نمایشگاه فرش و کفپوش استانبول (CFE)؛ گامی بزرگ برای صنعت فرش ماشینی (ویدیو)
آقای مهرداد زکی پور کارشناس صنعت فرش ماشینی
آقای مهرداد زکی پور، از پیشکسوتان صنعت فرش ماشینی کشور، در گفت‌وگویی صمیمانه به بررسی نمایشگاه بین‌المللی فرش و کفپوش استانبول (CFE) پرداخت. وی با اشاره به اهمیت این رویداد، اظهار داشت که این نمایشگاه در دومین دوره برگزاری خود جایگاه ویژه‌ای در صنعت فرش جهان پیدا کرده است و فراتر از انتظارات ظاهر شده است.
تاریخچه و روند برگزاری نمایشگاه CFE
نمایشگاه CFE نخستین بار در دسامبر ۲۰۲۳ برگزار شد. این رویداد پس از سال‌ها مذاکره و برنامه‌ریزی، توسط صنعت فرش ماشینی ترکیه به‌عنوان یک نمایشگاه مستقل شکل گرفت. هدف از برگزاری آن، نمایش توانمندی‌های صنعت فرش ترکیه و ایجاد بستری برای توسعه تعاملات تجاری بین‌المللی بود.
به گفته آقای زکی‌پور، نخستین دوره این نمایشگاه بازخوردهای مثبتی به همراه داشت و مشارکت شرکت‌های مختلف، به‌ویژه شرکت‌های ایرانی، قابل توجه بود. با این حال، برخی انتقادات درباره موقعیت مکانی نمایشگاه نیز مطرح شد.
رشد چشمگیر نمایشگاه در سال ۲۰۲۴
دومین دوره این نمایشگاه امسال پس از تعطیلات سال نو میلادی برگزار شد و نسبت به سال گذشته با افزایش تعداد غرفه‌گذاران و بازدیدکنندگان همراه بوده است. به‌طور مشخص، متراژ نمایشگاه افزایش یافته و سالن‌های ۹، ۱۰ و ۱۱ که در دوره قبل بسته بودند، امسال به فضاهای نمایشگاهی اضافه شده‌اند. همچنین، یکی از شرکت‌های بزرگ ترکیه در این سالن‌ها مستقر شده که باعث جذب غرفه‌داران بیشتری به این بخش شده است. در مجموع، نمایشگاه امسال در ۱۱ سالن و با فضایی حدود ۵۵ تا ۶۰ هزار متر مربع برگزار شده که نشان‌دهنده رشد و توسعه آن است.
اتحاد و همدلی، رمز موفقیت نمایشگاه
یکی از نکات قابل توجه در مراسم افتتاحیه، سخنان زین‌العابدین کاپلان، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان فرش قاضیان‌تپ، بود. وی تأکید کرد که اتحاد و همدلی میان اتحادیه‌های استانبول و قاضیان‌تپ، عامل کلیدی در برگزاری موفق این نمایشگاه بوده است. در حالی که این دو اتحادیه در گذشته رقابت‌هایی داشتند، اما اکنون برای یک هدف مشترک کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.
چرا ایران نمایشگاه مشابهی ندارد؟
یکی از سؤالاتی که مطرح می‌شود این است که چرا در ایران چنین همگرایی‌ای میان فعالان صنعت فرش ماشینی و دستباف وجود ندارد تا نمایشگاهی مشابه و قدرتمند برگزار شود؟ به نظر می‌رسد که عدم انسجام بین نهادهای مرتبط و نبود سیاست‌گذاری واحد، از موانع اصلی در این مسیر باشد.
نمایشگاه CFE اکنون به یکی از رویدادهای مهم صنعت فرش جهان تبدیل شده است و می‌تواند الگویی برای ایران باشد تا با ایجاد تعامل و همبستگی بیشتر، نمایشگاهی قدرتمند در سطح بین‌المللی برگزار کند.
