آغاز اقداماتی برای استفاده از انرژی‌های نو

امروز دنیا به منابع تجدید پذیر انرژی نگاه ویژه ای دارد. به عنوان مثال اتحادیه اروپا هدف گذاری تولید ۱۲درصد انرژی الکتریکی موردنیاز از طریق انرژی های نو را در برنامه های تولید انرژی خود تعریف کرده است و در ایران هم کارشناسان بر این عقیده اند که می توان از انرژی باد، نور خورشید و انرژی گرمایشی به گونه ای بهره برداری کرد که بخش عمده ای از نیازهای انرژی کشور تامین شود. در واقع ایران در کمربند انرژی خورشیدی قرار دارد و به طور متوسط ۳۰۰روز آن آفتابی است و از این پتانسیل انرژی می توان استفاده مطلوب کرد به دلیل همین ظرفیت در برنامه پنجم توسعه کشور پیش بینی شده است تا ۳ درصد از برق کشور از طریق توسعه و بهره برداری از انرژی های نو تامین شود.

به گزارش خراسان ، با ۳۰۰روز آفتابی در مسیر کمربند انرژی خورشید قرار داریم. این پتانسیل، زمینه را برای ساخت نیروگاه های خورشیدی و تولید برق که هیچ گونه آلودگی هوا را به دنبال ندارد فراهم کرده و در برنامه پنجم توسعه پیش بینی شده است تا ۳درصد از برق کشور از طریق تولید انرژی های نو تامین شود و اتحادیه اروپا هم برنامه ریزی کرده است تا ۱۲درصد انرژی الکتریکی موردنیاز خود را از طریق انرژی های جدید تامین کند با این اوصاف مثل این که دنیا نگاه ویژه ای به منابع تجدید پذیر انرژی دارد.

تاریخچه

امروزه افزایش مصرف انرژی در جوامع مدرن صنعتی علاوه بر خطر اتمام سریع منابع فسیلی، جهان را با تغییرات برگشت ناپذیر و تهدیدآمیز زیست محیطی مواجه کرده است به همین دلیل برنامه ها و سیاست های بین المللی برای توسعه پایدار جهانی، توجه ویژه ای به منابع تجدیدپذیر انرژی دارد.

به عنوان مثال اتحادیه اروپا هدف گذاری تولید ۱۲درصد انرژی الکتریکی موردنیاز را از طریق انرژی های نو در برنامه های تولید انرژی خود تعریف کرده است. در کشور ما نیز «سازمان انرژی های نو ایران» متعاقب سیاست گذاری های معاونت امور انرژی وزارت نیرو از سال ۱۳۷۴ عهده دار پرداختن به این مهم به منظور دستیابی به اطلاعات و فناوری های روز دنیا برای استفاده از منابع انرژی های تجدیدپذیر، پتانسیل سنجی و اجرای طرح های متعدد خورشیدی، باد و زمین گرمایی و همچنین هیدروژن و بیومس را در دستور کار خود قرار داده است.

کاربرد انرژی‌های نو

اکنون این سوال مطرح است که حوزه های کاربردی انرژی های نو چیست؟ و از توان طبیعی ایران تا چه حد می توان بهره برداری کرد.

مهندس نصیری کارشناس مسئول و مدیر دفتر زیست توده ای سازمان انرژی های نو ایران در این باره می گوید: در ایران می توان از انرژی باد، انرژی نور خورشید و انرژی گرمایشی زمین به گونه ای بهره برداری شود که بخش عمده ای از نیاز انرژی کشور را تامین کند.

وی می افزاید: به عنوان مثال استان خراسان رضوی به دلیل برخورداری از عرصه های وسیع تابش نور خورشید و عرصه های با ذخیره می تواند به عنوان پایلوت بهره برداری از انرژی های نو در کشور مطرح شود. همچنین روند روبه رشد نصب توربین های بادی در سراسر کشور نیز نشان می دهد که ایران پتانسیل ممتازی برای بهره برداری از نیروگاه های بادی دارد.

