
– اصول و موانع کارآفرینی/ حمیدرضا آراسته، رهیافت، ش۲۹، س۱۳۸۲

منبع: شماره ۲۰ مجله کهن

————————————————————————————