بازار نساجی ایران سالهاست با مشکلات گوناگون دستبهگریبان است؛ از فرسودگی ماشینآلات و کمبود سرمایهگذاری در فناوری گرفته تا قاچاق پوشاک و واردات بیضابطه. اما در میان همه این چالشها، واردات بیرویه پارچه از مبادی جنوبی امروز به بزرگترین تهدید برای بقا و رقابتپذیری صنعت نساجی کشور بدل شده است.
4براساس گزارشهای رسمی، حجم واردات از مسیر «تهلنجی و ملوانی» طی چند سال اخیر رشدی چشمگیر داشته و از حدود ۲ میلیارد دلار به نزدیکی ۵ میلیارد دلار رسیده است. نکته نگرانکننده آنکه بخش قابلتوجهی از این واردات به پارچه و پوشاک اختصاص دارد؛ کالاهایی که تولید داخلی آنها ظرفیت و توان کافی دارد.
یک لنج، برابر با دو ماه تولید یک کارخانه
واقعیت تلخ اینجاست که امروز یک لنج میتواند معادل دو ماه تولید یک کارخانه نساجی پارچه وارد کشور کند؛ آن هم بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی. چنین شرایطی نهتنها تولیدکننده داخلی را زمینگیر میکند، بلکه انگیزه برای سرمایهگذاری و نوسازی صنعت را بهشدت کاهش میدهد.
از سوی دیگر، سیاستهای متناقض وارداتی نیز به تشدید بحران دامن زده است. در حالی که فعالان صنعت بارها خواستار اعمال تعرفههای بازدارنده بر واردات پارچه و تسهیل واردات ماشینآلات بهمنظور نوسازی خطوط تولید بودهاند، واقعیت بازار چیز دیگری را نشان میدهد: پارچه با سهولت وارد میشود، اما ماشینآلات همچنان پشت سد ثبت سفارش و تخصیص ارز باقی میمانند.
آمارهای نگرانکننده
نگاهی به روند واردات پارچه در دهه اخیر، عمق بحران را روشنتر میکند:
- سال ۱۴۰۰: حدود ۵۰۰ میلیون دلار
- سال ۱۴۰۱: حدود ۶۵۰ میلیون دلار
- سال ۱۴۰۲: حدود ۸۲۴ میلیون دلار
- سال ۱۴۰۳: نزدیک به ۹۵۰ میلیون دلار
این رشد فزاینده در شرایطی رخ داده که سهم پوشاک و منسوجات در سبد مصرفی خانوار تغییر محسوسی نداشته است. به عبارت دیگر، واردات اضافی تنها منجر به اشباع بازار و فشار مضاعف بر تولیدکنندگان داخلی شده است.
نوسازی فراموششده
صنعت نساجی برای بقا و رقابت در بازارهای داخلی و خارجی نیازمند نوسازی مستمر ماشینآلات است. با این حال، تخصیص ارز برای واردات تجهیزات نساجی در سال گذشته تنها حدود ۴۰۰ میلیون دلار بوده؛ در حالی که نیاز واقعی صنعت بسیار بیشتر است. این عدم توازن میان واردات پارچه و واردات ماشینآلات، آینده تولید را تهدید میکند و زمینه را برای تقویت قاچاق و واردات بیضابطه فراهم میسازد.
سقوط محتمل یک صنعت
اگر این روند ادامه یابد، باید منتظر خاموشی تدریجی چراغ کارخانههای نساجی باشیم. کارخانههایی که با هزاران کارگر و خانوادههایشان گره خوردهاند و بخش مهمی از اشتغال کشور را شکل میدهند. واردات بیضابطه پارچه نهتنها تولید داخلی را زمینگیر میکند، بلکه توان رقابتی پوشاک ایرانی را نیز در برابر برندهای خارجی بهشدت کاهش میدهد.
چه باید کرد؟
راهکار روشن است:
- محدودیت جدی واردات پارچه از مسیر تهلنجی و ملوانی با ابزار تعرفه و نظارت.
- انتقال سهمیه ارزی واردات پارچه به واردات ماشینآلات برای نوسازی صنعت.
- بازنگری در نظام ارزشگذاری گمرکی برای جلوگیری از سوءاستفادههای تعرفهای.
- ایجاد شفافیت در زنجیره ارزش نساجی از مواد اولیه تا محصول نهایی.
جمعبندی
صنعت نساجی ایران ظرفیت آن را دارد که یکی از موتورهای اشتغال و صادرات غیرنفتی کشور باشد، اما واردات بیرویه و سیاستهای متناقض، این ظرفیت را به تهدیدی بزرگ تبدیل کرده است. امروز اگر تصمیمی قاطع گرفته نشود، فردا دیگر صحبت از حمایت و نوسازی فایدهای نخواهد داشت. فرصتها رو به پایان است و زمان عمل فرا رسیده است
اشتراک رایگان سالانه مجله کهن
جهت دریافت اشتراک رایگان سالانه مجله نساجی و فرش ماشینی کهن در فرم زیر ثبت نام کنید
