۷۳ هزار از ۵۰۰ هزار فرصت شغلی ایجاد شد
گره کور اشتغال صنعتی در سال ۹۰
دنیای اقتصاد – مژگان میرزایی: سهم صنعت از اشتغال‌آفرینی در سال ۹۰ تا چه میزان محقق شد؟ این سوالی است که مسوولان مربوطه وزارت صنعت، معدن و تجارت در مورد آن سکوت اختیار کرده‌اند.
در آغاز سال‌جاری مسوولان در حالی وعده ایجاد ۵/۲ میلیون فرصت شغل را دادند که با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال‌جاری آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت از ایجاد تنها حدود ۷۳ هزار شغل در بخش صنعت در هشت ماه سال‌جاری حکایت دارد.
بر اساس پیش‌بینی صورت گرفته سهم بخش صنعت از مجموع ۵/۲ میلیون فرصت شغلی، برابر با ۵۰۰ هزار فرصت شغلی بوده که با توجه به آمار اعلام شده، می‌توان گفت تنها ۶/۱۴ درصد از وعده داده شده در بخش صنعت محقق شده است.
اگر چه کل آمار اشتغال ایجاد شده در سال‌جاری هنوز از سوی دولت اعلام نشده، اما آمار هشت ماه ابتدای سال نشانگر تحقق سه درصد از کل اشتغال وعده داده شده در بخش صنعت است.
مهدی غضنفری پیش از اینکه تصدی وزارتخانه جدید ادغامی را بر عهده گیرد، سهم بخش صنعت و معدن را در برنامه اشتغال سال‌جاری حدود ۱۶ درصد، معادل ۴۰۰ هزار فرصت شغلی اعلام کرده بود. رقمی که اواخر تیر ماه سال‌جاری به ۳۰۰ هزار فرصت شغلی معادل ۱۲ درصد کاهش یافت. با این حال مسعود موحدی، قائم مقام وزیر در امور کسب‌و‌‌کار که در روزهای پایانی سال‌جاری سکوت اختیار کرده و از کمیت و کیفیت اشتغال‌آفرینی خبری نمی‌دهد، سهم وزارت صنعت، معدن و تجارت را از برنامه ایجاد ۵/۲ میلیون شغل، ۵۱۰ هزار شغل اعلام کرده بود. با این شرایط سهم بخش صنعت به حدود ۴/۲۰ درصد از کل اشتغال جدید می‌رسد که با توجه به آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌توان گفت این بخش تا تحقق وعده داده شده فاصله بسیار دارد.
ایجاد شغل پایدار در اولویت
اگر چه رشد کمی ایجاد اشتغال از سوی مسوولان مورد توجه قرار گرفته، اما برخی از کارشناسان صنعتی معتقدند که ایجاد اشتغال پایدار باید جایگزین رشد کمی شود. به گفته کارشناسان و فعالان صنعتی در نظر گرفتن شغل‌های ساعتی یا قراردادهای کوتاه مدت در آمار رشد، روشی نادرست است که دولت در آمار سالانه و ماهانه به آن استناد می‌کند.
از سوی دیگر به گفته کارشناسان اقتصادی برای تحقق برنامه اشتغال، بخش صنعت باید شاهد تحول در سرمایه‌گذاری باشد، اما در حالی که در حال حاضر بانک‌ها سیاست انقباضی در قبال واحدهای تولیدی در پیش گرفته‌اند که این امر، رکود بیش از پیش واحدهای تولیدی را به همراه داشته است.
علاوه بر موارد مذکور کارشناسان با اشاره به افزایش ظرفیت خالی، کمبود نقدینگی، کاهش تولید، افزایش قیمت تمام شده و مشکلات به وجود آمده در مسیر تامین مواد اولیه بخش تولید، معتقدند که حفظ اشتغال موجود مهم‌تر از ایجاد فرصت شغلی جدید است.
ابهام در تحقق ۵۰۰ هزار شغل
علاوه بر ایجاد شغل پایدار در برابر رشد کمی، کارشناسان و فعالان صنعتی تحقق رقم مذکور را دور از ذهن می‌دانند. به گفته آنها طی ماه‌های اخیر تعداد قابل‌توجهی از کارخانه‌های کوچک تعطیل شده‌اند و در نتیجه بسیاری از کارگران شغل خود را از دست داده‌اند. البته آمار رسمی در این مورد وجود ندارد، اما کاهش تولید در واحدهای کوچک می‌تواند گویای این واقعیت باشد.