میرهادی مدیر دفتر برق و انرژی روستایی با بیان این مطلب که ایران در منطقه پرتابش خورشید قرار دارد، می گوید: عرصه جغرافیایی ایران توان بالقوه فراوانی برای استفاده از «فوتوولتائیک» دارد به همین دلیل در ده سال اخیر درخواست برای نصب نیروگاه های خورشیدی ۱۱برابر شده است.

این کارشناس می افزاید: ویژگی های انرژی های نو بدون صدا، ایمنی بالا، نگهداری آسان، طراحی و اجرای سریع و حمایت های دولتی است به طوری که دولت رسما اعلام کرده است که برق تولید شده از سازه های نوین تولید انرژی را گران تر از سازه های سنتی (نیروگاه های حرارتی و برق آبی) خریداری می کند.

میرهادی می افزاید: دولت با درک اهمیت تولید انرژی از منابع تجدید شونده طبیعی سرمایه گذاری ها را به سوی توسعه این نیروگاه ها سوق داده است زیرا توجیه اقتصادی بسیار بالایی در مقایسه با سایر منابع تولید انرژی دارد.

سمیرا منشی پور رئیس گروه مطالعات برق و انرژی روستایی هم درباره کاربرد انرژی های نو اظهار داشت: نیاز روزافزون به انرژی از یک سو و افزایش قیمت حامل های انرژی در ایران و جهان موجب شده است تقاضا برای استفاده از انرژی های نو به شدت افزایش یابد و اکنون به زباله، پسماند دامداری ها و پسماند مزارع کشاورزی به عنوان منابع جدید تولید انرژی نگریسته می شود لذا هم اکنون انرژی خورشیدی، انرژی باد، انرژی گرمایشی زمین، توان انرژی جاذبه زمین، زباله های خانگی، ضایعات دامداری ها و اراضی کشاورزی و حتی انرژی جزر و مد دریاها به منابع جدید تولید انرژی الکتریکی تبدیل شده است و رفته رفته منابع فسیلی در درجه دوم اهمیت قرار خواهد گرفت زیرا منابع جدید علاوه بر ارزان بودن و سازگاری با محیط زیست کم ترین عوارض را برای زندگی در کره زمین دارد.

منشی پور ادامه داد: هم اکنون در مناطقی که امکان توسعه شبکه های برق وجود ندارد می توان با استفاده از سلول های خورشیدی برق موردنیاز را تامین کرد، در مناطق مرزی و ناحیه های نظامی که از شبکه سراسری برق فاصله زیادی دارند، انرژی خورشیدی به خوبی پاسخگوی برق موردنیاز خواهد بود، در مزارع کشاورزی می توان از فتوسل های خورشیدی برای تامین برق موردنیاز چاه های کشاورزی استفاده کرد، در گلخانه ها می توان انرژی حرارتی را با استفاده از نیروگاه های خورشیدی کوچک تامین کرد، در دامداری ها هم می توان تولید انرژی بیوگاز را وارد چرخه مصرف انرژی کرد و از ضایعات دامداری ها برای تولید بیوگاز بهره گرفت.

زباله های شهری هم اکنون به منبع مطمئن تولید انرژی تبدیل شده اند و طرحی که شهرداری مشهد اجرا کرد به خوبی نشان داد زباله های شهری می تواند برق موردنیاز روشنایی معابر و سیستم های ترافیکی شهری و بین شهری را تامین کند، به راحتی می توان با حفر چاه هایی با عمق مشخص (نظیر سایت مشکین شهر در اردبیل) از انرژی زمین گرمایی استفاده کنیم، حتی می توان از انرژی جزر و مد دریا نیز به خوبی استفاده کرد و از فراز و فرود آب دریا به عنوان عامل محرکه نیروگاه ها استفاده و انرژی الکتریکی تولید کنیم.

منشی پور با اشاره به برخی طرح های اجرا شده در کشور می افزاید: سایت تحقیقاتی بیوگاز در ساوه از انواع ضایعات دامی و کشاورزی انرژی پاک تولید می کند، پیل سوختی در طالقان نیز با تولید ۴۵مگاوات برق از موفق ترین طرح های تولید انرژی پاک است، تولید برق از زباله در مشهد نیز نشان داد که سرمایه گذاری صورت گرفته در مدت کم تر از ۲سال بازگشته است و این موضوع توجیه اقتصادی طرح های نوین تولید انرژی را نشان می دهد.

