اوایل ماه ژوئن سال جاری (۲۰۲۴) شرکت انگلیسی “کنفرانس بین المللی فرش شرق” با همکاری اتحادیه صادرکنندگان فرش ترکیه، پانزدهمین کنفرانس فرش شرقی را در زمینه فرش های شرقی و جدیدترین نوآوری ها در فرش و سایر دستبافته ها برگزار کرد.
این شرکت، از سال ۱۹۷۶ همزمان با ” فستیوال اسلام لندن” آغاز به فعالیت نموده و پس از آن همایش های متعددی در کشورها و مناطق مختلف دارای بازارهای متمرکز فرش برگزار نموده است. اغلب این همایش ها، علاوه بر فضای نمایشگاهی برای ارائه و نمایش آثار کلسیونرها، دارای غرفه هایی برای تجار داخلی و بین المللی هم بوده است.
این رویداد، امسال برای دوم ین بار و به مدت چهار روز در استانبول برگزار شد. مراسم بازگشایی این رویداد، با نمایش قالی های موجود در گنجینه ی کاخ های دوره عثمانی در موزه …… همراه بود. روزهای دوم و سوم این همایش با سخنرانی استادها و پژوهشگران حوزه دستبافته از سراسر دنیا از جمله ایران ادامه پیدا کرد. این پژوهش ها در زمینه ی نقوش و روش های رنگرزی قالی ها و گلیم های مناطق مرکزی، ارائه تولیدهای جدید، نوآوری در سنت و آینده صنایع دستی بود.
بخش دیگر این رویداد که شامل بازگشایی یک نمایشگاه در پایان هر پنل بود، متشکل از قالی های موجود در گنجینه ی سرای “دلمه باغچه” استانبول، نمایشگاه رنگ های گلیم آناتولی از مجموعه شخصی در “مرکز فرهنگی هنری توپخانه آمیره “، نمایشگاه پارچه های یافت شده از سوریه و لبنان در دوره عثمانی و فرش های بازمانده از دوره سلجوقی=آناتولی در موزه ی”آثار اسلامی ترک ” بود علاوه بر این در روز آخر، گلیم های منطقه آناتولی در مجموعه گالری “خاندان کوچ” به نمایش در آمد.
بعد از مشاهده این رویداد در استانبول، افسوس و حسرتی همیشگی در نگارنده به وجود آمد که چرا ما در ایران، با سابقه ای طولانی و درخشان در ای حوزه، نمیتوانیم چنین رویدادی برگزار کنیم و مشکل امر در کجاست؟ در حالی که ترکیه در سال گذشته توانست در حوزه صادرات فرش ماشینی در دنیا رتبه اول را کسب کند و تبلیغی گسترده در حوزه فرش دستباف کند، فرش ایران هم از دستبافتش جا ماند و هم از ماشینی اش.
زمانی که فرش دستباف در ایران به سمت ماشینی شدن در حرکت بود، فارغ التحصیلان این رشته به ناچار و ناامید از بازار کار به سمت طراحی فرش ماشینی روانه شدند. از طرفی نگرانی اهالی فن که چه بر سر فرش خواهد آمد، با این توجیه که گفتمان دنیا در حال ماشینی فرش شدن پاسخ داده شد.
اما چگونه است که در خود ایران بازار فرش ماشینی وارداتی نسبت به تولید داخل هوادار بیشتری پیدا کرده است؟ گویی هم دنیا را و هم آخرتمان را از دست داده ایم. کارمان شده به مانند کسانی که چندی پیش در اتاق بازرگانی با عنوان به اصطلاح کارشناس که به دلایلی غیر از شایستگی در آنجا برای خود صاحب صندلی شده اند هم چون دبیر سازمان ملل، در مورد وضعیت فرش دستباف و صنایع دستی ابراز نگرانی میکردند .
با وجود این همه استعداد، فارغ التحصیل و علاقه مند به هنر و فرهنگ و همچنین پیشرفت کشور، امور این صنعت به دست کسانی که دیگر کارنامه شان مشخص شده است و حاضر به رهایی آن هم نیستند افتاده است.
در پایان موزه فرش ایران، مرکز سابق ملی فرش (اکنون با نامی عجیبی در حال فعالیت است)، دانشگاه و اتحادیه ها باید در دست جوانان و توانمندان این رشته باشد این همه سال افول در این حوزه را شاهد بودیم چند سالی را هم به افرادی که توانایی کار دارند نه فقط ایراد سخنرانی اعتماد شود بلکه حال و روز این هنر خسته و کتک خورده چه در بخش هنری آن چه در بخش صنعتی آن بهتر شود.
