افغانستان درصنعت فرش مسیر ایران را تجربه می کند/ سرمایه گذاری برای فرش های ماشینی

کابل – ایرنا- افغانستان یکی از واردکنندگان وصادرکنندگان فرش درجهان است.ارزش صادرات فرش های دستبافت این کشور سالانه بین ۶۰ تا ۷۰ میلیون دلار برآورد می شود و در مقابل بیش از این رقم، فرش ماشینی از کشورهای ایران، ترکیه و پاکستان وارد می کند.

به گزارش ایرنا، بیش ازیک میلیون نفر درافغانستان به صورت مستقیم به کاربافت قالی وقالیچه مشغول هستند که بیش از ۷۰ درصد آن را زنان تشکیل می دهند و در سال ۱۳۸۶ خورشیدی، شش سال بعد از برکناری طالبان از قدرت، ارزش صادرات فرش دستبافت این کشور از مرز ۲۵۰ میلیون دلار فراتر رفت، اما پس از آن، دچار رکود شد و به کمتر از ۲۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۳ سقوط کرد.

مقام های بلندپایه افغانستان گفته اند که قصد دارند با توسعه کارگاه های قالی بافی، شمار قالی بافان این کشور را به دو میلیون نفر برسانند و«محمد اشرف غنی»، رییس جمهوری افغانستان، مرداد ماه امسال همزمان با سفرهمتای ترکمنی خود به کابل اعلام کرد که باترکمنستان برای توسعه صنعت قالی و پررنگ تر شدن نقش و جایگاه این کالای افغانی در منطقه به توافق رسیده است.

آمارهای غیررسمی نشان می دهد که حدود چهار هزار کارگاه قالی بافی در سراسر افغانستان وجود دارد و بعد از میوه خشک، صنعت قالی بافی، ارز آورترین کالای تولیدی این کشور و پس از کشاورزی دومین جایگاه اشتغال زایی را در افغانستان به خود اختصاص داده است.

براساس ارزیابی های وزارت تجارت و صنایع افغانستان، ۷۰ درصد از فرش های دست بافت این کشور در استان های شمالی، ۲۵ درصد درکابل و بقیه در استان هرات واقع در غرب این کشور و همجوار با مرزهای شرقی ایران، تولید می شود.

مسئولان اتاق تجارت و صنایع افغانستان می گویند که تولید فرش ماشینی در این کشور بار دیگر از امسال روند مناسب صعودی به خود گرفته و رقم صادرات آن، از ۱۹ میلیون دلار در سال گذشته به ۶۴ میلیون دلار در سال جاری رسیده است.

به گفته مسئولان این اتاق، بحران مالی جهان، صادرات فرش افغانستان از طریق پاکستان وفساد اداری ازدلایل عمده رکود صادرات فرش این کشور در سال های گذشته بوده که با پیوستن کابل به سازمان تجارت جهانی (wTO) وضعیت صادرات این کالا همراه با سایر کالاها و محصولات دیگر افغانستان، از وضعیتی مناسب برخوردار خواهد شد.

آلمان، سوئیس، کویت و عربستان از خریداران اصلی فرش دستبافت افغانستان هستند. این فرش ها در مقایسه با فرش دستبافت ایران، در اندازه های کوچکتر بافته می شوند و به دلیل تراکم پایین و گره های کمتر، از قیمت پایین تری برخوردار هستند، اما با این حال استقبال از این فرش های افغانی در جهان به ویژه اروپا رو به گسترش است.

بخشی از بازار فرش افغانستان را پاکستان از طریق دایر کردن کارگاه های قالیباقی برای پناهندگان افغان، تسخیر کرده است. اسلام آباد با یک برنامه ریزی دقیق، از تخصص بافندگان فرش و نیروی کار ارزان آنان بهره برده و این تخصص را با طرح های جدید و مورد پسند جهان، در هم آمیخته و سهمی از صادرات فرش جهان را به خود اختصاص داده است.

این وضعیت، اما در ایران برای پناهندگان افغان متفاوت بوده و شواهدی وجود دارد که پناهندگان افغان در برخی از شهرهای ایران مانند کاشان،با ورود به کارگاه های قالیبافی، برمهارت خود افزوده اند و این مهارت ها را همانند آنچه که درمحصول زعفران ایران اتفاق افتاد، به کشور خود انتقال داده اند.