بررسی تحولات نمایشگاه‌های فرش ترکیه و مقایسه با ایران
یکی از عوامل مهم در برگزاری موفق نمایشگاه فرش و کفپوش استانبول (CFE) اتحاد و هماهنگی بین اتحادیه‌های تأثیرگذار این صنعت در ترکیه بوده است. در گذشته، اتحادیه‌های مختلف این کشور به دلیل تفاوت در سطح قدرت اقتصادی و تولیدی، رقابت شدیدی با یکدیگر داشتند. معمولاً زمانی که یک اتحادیه از نظر مالی و تولیدی قوی‌تر از دیگران می‌شود، تمایل به انحصارطلبی پیدا می‌کند. این روند در صنعت فرش ترکیه نیز قابل مشاهده بود.
با این حال، تغییرات جهانی و تحولات نمایشگاه‌های بین‌المللی مانند دموتکس هانوفر، زمینه‌ساز تحولاتی در ترکیه شد. تعطیلی دو ساله نمایشگاه دموتکس به دلیل شیوع ویروس کرونا، مشکلات اقتصادی در اروپا، افزایش هزینه‌های شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی و خروج برخی کشورها مانند بلژیک از رقابت، باعث شد که ترکیه به دنبال ایجاد یک مرکز نمایشگاهی مستقل برای صنعت فرش خود باشد.
تشکیل نمایشگاه CFE و نقش اتحاد اتحادیه‌های ترکیه
در سال ۲۰۲۳، ابتدا مذاکراتی برای همکاری با نمایشگاه دموتکس انجام شد و توافقی برای برگزاری استانبول کارپت اکسپو شکل گرفت. اما این همکاری در ادامه به نتیجه نرسید و ترک‌ها تصمیم گرفتند به‌طور مستقل نمایشگاهی را برگزار کنند. نتیجه این تصمیم، شکل‌گیری نمایشگاه CFE (Carpet Flooring Expo) بود که اولین دوره آن در دسامبر ۲۰۲۳ برگزار شد.
نکته کلیدی در موفقیت این نمایشگاه، کنار گذاشتن اختلافات و اتحاد میان اتحادیه‌های مهم استانبول و قاضیان‌تپ بود. این اتحادیه‌ها به این نتیجه رسیدند که به جای رقابت، باید برای منافع کلی صنعت فرش ترکیه همکاری کنند. پس از اعلام رسمی نمایشگاه در مه ۲۰۲۳، در کمتر از دو ماه، تمام سالن‌های نمایشگاهی که برای شرکت‌های ترک در نظر گرفته شده بود، تکمیل شد. این استقبال نشان داد که صنعت فرش ترکیه آماده چنین رویدادی بود و وحدت میان اتحادیه‌ها توانست نمایشگاهی قدرتمند را در سال اول پایه‌گذاری کند.
چرا در ایران چنین اتحادی شکل نمی‌گیرد؟
در ایران، نمایشگاه‌های مرتبط با صنعت فرش ماشینی و دستباف همچنان با چالش‌های متعددی مواجه هستند. برخلاف ترکیه که اولویت را به هم‌افزایی و همکاری بین اتحادیه‌ها داد، در ایران مشکلات زیر باعث شده که چنین رویداد یکپارچه‌ای شکل نگیرد:
- عدم تمرکز بر مسائل کلان صنعتی: بسیاری از اتحادیه‌ها و انجمن‌های فرش ماشینی و دستباف درگیر مشکلات روزمره و چالش‌های اقتصادی هستند، به همین دلیل ایجاد یک نمایشگاه مشترک در اولویت آن‌ها قرار نمی‌گیرد.
- نبود همکاری بین اتحادیه‌ها و انجمن‌های مختلف: برخلاف ترکیه که اختلافات داخلی را کنار گذاشت، در ایران همچنان رقابت و عدم هماهنگی بین نهادهای صنفی دیده می‌شود.
- کمبود حمایت‌های دولتی و سرمایه‌گذاری خارجی: دولت ترکیه از صنعت فرش به عنوان یکی از ارکان صادرات غیرنفتی حمایت می‌کند، درحالی‌که در ایران حمایت‌های دولتی پراکنده و محدود است.
- عدم وجود استراتژی واحد برای توسعه بازارهای بین‌المللی: ترکیه توانست به سرعت جایگاه خود را در بازارهای جهانی تقویت کند، اما در ایران این استراتژی هنوز به‌درستی تدوین نشده است.
