بحران آب و آینده صنعت نساجی و پوشاک؛ کدام مسیر برای توسعه پایدار ایران؟

در شرایطی که بحران آب در بسیاری از استان‌های ایران از جمله خراسان رضوی به مرحله هشدار رسیده و دشت‌های ممنوعه بحرانی یکی پس از دیگری ثبت می‌شوند، سوال جدی این است: کدام صنایع سزاوار بهره‌مندی از این منابع محدود هستند؟ و در این میان، جایگاه صنعت نساجی و پوشاک چیست؟

صنعت نساجی در جهان از جمله صنایع پرمصرف آب است. در مراحل مختلف ریسندگی، رنگرزی و تکمیل، حجم بالایی از آب صرف می‌شود و در مواردی مانند تولید شلوار جین، میزان مصرف آب به ۸ هزار لیتر برای هر عدد شلوار می‌رسد. در حالی که کشورهایی چون هند، چین، پاکستان و ترکیه به واسطه دسترسی به منابع آبی، مزیت رقابتی در این صنعت دارند، در ایران، به خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک، تداوم توسعه این صنعت بدون بازنگری در الگوهای بهره‌وری آب و بازچرخانی، می‌تواند فاجعه‌ای زیست‌محیطی رقم بزند.

اما این به معنای تعطیلی نساجی و پایان زنجیره تولید در ایران نیست. کارشناسان معتقدند مسیر هوشمندانه، تمایز میان صنایع آب‌بر و کم‌آب‌بر در این زنجیره است. بخش‌هایی نظیر ریسندگی و بافندگی آب‌بری کمتری دارند و می‌توان با استفاده از فناوری‌های روز، مصرف آب در بخش‌های پرمصرف نظیر رنگرزی را کنترل و بازیافت کرد.

در این میان، صنعت پوشاک به عنوان حلقه پایانی زنجیره نساجی، با حداقل مصرف آب، ارزش افزوده و اشتغال گسترده‌ای ایجاد می‌کند. با سرمایه‌گذاری در بخش پوشاک، می‌توان بدون وابستگی به منابع آبی، اشتغال را توسعه داد، به صادرات دست یافت و از ظرفیت بالای بازار داخل و منطقه بهره برد.

ایران سالانه بیش از یک میلیارد دلار واردات پارچه دارد و این نشان می‌دهد که تامین مواد اولیه از مسیر واردات و تمرکز بر تولید پوشاک، می‌تواند ضمن صرفه‌جویی در منابع، کشور را به یک قطب منطقه‌ای در طراحی، تولید و صادرات پوشاک تبدیل کند.

پوشاک صنعتی است که مستقل از اقلیم در هر نقطه‌ای از کشور قابل توسعه است؛ از روستاها تا کلان‌شهرها، با سرمایه‌گذاری اندک و آموزش کوتاه‌مدت، می‌توان فرصت‌های شغلی جدید خلق کرد. مشاغلی که نه‌تنها به آب زیاد نیاز ندارند، بلکه در زنجیره ارزش خود، مشاغل متنوعی همچون طراحی، دوخت، بازاریابی، فروش و حتی برندسازی را به همراه دارند.

در نهایت، اگر توسعه صنعتی ایران بخواهد همسو با شرایط اقلیمی پیش برود، باید از مصرف‌محوری به بهره‌وری‌محوری تغییر مسیر دهد. ملاک توسعه نباید فقط مصرف مطلق آب باشد، بلکه میزان اشتغال، سودآوری، بازچرخانی منابع و سطح آلودگی زیست‌محیطی نیز باید سنجیده شود. در این میان، پوشاک به عنوان یک گزینه کم‌آب‌بر و با بازده اقتصادی بالا، شایسته توجهی جدی و برنامه‌ریزی استراتژیک است.

برای مشاهده جدیدترین اخبار صفحه اینستاگرام مجله نساجی کهن را دنبال کنید.