انتشار ۲۰۰ نقشه فرش ایران

۲۰۰ نقشه قدیمی فرش ایرانی که سال‌هاست در گنجینه موزه ملی فرش ایران و شرکت سهامی فرش نگهداری می‌شود، قرار است برای اولین بار منتشر شود، این نقشه‌های قدیمی که سال‌هاست حتی توفیق نمایش را نیز نداشته شامل اثر هنرمندانی از دوره قاجار تا سه، چهار دهه گذشته است.

به گزارش جام‌جم، خلاقیت طراحان و هنرمندان ایرانی در زمینه فرش زبانزد است و یکی از محصولاتی که دنیا آن را به نام ایران می‌شناسد، قطعا فرش است، اما این دستبافت با ارزش سال‌هاست که رقیبانی پیدا کرده و کشورهای پاکستان، چین و هند با کپی از نقشه و طرح فرش‌های ایرانی و تولید با هزینه‌های کمتر در تلاشند تا سهم ایران را از بازارهای جهانی کاهش دهند.

با این وجود عده‌ای از کارشناسان براین باورند که طراحی و نقش‌نگاری فرش‌های اصیل ایرانی از چنان ظرافتی برخوردار است که هیچ وقت کشورهای رقیب نمی‌توانند با آن به رقابت بپردازند و اگر رقابتی وجود دارد در بخش تولید فرش‌های تجاری است، اما نکته‌ای که برخی دیگر از کارشناسان بر آن تاکید دارند لزوم توجه به طرح و نقشه‌های قدیمی و اصیل ایرانی است که باید با بهسازی، بازسازی و روزآمدی آن دوباره استفاده شود.

تورج ژوله، پژوهشگر فرش کشور که از دست‌اندرکاران اصلی تدوین و انتشار نقشه‌های قدیمی فرش ایرانی است در این رابطه به جام‌جم گفت: این نقشه‌ها با معیار قدیمی بودن آنها انتخاب شده است و هدف از انتشار آنها معرفی اسلوب کاری و شناساندن هنرمندانی است که گمنام بوده‌اند، ولی آثار بسیار بی‌نظیری را خلق کرده‌اند و آثار آنها تاکنون فرصت و اقبال نمایش را پیدا نکرده است و خوشبختانه حالا دنیا برای اولین بار با نقشه‌های فرش اصیل ایرانی آشنا می‌شود.

وی با اشاره به این‌که تفاهم‌نامه انتشار نقشه‌های قدیمی فرش بین دو شرکت سهامی فرش و موزه ملی فرش قطعیت پیدا کرده است در پاسخ به این پرسش که چه تعداد نقشه فرش به چاپ خواهد رسید، گفت: تعداد نقشه‌های قدیمی موجود در شرکت سهامی فرش زیاد است، اما ما در این مرحله با همکاری مدیر و طراح نقشه فرش این شرکت از میان چند هزار نقشه فرش، ۱۰۰ نقشه را انتخاب و از موزه ملی فرش نیز از بین حدود ۲۳۰ نقشه فرشی که موجود است در این مرحله ۱۰۰ نقشه را انتخاب کردیم که در مجموع ۲۰۰ نقشه فرش اصیل تبدیل به کتاب می‌شود.

ژوله افزود: این کتاب صرفا محدود به چاپ نقشه‌های فرش نیست بلکه هنرمندان و طراحان آن را معرفی خواهیم کرد و تا جایی که امکان دارد تصویر آنها را نیز به نمایش خواهیم گذاشت. همچنین توضیحاتی در مورد تاریخ نقشه‌کشی فرش و رنگ‌آمیزی آن خواهیم داد.

به گفته وی، قدمت این نقشه‌ها از دوره قاجار تا پایان دهه ۴۰ شمسی است.

کپی‌برداری از نقشه‌های فرش ایران

ژوله در پاسخ به این پرسش که آیا انتشار این نقشه‌ها باعث کپی‌برداری توسط کشورهای رقیب نمی‌شود، گفت: احتمالش هست ولی این کار جدیدی نیست و کپی از نقشه‌های فرش ایران ۵۰۰ سال است که انجام می‌شود تا آنجا که من اطلاع دارم و بازدید کردم در پاکستان گنجینه بسیار بزرگی از نقشه‌های فرش ایرانی موجود است و آنها از سال‌ها قبل کارشان را با برنامه شروع کردند و ما حتی زمان را از دست دادیم.

این پژوهشگر با تاسف از این‌که طراحان ما اهمیت و ارزش نقشه‌های قدیمی فرش را نمی‌دانند و از گنجینه‌های گذشته غافل هستند، گفت: طراحان ما شیوه احیا و بازسازی نقشه‌های قدیمی را نمی‌دانند.

به گفته ژوله؛ دنیا سال‌هاست که به نقشه‌های قدیمی بازگشت کرده و روی آنها کار می‌کند و کشورهای رقیب عمدتا از نقشه‌های قدیمی ما کپی‌های ناقص بر می‌دارند و به عنوان فرش اصیل در بازارهای جهانی عرضه می‌کنند.

ثبت شش برند فرش در وایپو

این اتفاق یعنی کپی‌برداری از نقشه‌های اصیل ایرانی در حالی رخ می‌دهد که بسیاری از فعالان و کارشناسان این حوزه معتقدند متولیان فرش باید ثبت مالکیت معنوی این طرح‌ها را جدی بگیرند.

محمد باقر علیخانی رییس مرکزملی فرش ایران در این رابطه به جام‌جم گفت: ما روی ثبت برندهای ایرانی فرش در مرکز جهانی ثبت مالکیت معنوی و فکری (وایپو) از مجموعه‌های وابسته به سازمان ملل است، کار می‌کنیم تا رقبا را مهار کنیم و مانع تقلید آنها از برندهای اصیل ایرانی شویم.

وی افزود: تاکنون شش برند را از پنج استان کشور برای ثبت به وایپو ارسال کردیم که در حال ثبت است و تا پایان سال نیز سعی داریم حدود هفت برند دیگر را به وایپو ارسال‌کنیم.

رضا بهرامی از فرشبافان کشور نیز در این‌باره به جام‌جم گفت: متولیان فرش کشور باید از نقشه‌ها و طرح‌های فرش ایرانی و ثبت مالکیت معنوی و جغرافیایی آن حمایت بیشتری کنند.

وی افزود: هم‌اکنون نقشه‌های متعدد و متنوعی در کشور وجود دارد. اما از آنها حراست و پاسداری لازم صورت نمی‌گیرد و در چنین فضایی کشورهای رقیب براحتی این طرح‌ها و نقشه‌ها را کپی می‌کنند.

این فرشباف کشورمان باتاکید بر لزوم توجه به نقشه‌های اصیل ایرانی گفت: در گذشته نقشه‌های فرش با خلاقیت و ذوق توسط طراحان کشیده می‌شد، اما الان بسیاری از فرشبافان نقشه‌های فرش را به صورت چاپی و ماشینی تهیه می‌کنند که جنبه تجاری پیدا کرده است.

بهرامی معتقد بود باید در کنار گسترش بازار و طرح‌های تجاری در فکر دفاع از داشته‌های فرهنگی در حوزه فرش هم باشیم چرا که بسیاری از اماکن، کاخ‌ها و موزه‌های معتبر جهانی با فرش اصیل ایرانی آراسته شده‌اند و باید روند تولید چنین فرش‌های ماندگاری ادامه یابد.