یک تحقیق جامع در باره صنعت فرش کاشان نشان داده است که بعد از اولین موج مهاجرت اتباع افغانستان به ایران در دوران جنگ های جهادی بااتحاد جماهیر شوروی، خانوارهای افغان ساکن کاشان به گونه ای فزاینده به قالی بافی روی آورده اند و در سال ۱۳۸۵ خورشیدی ۳۹ درصد از بافندگان فرش در کاشان و راوند ایران را پناهجویان افغان تشکیل می دادند.

گزارش های دیگری وجود دارد که نشان می دهد در دو دهه گذشته سهم مهاجران افغان در صنعت فرش های دستی استان اصفهان نیزقابل توجه بوده و صاحبان کارگاه های قالی بافی برای پایین آوردن هزینه های تولید این کالا، تمایل داشتند تا از پناهجویان افغان، استفاده کنند و شماری ازهمین بافندگان بعد از سقوط حکومت طالبان به کشور خود بازگشته و کار خود را در افغانستان ادامه داده اند.

پاکستان علاوه براستفاده از تخصص فرش بافان افغان، اغلب فرش های دستبافت تولید شده در این کشور را نیز خریداری و آنها را صادر می کند. یک آمار وزارت تجارت و صنایع افغانستان نشان می دهد که از سال ۲۰۰۷ تا سال ۲۰۱۱ میلادی از مجموع ۵۴۵ میلیون دلار حاصل از صادرات فرش دستبافت، ۴۵۵ میلیون دلار را پاکستان خریداری کرده است.

«عصمت الله باتور»، وزیر تجارت و صنایع افغانستان می گوید: کابل تفاهم نامه ای را با یک شرکت هوایی ترکیه به امضاء رسانده که براساس آن، فرش های دستبافت تولید افعانستان توسط این شرکت با هزینه ۲ دلار به ازای هرکیلو که حدود ۲۰ درصد ارزان تر از قیمت های جهانی است، به ۲۶۰ نقطه از جهان منتقل خواهد کرد.

این تفاهم نامه نشان می دهد که افغان ها تصمیم گرفته اند تا سهم خود را در بازارهای فرش جهان افزایش دهند و همزمان با راه اندازی کارخانه های فرش ماشینی قصد دارند باوجود ناامنی در مناطق مختلف و موج جدید مهاجرت از کشور در این صنعت، به خودکفایی برسند و درهای واردات فرش های خارجی را به روی این کشور ببندند.

امسال یکی ازبزرگترین کارخانه های تولید فرش ماشینی افغانستان درهرات واقع درغرب این کشور مورد بهره برداری قرار گرفت که روزانه قادراست ۱۵۰ تخته فرش را تولید کند. تولید سالانه ۵۴ هزار تخته فرش ماشینی، می تواند پاسخگوی بخش بزرگی از نیازمندی های مردم افغانستان باشد.

مردم افغانستان همانند اغلب مردم ایران درخانه های خود از فرش های ماشینی استفاده می کنند. سهم ایران در صادرات فرش ماشینی به افغانستان قابل توجه است و بسیاری از بازرگانان ایران و افغان فرش های ماشینی و موکت از ایران وارد می کنند و بخش اعظمی از فرش دستبافت افغانستان به خارج صادر می شود.

با این وجود توسعه کارخانه های تولید فرش ماشینی در کشوری که فرش دستبافت آن ناامن ترین شرایط جامعه، دومین کالای ارز آور به حساب می آید، نه تنها بازار ناچیز داخلی را از دست می دهد، بلکه انگیزه های نسل فعلی را برای انتقال مهارت های ارزشمند خود به نسل های آینده، از بین خواهد برد.

راه اندازی این کارخانه ها درکوتاه مدت به نفع افغانستان خواهد بود و بخشی از خیل جوانان بی کار را جذب خواهد کرد و در رشد اقتصادی این کشور موثر خواهد بود، اما در درازمدت، صنعت فرش دستبافت را مورد تهدید قرار خواهد داد و صاحبان کارگاه های قالی بافی ترجیح خواهند داد با راه اندازی کارخانه های فرش ماشینی، با دردسرهای کمتر به سودهای کم دردسرتردست یابند. راهی که کم و بیش ایران هم آن را پیموده است.