مشکل دیگر در ایجاد ۵۰۰ هزار شغل وعده داده شده که کارشناسان به آن اشاره می‌کنند مسائل و چالش‌های اخیر در زمینه تولید و تجارت در کشور است. به گفته کارشناسان از زمانی که اختلاس بزرگ در کشور روی داده است، بانک‌ها با اتخاذ سیاست‌های انقباضی در ارائه تسهیلات به صنایع کوچک و بزرگ تعلل می‌کنند و از سوی دیگر سیاست‌های نامشخص و فقدان استراتژی صنعتی نیز موجب شده تا ایجاد ۵۰۰ هزار فرصت شغلی در‌هاله‌ای از ابهام قرار گیرد.به موارد مذکور نامشخص بودن سهم بخش خصوصی و دولتی از رقم پیش‌بینی شده را نیز باید افزود.
در صورتی که پای بخش دولتی در این خصوص به میان آید، این امیدواری تقویت می‌شود که بخشی از مشکلات برای تحقق ۵۰۰ هزار فرصت شغلی از بین خواهد رفت؛ اما بخش خصوصی نیز پیش‌شرط‌هایی دارد که کماکان نادیده گرفته می‌شود اگر چه رضا فاطمی امین، معاون برنامه‌ریزی و هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت معتقد است، برنامه ایجاد ۵۰۰ هزار شغل جدید قرار نیست از سوی دولت اجرایی شود و این مشاغل از طریق سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی باید به عرصه ظهور برسد. به گفته فاطمی امین اولویت دولت با طرح‌های نیمه‌تمام و توسعه صنایعی است که سرانه اشتغال کمتری را در بر می‌گیرد. حال باید دید که دولت برای تحقق رقم مذکور چگونه به میدان خواهد آمد و به مطالبات بخش خصوصی پاسخ می‌دهد یا نه؟
ایجاد ۷۳ هزار فرصت شغلی
براساس آمار مقدماتی وزارت صنعت، معدن و تجارت در هشت ماهه سال ۱۳۹۰ میزان اشتغال صنعتی ایجاد شده براساس پروانه‌های بهره‌برداری صادره با افزایش ۹/۲ درصدی نسبت به سال قبل به ۷۲ هزار و ۸۶۳ نفر رسید.همین آمار بیانگر این است که طی هشت ماهه امسال تعداد شغل‌های صنعتی ایجاد شده در ۱۹ استان کشور شامل استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، ایلام، بوشهر، چهار محال و بختیاری، زنجان، سیستان و بلوچستان، کرمان، کهکیلویه و بویر‌احمد، گیلان، لرستان، مازندران، مرکزی، هرمزگان، همدان، قزوین، خراسان شمالی، خراسان جنوبی و البرز در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته کاهش یافته است.
این در حالی است که تعداد شغل‌های صنعتی ایجاد شده در ۱۲ استان شامل استان‌های اصفهان، تهران، خراسان رضوی، خوزستان، سمنان، فارس، کردستان، مازندران، یزد، اردبیل، قم و گلستان افزایش نشان می‌دهد.
از سوی دیگر اگر سهم اشتغال‌آفرینی را در نظر بگیریم، اشتغال در استان‌های ایلام به میزان ۸/۷۴ درصد، چهارمحال و بختیاری به میزان ۵۹ درصد، کرمان به میزان ۷۷ درصد، کهکیلویه و بویر‌احمد به میزان ۵۷ درصد و هرمزگان نیز به میزان ۵/۷۳ درصد تحقق نیافته است. بیشترین رشد اشتغال صنعتی ایجاد شده نیز مربوط به استان‌های خراسان رضوی به میزان ۵۷ درصد، اردبیل به میزان ۲۷۵ درصد و قم به میزان ۱۰۳ درصد بوده است.
واحدهای صنعتی استان تهران، خراسان رضوی و اصفهان با سهمی به ترتیب معادل ۳۷/۱۳، ۹/۱۰ و ۷۷/۹ درصد بیشترین سهم را در ایجاد اشتغال در مدت زمان یادشده به خود اختصاص داده‌اند. به عبارت دیگر، حدود یک سوم از اشتغال ایجاد شده در بخش صنعت و معدن کشور مربوط به این سه استان بوده است.