چالش‌های نمایشگاه‌های فرش ماشینی در ایران و مقایسه با ترکیه
مشکلات برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی در ایران
در ایران، صنعت فرش ماشینی با وجود تعدد تشکل‌های مرتبط مانند تعاونی قالیبافان، انجمن نساجی، کمیته فرش ماشینی و اتحادیه فرش ماشینی کاشان، همچنان با چالش‌هایی جدی در مسیر برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی روبه‌روست. مشکل اصلی، نه تنها عدم هماهنگی بین این تشکل‌ها، بلکه نبود زیرساخت‌های لازم و موانع کلان اقتصادی است.
یکی از تفاوت‌های کلیدی بین نمایشگاه‌های ایران و ترکیه، سطح مخاطبان بین‌المللی و خدمات نمایشگاهی است. در نمایشگاه‌های فرش ترکیه، تعداد زیاد بازدیدکنندگان خارجی، خدمات باکیفیت، برنامه‌ریزی دقیق و استقبال حرفه‌ای از مشتریان، تجربه‌ای موفق را برای شرکت‌کنندگان ایجاد کرده است. اما در ایران، به دلیل مشکلاتی نظیر کمبود امکانات سخت‌افزاری، عدم برنامه‌ریزی مدون و ضعف در ارتباطات بین‌المللی، نمایشگاه‌ها نتوانسته‌اند به استانداردهای جهانی نزدیک شوند.
برخی از چالش‌های مهم ایران در این زمینه:
- نسبت پایین بازدیدکنندگان خارجی: در نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، نسبت بازدیدکنندگان داخلی به خارجی حدود ۸ به ۱ است، درحالی‌که در نمایشگاه‌های ترکیه این نسبت بسیار بالاتر است.
- عدم جذب مشتریان کلیدی: بسیاری از تاجران بین‌المللی از کشورهای هدف، به دلایل مشکلات تجاری و تحریم‌ها، تمایلی به بازدید از غرفه‌های ایرانی ندارند.
- موانع زیرساختی: امکانات لازم برای پذیرایی، هماهنگی و مدیریت حرفه‌ای بازدیدکنندگان در نمایشگاه‌های داخلی ایران محدود است.
- محدودیت‌های سیاست‌های کلان: حتی در صورت اتحاد بین تشکل‌ها، موانع کلی‌تر اقتصادی و سیاسی، مانع از توسعه نمایشگاه‌های بین‌المللی در ایران شده است.
وضعیت صادرات فرش ماشینی ایران در مقایسه با ترکیه
صادرات فرش ماشینی ایران در مقایسه با ترکیه، به شدت تحت تأثیر تحریم‌ها و مشکلات بانکی قرار دارد. درحالی‌که ترکیه توانسته بازارهای کلیدی جهانی را تصاحب کند، ایران همچنان به کشورهای اطراف خود وابسته است.
🔹 سهم کشورهای هدف در صادرات فرش ترکیه:
ایالات متحده آمریکا: بزرگ‌ترین مقصد صادراتی، با بیش از یک‌سوم کل صادرات فرش ترکیه
عربستان سعودی: دومین مقصد، به دلیل تقاضای بالای بازار لوکس
انگلستان و آلمان: سومین و چهارمین بازار هدف، با تقاضای زیاد برای محصولات باکیفیت
🔹 سهم کشورهای هدف در صادرات فرش ایران:
- ۷۵ تا ۸۰ درصد صادرات ایران به کشورهای همسایه محدود است.
- امکان ورود به بازارهای بزرگ جهانی تقریباً وجود ندارد.
- شرکت‌های ایرانی به دلیل محدودیت‌های تجاری، نمی‌توانند قراردادهای بین‌المللی بلندمدت ببندند.
چرا ایران از بازارهای جهانی عقب مانده است؟
عدم دسترسی به بازارهای بزرگ: درحالی‌که شرکت‌های ترکیه‌ای با استفاده از زیرساخت‌های تجاری قوی، به بازارهای جهانی راه یافته‌اند، ایران به دلیل مشکلات بانکی و تحریم‌ها، از حضور در بسیاری از بازارهای مهم بازمانده است.