سیدحسین آقامیری مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان خراسان رضوی نیز بر لزوم استفاده و جایگزینی انرژی های نو تاکید می کند و به خراسان می گوید:امروزه انرژی های نو همچون انرژی خورشیدی،بادی، آبی، بیوماس، بیوگاز و انرژی زمین گرمایی که از عمده ترین منابع انرژی های پاک محسوب می شوند با وجود ناشناخته ماندن به سرعت در حال گسترش و نفوذ است و غفلت از آن غیرقابل جبران خواهد بود.

وی ضمن بیان این که کشور ما در راه به کارگیری انرژی های نو با موانع عمده و اساسی مواجه است، افزود: یکی از این موانع وجود نفت ارزان و منابع غنی هیدروکربنی و نبود شناخت از انرژی های نو است.

به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی، یکی از منابع تجدید شونده انرژی خورشید است که در بسیاری از مناطق دنیا برای تولید برق به کار می رود.

آقامیری افزود: ایران با قرار گرفتن در کمربند انرژی خورشیدی به طور متوسط ۳۰۰روز آفتابی دارد و پتانسیل آن برای استفاده از انرژی خورشیدی مناسب است.

وی تصریح کرد: نیروگاه های خورشیدی ضمن تولید برق هیچ گونه آلودگی برای هوا ندارند و مواد سمی و مضر تولید نمی کنند در صورتی که نیروگاه های فسیلی هوا و محیط را با مصرف نفت، گاز یا زغال سنگ آلوده می کنند. آقامیری تاکید کرد: نیروگاه های خورشیدی نیاز به سوخت ندارند و برخلاف نیروگاه های فسیلی که قیمت برق تولیدی آن ها تابع قیمت نفت و همیشه در حال تغییر است در نیروگاه های خورشیدی این نوسان وجود ندارد و می توان بهای برق مصرفی را برای مدت طولانی ثابت نگاه داشت.

حمایت های قانونی و دولتی

در اواخر سال ۱۳۷۸ میزان عملیات و تنوع انرژی های نو موجب شد وزارت نیرو با استناد به ماده های ۱و۲ قانون تاسیس وزارت نیرو و همچنین تبصره۲ ماده واحده قانون بودجه ۱۳۷۸ کل کشور پیشنهاد دولتی شدن «سازمان انرژی های نو» موسوم به «سانا» را به هیئت وزیران بدهد تا جایگاه خالی سازمانی که در بدنه تشکیلات دولت به امر مهم توسعه انرژی های تجدیدپذیر بپردازد، مرتفع شود. سرانجام هیئت وزیران در تاریخ ۱۳۷۸.۱۲.۸ بنا به پیشنهاد وزارت نیرو به منظور توسعه انرژی های تجدیدپذیر و اهمیت بین المللی و منطقه ای آن با تشکیل شرکت دولتی سانا موافقت کرد و این شرکت به صورت کاملا دولتی، عهده دار مدیریت طرح های مختلف شد. در اواسط سال ۱۳۸۵ با تغییر ساختار در وزارت نیرو و ایجاد معاونت برق و انرژی، عملا دفتر انرژی های نو حوزه ستادی وزارت نیرو در این سازمان ادغام و همکاران و طرح های مربوطه نیز به سانا منتقل شد. همچنین از ابتدای سال ۱۳۸۶ فقط طرح انرژی های تجدیدپذیر که در خارج از مجموعه سانا (پروژه نیروگاه بادی بینالود در شرکت توانیر) انجام می شد به سانا منتقل و در نهایت نقش سایر دستگاه های اجرایی در این عرصه نظیر وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نفت و شرکت توانیر و حوزه ستادی وزارت نیرو به سانا واگذار شد و مورد حمایت کامل دولت قرار گرفت. وزیر نیرو در این باره به مهر گفت: استفاده از منابع و ظرفیت های انرژی تجدیدپذیر در تولید برق در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته که براین اساس بررسی و برنامه ریزی برای استفاده از این منابع ادامه دارد. وی افزود: استفاده از ظرفیت های جدیدی نظیر زغال سنگ،انرژی بادی، خورشیدی و زمین گرمایی برای تولید برق از اقلام این سبد است که باید ضمن بررسی کامل از این ظرفیت ها برای ادامه رشد صنعت برق استفاده شود.

