امان از گرانی که ما را ماشینی پسند کرد

وقتی صحبت از فرش و قالی به میان می آید بدون درنگ صدای ضربه زدن قالیبافان به تار و پود قالی هنگام بافتن در گوشمان طنین می اندازد و تصویری از لچک و ترنج قالی های کشورمان را متصور می شویم.

    اما دریغ از این که مدتی است این تصور ذهنی بنا به دلایلی رنگ و بویی دیگر به خود دیده و در اکثر منازل شهری دیگر خبری از قالی های دستباف که تاروپودشان با عشق و علاقه بافندگان گره خورده نیست، بلکه به جای آن، فرش های ماشینی زینت بخش منزل شده است؛ فرش هایی که اگرچه زیباست اما از لحاظ هنری مورد توجه کارشناسان و اهل فن قرار نگرفته و صرفا به عنوان کفپوش منزل از آنها یاد می شود.

    کارشناسان، جاخوش کردن فرش های ماشینی در منازل ما را ناشی از گرانی بافته دست هنرمندان ایرانی می دانند و به نوعی این تولیدات را مانعی برای رشد و توسعه صنعت فرش دستباف ایران معرفی کرده اند. هرچند عوامل دیگری در این زمینه دخیل بوده، اما کم شدن روز به روز تقاضای خرید فرش های دستباف در زرق و برق بافته های ماشین آلات صنعتی تاکنون ادامه داشته و روبه افزایش است.
    
    فرش ایران از چه تاریخی ماشینی شد؟

    به طور کلی فرش ماشینی در کشورمان کمی بیش از ۴۰ سال عمر دارد و در ابتدای دهه ۵۰ شمسی بود که اولین فرش ماشینی تولید داخل در کارخانه مخمل و ابریشم کاشان، تاروپودش به زندگی شهری ما گره خورد. اما دیری نپایید تولیدات زیبا و دلفریب بلژیکی نیز وارد سرزمین هنر شد و روند رشد خود را میان خریداران آغاز کرد. استقبال خریداران ایرانی از بافته های ماشین آلات خارجی در کارخانجات نساجی باعث شد در سال ۵۷ تعدادی از متخصصان صنعت نساجی که تا آن زمان در رشته‎های دیگر نساجی فعالیت می کردند به فکر ایجاد واحدهای جدید فرش ماشینی افتاده و کارخانه هایی از قبیل قالی سلیمان، فرش مشهد، فرش شیراز (دناژ)، فرش مازندران، فرش باستان و ستاره کویر شروع به کار کردند. به این ترتیب، روند توسعه فرش ماشینی در ایران آغاز شد.
    
    انواع فرش ماشینی

    مانند فرش های دستباف، این نمونه از فرش ها نیز باتوجه به نوع جنس مواد اولیه، ابعاد و طرحشان تقسیم بندی می شود، ولی به طور کلی فرش ماشینی به وسیله ماشین آلات مختلف در جنس های آکریلیک، بی.سی.اف یا مخلوطی از این دو تولید می شود در حالی که الیاف جدید ابریشم مصنوعی (پلی استر) بتازگی یکه تاز میدان تولید این گونه فرش ها شده است.

    به گفته کارشناسان، تولیداتی که صدرصد مواد اولیه آنها از اکریلیک باشد دارای کیفیت بالاتری نسبت به بقیه است، اما اکنون فرش های ابریشم مصنوعی به دلیل مقاومت و پرزندادن از سوی خریداران داخلی و خارجی مورد توجه ویژه قرار گرفته است. فرش های ماشینی براساس شانه نیز تقسیم بندی می شود که عبارت است از: ۳۵۰، ۴۴۰، ۵۰۰ و ۷۰۰ شانه. این درحالی است که تراکم فرش های ماشینی می تواند براساس نوع ماشین بافنده از ۷۰۰ تا ۳۵۰۰ باشد.
    
    تراکم بیشتر؛ بهتر

    اگر قصد خرید فرش ماشینی داشته باشید بسیاری از فروشندگان به شما می گویند: «این نمونه تراکم بالاتری دارد» بنابراین بدون تردید طول عمر بیشتر برای صاحبش به ارمغان می آورد. اما این سوال در ذهن اکثر خریداران ایجاد می شود که تراکم در فرش ماشینی یعنی چه و چرا باعث بهتر شدن کیفیت فرش می شود.

    به طور کلی هر تخته فرش ماشینی دارای دو نوع تراکم (عرضی و طولی) است. تراکم عرضی فرش به تعداد ریشه (گره رنگ) در یک متر عرض فرش گفته شده و با نماد شانه مشخص می شود. به عنوان مثال، قالی ۴۰۰ شانه یعنی در هر متر عرض فرش معادل ۴۰۰ ریشه (گره رنگ) بافته شده است. اما تراکم طولی فرش به تعداد ریشه (گره رنگ) در یک متر طولی فرش ماشینی گفته می شود. مثلاقالی با تراکم ۷۰۰ یعنی در یک متر طولی فرش معادل ۷۰۰ ریشه (گره رنگ) بافته شده است. بنابراین جای تردید نیست هرچه این اعداد گره در طول و عرض فرش بیشتر باشد، فرش محکم تر و مقاوم تر خواهد بود چون تعداد گره بیشتری در طول و عرض آن زده شده است.