عدم اعتماد تاجران خارجی: وقتی یک تاجر بین‌المللی قصد خرید فرش دارد، نیاز به ثبات تأمین و ضمانت کیفیت دارد. اما با توجه به مشکلات تجاری ایران، بسیاری از این تاجران ترجیح می‌دهند از ترکیه، چین یا هند خرید کنند.
نبود استراتژی بلندمدت صادراتی: شرکت‌های فرش ترکیه هر ماه آمار صادرات خود را منتشر می‌کنند و کشورهای هدف خود را مشخص می‌کنند. در مقابل، در ایران اطلاعات دقیقی از صادرات فرش ماشینی در دسترس نیست.
چالش‌های نرم‌افزاری صنعت فرش ماشینی ایران در مقایسه با ترکیه
۱. مسئله‌ی اساسی: تفاوت در تجربه‌ی بازارهای جهانی
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که شرکت‌های فرش ماشینی ایران با آن مواجه‌اند، تفاوت در تجربه‌ی کار در بازارهای بین‌المللی است. بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی در یک بازار بسته و محدود فعالیت کرده‌اند و به دلیل تحریم‌ها، امکان تعامل با بازارهای بزرگ جهانی را نداشته‌اند.
🔹 مثال مقایسه‌ای:
شرکتی در ایران که در بازارهای منطقه‌ای مانند عراق، افغانستان، پاکستان، ارمنستان و روسیه کار می‌کند، با فرآیندهای تجاری ساده‌تر، انتظارات پایین‌تر و استانداردهای کیفی متفاوتی روبه‌روست.
اما یک شرکت ترکیه‌ای که وارد بازار آمریکا، آلمان یا انگلستان شده، مجبور است استانداردهای بالای کیفیت، خدمات مشتری و نرم‌افزارهای حرفه‌ای مدیریت سفارش را رعایت کند.
🔹 نتیجه:
بازار، ذهنیت و سیستم کاری شرکت را شکل می‌دهد.
فعالیت در بازارهای توسعه‌یافته، شرکت‌ها را مجبور می‌کند که سطح کار خود را ارتقا دهند.
شرکت‌های ایرانی به دلیل نبود فرصت‌های کافی در بازارهای بزرگ، هنوز این مسیر را طی نکرده‌اند.
۲. ضعف در بخش نرم‌افزاری و فروش بین‌المللی
بسیاری از کارشناسان معتقدند که مشکل اصلی ایران در فرش ماشینی، نه در تولید بلکه در بخش نرم‌افزاری، بازاریابی و فروش بین‌المللی است.
✅ چرا این بخش مهم است؟
فرایندهای صادراتی پیچیده‌اند: از لحظه‌ی دریافت سفارش تا تأمین مالی، حمل‌ونقل، گمرک، بیمه و خدمات پس از فروش، همه‌ی این‌ها نیازمند تیم حرفه‌ای و ابزارهای نرم‌افزاری مناسب هستند.
فرهنگ فروش بین‌المللی نیاز به تجربه دارد: در بازاری مثل آمریکا، خریداران توقع دارند که سفارش دقیق، طبق استانداردهای خاص و در زمان مشخص و با کیفیت تضمین‌شده تحویل داده شود. اگر شرکتی نتواند این سطح از هماهنگی را مدیریت کند، بازار خود را از دست می‌دهد.
نیاز به تیم‌های متخصص صادرات: شرکت‌های موفق در ترکیه تیم‌های حرفه‌ای فروش و صادرات دارند که زبان مشتریان هدف را می‌دانند، بازارهای جهانی را درک می‌کنند و فرآیندهای قانونی و مالی را مدیریت می‌کنند. در ایران، این تخصص به‌اندازه کافی توسعه نیافته است.
✅ نمونه‌ی تجربه‌ی ترکیه:
بسیاری از شرکت‌های ترکیه‌ای که سال‌ها صادرکننده بودند، وقتی اولین سفارش بزرگ از “کاسکو آمریکا” دریافت کردند، متوجه شدند که تجارت در سطح جهانی، یک بازی کاملاً متفاوت است!