اقدامات عملی

«طبق برنامه ریزی های برنامه پنجم توسعه کشور قرار است تا ۳ درصد از برق کشور از طریق توسعه و بهره برداری از انرژی های نو تامین شود.»

این خبری است که افسانه جیلانی کارشناس انرژی های نو به باشگاه خبرنگاران جوان اعلام کرد و افزود: برای بهره برداری مطلوب از انرژی های نو باید در هر جای کشور متناسب با توان آن بخش در زمینه انرژی بادی، خورشید و زمین گرمایی سرمایه گذاری شود.

وی تصریح کرد: سرمایه گذاری در زمینه تولید صفحات فتو ولتائیک در کشور می تواند تحول مهمی در زمینه بهره برداری از انرژی خورشیدی فراهم آورد.

در مقابل محمدرضا ورسایی مدرس برق و کنترل دانشگاه آزاد اصفهان نظر انتقادی به برنامه های توسعه انرژی های نو دارد و می گوید: باید واقع بین باشیم و باید این را بپذیریم که با شعار و سمینار و گردهمایی و مقاله نمی توان به توسعه و تولید انرژی از منابع تجدید شونده امیدوار بود. ورسایی توضیح می دهد: به دلیل نوپا بودن صنایع فنی و تولید تاسیسات فنی انرژی های نو، تولید این گونه انرژی یک صنعت وابسته به خارج است بنابراین هزینه تولید برق در این صنایع گران تمام می شود علاوه بر این نگاه به احداث نیروگاه های بادی، مخازن تولید بیوگاز و نیروگاه های گرانشی و زمین گرمایی حتی در نظر کارشناسان به عنوان یک طرح تحقیقاتی است و برای ورود به مرحله اجرایی باید قدم های اجرایی بلندتری برداشته شود. این کارشناس تصریح می کند: هم اکنون در جهان انجمن بین المللی انرژی خورشیدی وجود دارد، علاوه بر آن انجمن بین المللی زمین گرمایی نیز در حال فعالیت است، انجمن جهانی انرژی باد موسوم به WWEAنیز در جهان فعال است و جامعه علمی ایران باید با پذیرش عضویت این انجمن ها به سرعت دانش خود را به روز کند تا در عرصه تولید برق از انرژی های نو حرفی برای گفتن داشته باشیم و همانند برخی از کشورهای پیشرفته و حتی کشورهای همسایه نظیر ترکیه بتوانیم انرژی برق حاصل از انرژی های نو را وارد شبکه سراسری کنیم.

ورسایی در پایان تاکید می کند: گام های بزرگی برای شناسایی عرصه های جدید انرژی های نو نظیر سطوح شیب دار طبیعی و انرژی گرمایی درون زمین و حتی استفاده از «حرارت فوق جوی» برداشته شده و به اعتقاد من ایران در اولین گام های ورود به این عرصه هاست زیرا بسیاری از عرصه های نوین در ایران هنوز شناخته شده نیست و فقط انرژی خورشیدی و انرژی باد مورد توجه قرار گرفته است بنابراین افق گسترده ای برای کار و فعالیت در این زمینه ها پیش روی کارشناسان وجود دارد و کارشناسان باید با جدیت بیشتری وارد این عرصه ها شوند.

به هر حال وجود عرصه های متعدد بادخیز و ۳۰۰ روز آفتابی در سال و تشکیل سازمان انرژی های نو در ایران زمینه مناسبی برای بهره برداری از انرژی های تجدیدشونده در کشور فراهم کرده است اما بهره برداری صحیح از این منابع انرژی و جبران غفلت ۲۰ ساله نیاز به برنامه ریزی دارد.