انتشار 200 نقشه فرش ايران

200 نقشه قديمي فرش ايراني كه سال‌هاست در گنجينه موزه ملي فرش ايران و شركت سهامي فرش نگهداري مي‌شود، قرار است براي اولين بار منتشر شود، اين نقشه‌هاي قديمي كه سال‌هاست حتي توفيق نمايش را نيز نداشته شامل اثر هنرمنداني از دوره قاجار تا سه، چهار دهه گذشته است.

به گزارش جام‌جم، خلاقيت طراحان و هنرمندان ايراني در زمينه فرش زبانزد است و يكي از محصولاتي كه دنيا آن را به نام ايران مي‌شناسد، قطعا فرش است، اما اين دستبافت با ارزش سال‌هاست كه رقيباني پيدا كرده و كشورهاي پاكستان، چين و هند با كپي از نقشه و طرح فرش‌هاي ايراني و توليد با هزينه‌هاي كمتر در تلاشند تا سهم ايران را از بازارهاي جهاني كاهش دهند.

با اين وجود عده‌اي از كارشناسان براين باورند كه طراحي و نقش‌نگاري فرش‌هاي اصيل ايراني از چنان ظرافتي برخوردار است كه هيچ وقت كشورهاي رقيب نمي‌توانند با آن به رقابت بپردازند و اگر رقابتي وجود دارد در بخش توليد فرش‌هاي تجاري است، اما نكته‌اي كه برخي ديگر از كارشناسان بر آن تاكيد دارند لزوم توجه به طرح و نقشه‌هاي قديمي و اصيل ايراني است كه بايد با بهسازي، بازسازي و روزآمدي آن دوباره استفاده شود.

تورج ژوله، پژوهشگر فرش كشور كه از دست‌اندركاران اصلي تدوين و انتشار نقشه‌هاي قديمي فرش ايراني است در اين رابطه به جام‌جم گفت: اين نقشه‌ها با معيار قديمي بودن آنها انتخاب شده است و هدف از انتشار آنها معرفي اسلوب كاري و شناساندن هنرمنداني است كه گمنام بوده‌اند، ولي آثار بسيار بي‌نظيري را خلق كرده‌اند و آثار آنها تاكنون فرصت و اقبال نمايش را پيدا نكرده است و خوشبختانه حالا دنيا براي اولين بار با نقشه‌هاي فرش اصيل ايراني آشنا مي‌شود.

وي با اشاره به اين‌كه تفاهم‌نامه انتشار نقشه‌هاي قديمي فرش بين دو شركت سهامي فرش و موزه ملي فرش قطعيت پيدا كرده است در پاسخ به اين پرسش كه چه تعداد نقشه فرش به چاپ خواهد رسيد، گفت: تعداد نقشه‌هاي قديمي موجود در شركت سهامي فرش زياد است، اما ما در اين مرحله با همكاري مدير و طراح نقشه فرش اين شركت از ميان چند هزار نقشه فرش، 100 نقشه را انتخاب و از موزه ملي فرش نيز از بين حدود 230 نقشه فرشي كه موجود است در اين مرحله 100 نقشه را انتخاب كرديم كه در مجموع 200 نقشه فرش اصيل تبديل به كتاب مي‌شود.

ژوله افزود: اين كتاب صرفا محدود به چاپ نقشه‌هاي فرش نيست بلكه هنرمندان و طراحان آن را معرفي خواهيم كرد و تا جايي كه امكان دارد تصوير آنها را نيز به نمايش خواهيم گذاشت. همچنين توضيحاتي در مورد تاريخ نقشه‌كشي فرش و رنگ‌آميزي آن خواهيم داد.

به گفته وي، قدمت اين نقشه‌ها از دوره قاجار تا پايان دهه 40 شمسي است.

كپي‌برداري از نقشه‌هاي فرش ايران

ژوله در پاسخ به اين پرسش كه آيا انتشار اين نقشه‌ها باعث كپي‌برداري توسط كشورهاي رقيب نمي‌شود، گفت: احتمالش هست ولي اين كار جديدي نيست و كپي از نقشه‌هاي فرش ايران 500 سال است كه انجام مي‌شود تا آنجا كه من اطلاع دارم و بازديد كردم در پاكستان گنجينه بسيار بزرگي از نقشه‌هاي فرش ايراني موجود است و آنها از سال‌ها قبل كارشان را با برنامه شروع كردند و ما حتي زمان را از دست داديم.

اين پژوهشگر با تاسف از اين‌كه طراحان ما اهميت و ارزش نقشه‌هاي قديمي فرش را نمي‌دانند و از گنجينه‌هاي گذشته غافل هستند، گفت: طراحان ما شيوه احيا و بازسازي نقشه‌هاي قديمي را نمي‌دانند.

به گفته ژوله؛ دنيا سال‌هاست كه به نقشه‌هاي قديمي بازگشت كرده و روي آنها كار مي‌كند و كشورهاي رقيب عمدتا از نقشه‌هاي قديمي ما كپي‌هاي ناقص بر مي‌دارند و به عنوان فرش اصيل در بازارهاي جهاني عرضه مي‌كنند.

ثبت شش برند فرش در وايپو

اين اتفاق يعني كپي‌برداري از نقشه‌هاي اصيل ايراني در حالي رخ مي‌دهد كه بسياري از فعالان و كارشناسان اين حوزه معتقدند متوليان فرش بايد ثبت مالكيت معنوي اين طرح‌ها را جدي بگيرند.

محمد باقر عليخاني رييس مركزملي فرش ايران در اين رابطه به جام‌جم گفت: ما روي ثبت برندهاي ايراني فرش در مركز جهاني ثبت مالكيت معنوي و فكري (وايپو) از مجموعه‌هاي وابسته به سازمان ملل است، كار مي‌كنيم تا رقبا را مهار كنيم و مانع تقليد آنها از برندهاي اصيل ايراني شويم.

وي افزود: تاكنون شش برند را از پنج استان كشور براي ثبت به وايپو ارسال كرديم كه در حال ثبت است و تا پايان سال نيز سعي داريم حدود هفت برند ديگر را به وايپو ارسال‌كنيم.

رضا بهرامي از فرشبافان كشور نيز در اين‌باره به جام‌جم گفت: متوليان فرش كشور بايد از نقشه‌ها و طرح‌هاي فرش ايراني و ثبت مالكيت معنوي و جغرافيايي آن حمايت بيشتري كنند.

وي افزود: هم‌اكنون نقشه‌هاي متعدد و متنوعي در كشور وجود دارد. اما از آنها حراست و پاسداري لازم صورت نمي‌گيرد و در چنين فضايي كشورهاي رقيب براحتي اين طرح‌ها و نقشه‌ها را كپي مي‌كنند.

اين فرشباف كشورمان باتاكيد بر لزوم توجه به نقشه‌هاي اصيل ايراني گفت: در گذشته نقشه‌هاي فرش با خلاقيت و ذوق توسط طراحان كشيده مي‌شد، اما الان بسياري از فرشبافان نقشه‌هاي فرش را به صورت چاپي و ماشيني تهيه مي‌كنند كه جنبه تجاري پيدا كرده است.

بهرامي معتقد بود بايد در كنار گسترش بازار و طرح‌هاي تجاري در فكر دفاع از داشته‌هاي فرهنگي در حوزه فرش هم باشيم چرا كه بسياري از اماكن، كاخ‌ها و موزه‌هاي معتبر جهاني با فرش اصيل ايراني آراسته شده‌اند و بايد روند توليد چنين فرش‌هاي ماندگاري ادامه يابد.