این تجربه باعث شد که نرم‌افزارهای خود را بهبود دهند، تیم‌های فروش قوی‌تر ایجاد کنند و خدمات پس از فروش خود را ارتقا دهند.
🔹 ایران در چه وضعیتی است؟
بیشتر شرکت‌های ایرانی هنوز تیم‌های حرفه‌ای صادراتی ندارند.
اکثر فروش‌ها در بازار داخلی یا منطقه‌ای انجام می‌شود، جایی که استانداردهای صادرات پیچیده‌ای وجود ندارد.
نرم‌افزارهای مدیریت سفارش، CRM، ارتباط با مشتری و سیستم‌های لجستیکی در بسیاری از شرکت‌ها یا وجود ندارد یا بسیار ضعیف است.
۳. چالش‌های تحریم و FATF در تجارت بین‌المللی
یک مسئله‌ی مهم دیگر، محدودیت‌های مالی و بانکی در تجارت بین‌المللی برای شرکت‌های ایرانی است.
🔹 تفاوت ایران و ترکیه در تراکنش‌های مالی:
ترکیه: به‌راحتی می‌تواند با بانک‌های بین‌المللی کار کند، نقل‌وانتقال مالی بدون مشکل انجام می‌شود، و پرداخت‌های صادراتی با اطمینان و بدون ریسک انجام می‌شود.
ایران: شرکت‌ها برای دریافت پول با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند، برخی مجبورند از روش‌های غیررسمی (صرافی‌ها) استفاده کنند که هم هزینه دارد و هم ریسک بالا.
🔹 نتیجه:
محدودیت‌های مالی باعث کاهش اعتماد مشتریان خارجی به شرکت‌های ایرانی می‌شود.
حتی اگر یک مشتری بخواهد از ایران خرید کند، به دلیل مشکلات انتقال پول، ممکن است از انجام معامله صرف‌نظر کند.
۴. راهکارها برای تقویت توان صادراتی شرکت‌های فرش ایران
✅ الف) توسعه‌ی تیم‌های حرفه‌ای فروش و صادرات
شرکت‌ها باید کارشناسان حرفه‌ای بازاریابی بین‌المللی استخدام کنند که با فرهنگ مشتریان هدف، قوانین تجارت جهانی و استانداردهای صادراتی آشنا باشند.
✅ ب) استفاده از نرم‌افزارهای مدرن برای مدیریت صادرات
سیستم‌های ERP، CRM و نرم‌افزارهای مدیریت زنجیره تأمین باید در شرکت‌ها پیاده‌سازی شوند.
شرکت‌ها باید یاد بگیرند که چطور سفارشات بین‌المللی را با دقت و سرعت مدیریت کنند.
✅ ج) تمرکز روی بازارهای جایگزین به جای بازارهای مسدود
به‌جای تمرکز روی بازارهایی که به دلیل تحریم‌ها بسته هستند، ایران باید به دنبال بازارهای جدیدی در شرق آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین باشد.
کشورهایی مثل چین، هند، اندونزی و برزیل می‌توانند بازارهای جذابی برای صادرات فرش ایرانی باشند.
✅ د) بهبود خدمات پس از فروش و اعتمادسازی در بازارهای هدف
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های شرکت‌های ترکیه‌ای و ایرانی، کیفیت خدمات پس از فروش است.
مشتریان خارجی، علاوه بر کیفیت محصول، به خدمات پس از فروش، پشتیبانی و تضمین‌های خرید نیز توجه دارند.
نتیجه‌گیری
🔹 ایران از نظر توان تولیدی، ماشین‌آلات و نیروی انسانی چیزی از ترکیه کم ندارد.
🔹 اما به دلیل ضعف در بخش نرم‌افزاری، تجربه‌ی محدود در بازارهای جهانی، عدم دسترسی به تراکنش‌های مالی امن و کمبود تیم‌های حرفه‌ای صادرات، از رقابت جهانی عقب مانده است.
🔹 اگر شرکت‌های ایرانی بتوانند روی ارتقای مهارت‌های بازاریابی، توسعه‌ی نرم‌افزارهای تجاری و بهبود خدمات پس از فروش کار کنند، می‌توانند صادرات خود را به‌طور چشمگیری افزایش دهند.
